België stond al te boek als failed state, waar het jidahisme welig tiert. Dat we er op dat vlak wat de rellen aan de Brusselse beurs betreft weer eens niet goed uitgekomen zijn in de internationale pers, daar zijn we het allemaal over eens. En dat we boos zijn, daarover ook. Maar waarom en op wie, daarover verschillen we in Vlaanderen en Wallonië klaarblijkelijk nogal van mening.
Vele Franstaligen in dit land zijn boos op de N-VA, en leven in de overtuiging dat het allemaal Vlaams-nationalisten waren die op 27 maart onder de dekmantel ‘voetbalhooligans’ Brussel bestormd hebben.
In Vlaanderen is men vooral boos op Yvan Mayeur, burgemeester van Brussel. Omdat hij de Vlamingen ervan beschuldigt dat ze zijn Brussel komen ‘bevuilen’ zijn. En omdat hij liegt. Eerst over het feit dat niemand hem verteld zou hebben dat er 400 hooligans naar zijn stad zouden afzakken, vervolgens over de draagwijdte het samenscholingsverbod dat hij nota bene zelf ondertekend had.
Dezelfde rellen, verschillende interpretaties ervan. Hoe is dit mogelijk?
Het antwoord is zowel eenvoudig als gesofisticeerd: framing. Het fenomeen waarbij bepaalde beelden of woorden zodanig worden uitgelicht dat men onwillekeurig naar een bepaalde interpretatie van de feiten geleid wordt.
Alle media bezondigen er zich wel eens aan. Maar in het geval van de recente rellen aan de Brusselse beurs is het verschil in framing in Vlaanderen en Wallonië wel zeer opmerkelijk. Ik bekeek alle nieuwsuitzendingen op VRT, VTM, RTL en RTBF hierover. Een vergelijking.
Voetbalhooligans, N-VA-Vlamingen of aanhangers van extreemrechts?
Zondag 27 maart 2016. Een dieptepunt van de rouw, zo verwoord een VRT-journalist het. De mars tegen de angst werd eerder al afgelast, uit angst. Desondanks kwamen alsnog een vierhonderdtal personen al manifesterend naar Brussel, en dat leverde weinig fraaie plaatjes op voor de camera’s van de internationale nieuwsploegen.
In het avondjournaal op RTL horen we Mayeur zeggen dat hij boos is, heel boos. Meer nog, hij is “gechoqueerd” dat minister van Binnenlandse zaken Jan Jambon en burgemeester van Vilvoorde Hans Bonte niets ondernomen hebben, terwijl het tenslotte Vlamingen waren die het imago van Brussel zijn komen ‘bevuilen’. Mayeur poneert dat in het interview als de evidentie zelve.
Maar van waren kwamen ze nu precies, die Vlamingen, en behoorden ze tot een politieke partij, vraagt de nieuwslezer. De vraag is duidelijk van groot belang, want er wordt zelfs een expert in extreemrechtse bewegingen bijgehaald, Manuel Abramowicz. Deze begint zijn duiding met de nergens op gestoelde mededeling ‘dat het niet het Franstalige extreemrechts was’, maar ja, dat als hooligans aan politiek gaan doen, ze veelal bij extreemrechts uitkomen.
Op alle uitgezonden beelden van de rellen is nochtans duidelijk te horen dat deze ‘niet-Franstalige’ extreemrechtse hooligans in het Frans ‘nous sommes chez nous’ lopen te scanderen, maar daarover worden geen verdere vragen gesteld.
Min of meer eenzelfde berichtgeving in het journaal die dag op RTBF. Bijna langs haar neus weg laat de nieuwslezeres vallen dat de hooligans ‘uit Vlaanderen’ komen. Even later voegt ze daar losjes nog aan toe dat ze ‘uit Antwerpen en andere Vlaamse steden’ kwamen. Op wat dit gebaseerd is, wordt niet toegelicht.
Over naar Vlaanderen dan. VRT opent op zondagavond met het feit dat ‘de sereniteit aan de herdenkingsplek aan de beurs verstoord werd door een grote groep hooligans’. Naast de beelden van de meute die teruggedreven wordt door de politie, krijgt de kijker tevens een relatief gemoedelijk gesprek tussen Pat, een zogenaamde hooligan, en een rouwende bezoeker voorgeschoteld. Pat, de vleesgeworden vredigheid, wordt vervolgens nog twee keer uitgebreid in beeld gebracht: ‘wij komen hier niet voor geweld of gezever te maken, maar het is ook aan ons om te laten zien, oké, wij vinden dat ook allemaal erg’.
De reporter ter plaatse besluit met de woorden dat het duidelijk moge zijn dat lang niet iedereen hier met slechte bedoelingen was. Natuurlijk jammer, voegt hij er wel aan toe, dat het dan toch even grondig fout ging.
Er wordt een andere getuige bijgehaald om dit te bevestigen. Ja, het was erg voor de rouwenden, maar kijk, als je je in die mensen verplaatst, besef je dat dit hun ‘manier van uiten’ is, ook al is dit absoluut verkeerd. Bij de charge, zo gaat een andere reporter verder, liep de situatie inderdaad wel ‘kort’ uit de hand.
Waar deze relschoppers nu precies vandaan kwamen, welke taal ze spreken en op welke politieke partij ze desgevallend stemmen zijn vragen die op de Vlaamse zenders niet gesteld worden. Wat wel aan de orde is: wie was nu eigenlijk verantwoordelijk voor die scène aan de beurs?Zoektocht naar de schuldige
Nog steeds in het journaal van 27 maart. De VRT-reporter ter plaatse stelt dat het erop lijkt dat Mayeur razend kwaad is. Hans Bonte dan, die volgens de Franstalige pers niet beschikbaar was voor commentaar, legt doodgemoedereerd voor de VRT-camera uit dat dit alles perfect in lijn lag met de manier van werken die men afgelopen vrijdag onder de betrokken politiediensten van Vilvoorde en Brussel afgesproken had. En wat had hij anders kunnen doen dan hen de trein te laten opstappen, met de amper 123 politieagenten die zijn gemeente telt?
Maar wie is nu verantwoordelijk, vraagt de VTM-nieuwslezer zich in het journaal the day after luidop af. Wel ja, antwoordt de verslaggeefster ter plaatse genuanceerd, dat hangt er een beetje vanaf aan wie je het vraagt. Mayeur beschuldigt Jambon en Bonte. Bonte en Jambon zeggen dan op hun beurt dat het de schuld is van Mayeur. De burgemeester zou bevoegd zijn. Het is dus allemaal niet zo duidelijk.
Intussen kopt De Morgen met de quote van Mayeur uit het interview met Le Soir: “Vlaanderen heeft Brussel bevuild met extremisten”. Bevoegd of niet, voor Mayeur is het intussen duidelijk: het zijn de Vlamingen die het probleem veroorzaakt hebben. En trouwens, niemand had Mayeur op tijd verwittigd. Zelfs al had hij gewild, hij kon er eenvoudigweg niets aan doen. Verantwoordelijkheid afgeschoven naar de andere kant van de taalgrens.
Hoezo, hij wist het wel, en er circuleert zelfs een mail die dat bewijst? Mayeur loog, en wist wel degelijk al sinds vrijdag over de mogelijke manifestatie van voetbalhooligans, vertrekkende te Vilvoorde.
En toch zijn dit vijgen na Pasen, want de framing in Franstalig België is al gebeurd: de eigenlijke oorzaak lag bij die extremistische Vlamingen en hun NVA-minister.
Maar hoe worden dan de week nadien de rellen aan diezelfde beurs verklaard?Alexis wie?
Dezelfde plek, een week later. Dertig arrestaties van manifestanten aan de beurs.
Op RTBF en RTL krijgt de kijker in het journaal minutenlang de live beelden te zien van de arrestatie van Alexis Deswaef.
Alexis wie? Inderdaad, op de VRT vond men de arrestatie van de voorzitter van de Franstalige liga van de mensenrechten zelfs de moeite van het vermelden niet waard.
Terwijl op beide Franstalige zenders de man een breed forum kreeg om uit te leggen dat hij daar gewoon zeer vreedzaam burger stond te wezen, dat hij rustig in gesprek was met de politie en dan zomaar opeens in de boeien werd geslagen. Zonder reden.
VRT maakt wel melding van nogal hardhandige aanhoudingen aan de beurs van zogenaamde anti-racistische betogers, en toont wat algemene beelden van de opschudding. De politie wordt aan het woord gelaten en verduidelijkt dat er nu eenmaal een samenscholingsverbod gold, twee zelfs, eentje van de minister-president en eentje van de burgemeester. En als er niet samengeschoold mag worden, dan mag er niet samengeschoold worden. Door niemand.
Door niemand, of enkel door extreemrechts niet?
Samenscholingsverbod: ook voor links of niet?
Het duurt nog enkele dagen vooraleer de arrestaties, en daarmee ook Alexis Deswaef, ten volle aandacht krijgen in de Nederlandstalige pers. Mayeur liet zich immers nog maar eens gaan en verklaarde dat het politieoptreden disproportioneel was, en dat bovendien het samenscholingsverbod niet voor linkse betogers bedoeld was. ‘Als ik als burgemeester van Brussel een gemeentelijk besluit uitvaardig’, zo zei hij in De Standaard, ‘dan moet mijn politiekorps dat respecteren. Punt. Het manifestatie- en samenscholingsverbod gold enkel voor extreemrechtse groeperingen.’
En dus is de politie boos, heel erg zelfs, want Mayeur liegt – alweer. Tenminste, dat brengen zowel VRT als VTM in hun nieuwsuitzendingen. VTM pakt zelfs uit met een kopie van de door Mayeur ondertekende verordening, waarin letterlijk te lezen valt dat er geen onderscheid tussen linkse of rechtse manifestanten gemaakt wordt.
Dit gegeven vonden RTL en RTBF dan op hun beurt blijkbaar een futiliteit, want het wordt zelfs nergens in het journaal opgenomen.
Op RTL enkel een kort artikel op de website: de politie zou boos zijn omdat ze zomaar beschuldigd en publiekelijk veroordeeld worden voor hun actie door de burgemeester, zonder enig onderzoek.
Hetzelfde op de website van RTBF, met een verwijzing naar de Nederlandstalige pers, waar men stelt dat Mayeur afstand neemt van zijn politiekorps, omdat de arrestaties buiten proportie waren en niet in lijn met het uitgevaardigde verbod. Er wordt wel nog net een politieman geciteerd, die beweert dat Mayeur het bevel nochtans zelf zou uitgevaardigd hebben. De politieman is dus boos. Maar daar moet niet te zwaar aan getild worden, zo kan men tussen de regels lezen. Er wordt immers in één beweging geschreven dat het al lang niet botert tussen de politie en Mayeur, omdat die laatste als goeie burgervader al sinds zijn aanstelling probeert orde op zaken te stellen binnen zijn politiedienst, en dit tot groot ongenoegen van de hoger geplaatste politiebeambten.
Dat Mayeur zonder blikken of blozen gelogen heeft over de verordening die hij zelf ondertekende, en zo de schuld in de schoenen van de politie schoof, daar heeft de boosheid precies niets mee te maken. Het wordt zelfs niet vermeld, in geen van beide artikelen.
De macht van de media
Uit de vergelijking van deze nieuwsuitzendingen blijkt hoe dezelfde feiten andere feiten kunnen worden, naargelang hoe ze door de media in beeld gebracht worden.
Mensen vormen zich een mening op basis van wat zij als objectieve verslaggeving beschouwen, veelal zonder te beseffen dat wat zij te zien krijgen dikwijls al gekleurd is door de filter die hun mediakanaal bewust of onbewust hanteerde.