Vandaag is het exact 120 jaar geleden dat Daens in de allereerste Nederlandstalige woorden in de Kamer ijverde voor sociale vrede, hervormingen en gelijke belastingen. En dag op dag 175 jaar na de geboorte van Daens raakten sociale partners het deze week eens over een gelijk statuut voor arbeiders en bedienden. Een fijn verjaardagsgeschenk voor de man van de sociale strijd? Liever geen euforie in tijden van een “kerstbestand”. De echte nieuwe oplossingen zullen van jongeren moeten komen, en wel snel.

“U mag staken en roepen zoveel u wil, toegeven doen wij niet. Het is de politiek die beslist”, beet het parlementslid en burgemeester de massa toe. Maar de toeloop wilde van geen wijken weten en hees de vlaggen. Met duizenden legden ze het werk neer. Iedereen naar de Grote Markt. Vuist in de lucht. De slogans galmden tot ver: “Solidariteit! Rechtvaardigheid! Eerlijkheid!” Onder een hagel van stenen vluchtte de burgemeester het stadhuis in. De politie stormde naar buiten, bajonet op het geweer. Maar tientallen gewonden en enkele maanden later hadden de betogers uit het hele land toch een eerste kleine buit op zak: het algemeen meervoudig stemrecht.

“Gelijke verdeling van belastingen”

En zo beklom Adolf Daens op 21 december 1894 voor het eerst het spreekgestoelte van de Kamer. Hij was het eerste en enige parlementslid van de Christene Volkspartij. Zijn collega’s lachten hem er vierkant uit. “Een partij met maar één parlementair kan nooit doorbreken. Impossible. In priesterkleed dan nog. Imaginez-vous!” Maar Daens stak meteen van wal: “Mijne heren. Wij moeten spaarzaam zijn en gierig met de miljoenen die wij nog hebben, om de mensen een goed leven te kunnen geven. Er zijn meer armen dan de statistieken stellen. Wij willen spoedige en grondige hervormingen die de maatschappij zullen redden. Daarbij hoort een minimumloon, een gelijke verdeling van belastingen op roerende en onroerende goederen en ja, ook een heffing voor wie belegt op de beurs. Ons sociaal lichaam is ziek. Laten wij dan samen werken om de maatschappelijke ordening te verbeteren. Laten wij ons ernstig inspannen om eindelijk tot de sociale vrede te geraken die wij zozeer nodig hebben.” 

Het waren de allereerste Nederlandstalige woorden in de Kamer, maar ze lijken zo geplukt uit een debat van vandaag. Ze komen bovendien van een ‘Grootste Belg’ die op 18 december 175 jaar geleden in Aalst geboren werd. Maar wat valt er eigenlijk te vieren?

De klok tikt: in een dag al een uur voorbij

Veel. Dit is een zalig land met kinderbijslag, pensioenen, vakantie en een zeer volledige sociale bescherming. Maar wil ons systeem sterk én betaalbaar blijven, dan moeten we starten met hervormingen. En dringend, want als je de tijd van de federale regering omzet in een dag, is er al een uur voorbij. De economie moet vooruit, en er zijn updates nodig in bijvoorbeeld fiscaliteit, sociale zekerheid, pensioenen, loonvorming en arbeidsrecht. 

Wat dat laatste betreft hebben de sociale partners deze week een akkoord bereikt over het einde van verschillen tussen arbeiders en bedienden. Eindelijk. “Slaaf noch bedelaar mag de arbeider zijn, hij moet een vrij en welvarend man wezen”, sprak Daens al aan de oever van de Dender. Verdient dit nu dan echt applaus? Overleg en discretie zijn gelukkig nog niet dood. Maar wie kan verklaren waarom er liefst 21 jaar zit tussen vandaag en het eerste arrest hierover van het Grondwettelijk Hof? Iedereen werkt al lang met zijn handen én zijn hoofd. Of waarom een begrotingsdebat een marathonzitting van 22 uur vergt en dan nog niet is afgerond? Voor wie het vergeten is, centraal in de Kamer staat een spreuk gebeiteld: “Eendracht maakt macht”. Wanneer gaan we hier samen voor zorgen?

Kerstbestand in niemandsland

Maar niet getreurd: na de oorlogstaal krijgen we nu de gewapende vrede. Er is een kerstbestand afgekondigd. Een kerstbestand! Het laatste kerstbestand dateert van de Eerste Wereldoorlog, toen de “gewapende armen” uit hun loopgraven klauterden, samen kerstliedjes zongen en voetbal speelden in het niemandsland. Enkele dagen later heerste alweer dood en verderf. Hopelijk vliegen vakbonden, werkgevers en politici elkaar na Nieuwjaar ook niet opnieuw in de haren. Niet opnieuw elk vanuit zijn logica, elk met zijn “enige juiste” cijfers in de hand. Geen dialoog meer via advertentiepagina’s in de krant. 

De afgelopen maanden (jaren?) leek het sociaal overleg wel The Hunger Games: een gevecht tot de dood, met toeschouwers en show, met fronten, uitputtingsslagen en veldheersers, en vooral een hongerige achterban. Een vereniging stilde die tijdens de staking met friet, wafels en massage. De worst van Woeste was terug. (W)arm Vlaanderen?

Samenleving als startup

De sleutel van de oplossing zal van jongeren moeten komen. Maar hoewel de voor en tegens van de hervormingen spreken “in naam van kinderen, jongeren en toekomstige generaties”, herkennen weinigen zich in de oplossingen uit de vorige eeuw(en). “De Werkbond” is geen alternatief, want het polariseert opnieuw en is te politiek gekleurd. We hebben nieuwe jonge bouwmeesters nodig. Bruggenbouwers die geloven in een samengaan van consensus, lonend ondernemerschap én relevante vakbonden. In een solidaire én een rechtvaardige samenleving.

Ze wijzen naar ons als millennials, YOLO’s (you only live once) of de generatie Y. Maar wat als jongeren nu eens zélf hapklaar voorstellen hoe wij onze toekomst en ons sociaal overleg willen organiseren? Wat als we verzamelen blazen met jeugdbewegingen, studenten, jonge ondernemers, en gezinnen op een jeugdcongres in de lente? Met een klare visie op het samenleven van morgen kunnen we meer bereiken dan met eender welke betoging of burgerinitiatief. De samenleving als startup. Daens zou meedoen. Wie nog?