Grote rel nadat Graspop Metal Meeting en Rock Werchter lieten weten dat ze in 2015 een weekend vroeger zullen plaatsvinden. Verontwaardigde studenten. Een hoop speculatie ook over vermeende topacts. Het is in werkelijkheid echter allemaal wat genuanceerder dan de shitstorm op Facebook en Twitter laat uitschijnen. Het is ook allemaal een beetje moeilijker dan we denken, het samenstellen van een goeie affiche. En het wordt elk jaar moeilijker. Als er dan toch een beschuldigende vinger moet worden opgestoken, doe dat dan richting Verenigde Staten.

Het was een shitstorm buiten proportie, één en al verontwaardiging over het feit dat Rock Werchter zal plaatsvinden van 25 tot 28 juni en Graspop Metal Meeting nog een week vroeger, knal in de examens, van 19 tot en met 21 juni. Rock Werchter hield het summier en zei dat het verschoof in functie van een headliner die het festival anders dreigde mis te lopen.

Graspop deed het iets uitgebreider en zei een weekend eerder een beter vooruitzicht te hebben op een goeie affiche. Wat is er aan de hand? De namen U2 en AC/DC vielen. Volgens sommige media de enige namen die zo’n verschuiving zouden kunnen rechtvaardigen. Nou.

Elk jaar moeilijker

Eerst en vooral: GMM en Rock Werchter in hetzelfde weekend is een logistieke onmogelijkheid. Beide festivals delen daarvoor te veel infrastructuur. Ze werken bijvoorbeeld voor een stuk met dezelfde firma’s en die bedrijven hebben de mankracht en hardware niet om de twee tegelijk te doen. Het klopt dus wel ergens dat GMM een beetje het slachtoffer is van het schuiven bij Werchter. Een beetje. Niet veel meer dan dat.

Bij Graspop stellen ze immers al een aantal jaren vast dat het moeilijker en moeilijker wordt om headliners te pakken te krijgen, en dan vooral Amerikaanse bands of bands die populair zijn in de VS. Steeds meer acts doen nog Rock am Ring mee, het grootste Duitse festival, steevast rond 7 juni, en eventueel Pinkpop. In Engeland is er een weekend later nog Download, het grootste metalfestival daar. En dan wordt het moeilijk. 

Een verhaal van kosten

Een hoop metalbands kunnen nog overtuigd worden om een weekje te rekken en Hellfest in Frankrijk mee te pakken. En dan willen ze naar huis, of naar de VS. Het is belangrijk om te beseffen dat een tourende band een bedrijf is. Het idee is om zo weinig mogelijk kosten te maken en zo veel mogelijk winst.

Iets wat alleen maar aan gewicht heeft gewonnen sinds de digitalisering ervoor gezorgd heeft dat live spelen voor muzikanten opnieuw de belangrijkste bron van inkomsten is geworden. Vijf dagen op hotel gaan zitten met een band en – als het om topacts gaat – tientallen mensen daarrond zonder dat er geld binnenkomt, dat is een serieuze post om te pakken. 

En globalisering

Komt bij dat er nog iets veranderd is de jongste jaren: er is een nieuwe markt opengegaan, of beter, twee. Tot pakweg tien jaar geleden speelde het serieuze festivalgebeuren zich af in West-Europa. België, Nederland, Duitsland, Denemarken (Roskilde) en de UK in het bijzonder. In de VS had je amper iets en voorbij de Alpen en onder de Pyreneeën al evenmin. 

In de VS is de festivalmarkt de jongste jaren geëxplodeerd. Van een handvol festivals met meer dan 30.000 bezoekers naar maar liefst 181 festivals van dat kaliber in de periode mei, juni, juli en augustus 2014. Dit jaar bezochten 34 procent meer jongeren tussen 21 en 30 er een pop- of rockfestival dan in 2013 in die periode. Het heeft te maken met een veranderende cultuur (het “erbij zijn” is belangrijker geworden) en een veranderde markt: omdat ze er nu van moeten leven is het aanbod van bands die live spelen een pak groter geworden. Het komt erop neer dat één op vijf Amerikaanse millennials dit jaar naar een festival gingen.

Money, money

Amerikaanse festivals zijn ook meer geneigd om met geld te zwaaien om groepen binnen te halen. Ze kunnen dat ook omdat ze meer geld en minder kosten hebben. Door een combinatie van lagere loonkosten daar en een bijna absurde verstrenging van de regels in onze contreien waardoor het steeds moeilijker wordt voor festivals om terug te vallen op vzw’s en vrijwilligers, plus het feit dat ze ginder gemakkelijker aan sponsorgeld geraken. Niet alleen omdat festivals sexy zijn voor merken, ook omdat er in grote delen van de VS bijvoorbeeld nog geld van bijvoorbeeld sigarettenfabrikanten mag aangenomen worden. 

Arcade Fire, vrouwen en kinderen

Soit, voor veel bands valt er dus geld te rapen op festivals aan de andere kant van de oceaan. En steeds meer bands zeggen vanaf half juni dan ook geen festivals meer toe in Europa – een substantieel deel van hen gebruikt de twee weken om vakantie te nemen en, zowaar, tijd met vrouw en kinderen door te brengen alvorens opnieuw aan de slag te gaan en een maand of twee volle bak festivals te spelen.

Arcade Fire is een mooi voorbeeld. De band was een must have voor Rock Werchter dit jaar. Het antwoord dat ze daar kregen toen er een bod uitging, was doodleuk: “Arcade Fire wil in die periode tijd doorbrengen met de kinderen.” Een aantal jaar geleden zou het argument van een manager nog geweest zijn: “Jongens, denk even aan je carrière, je kan Werchter en Roskilde niet laten schieten.” Alleen: Arcade Fire was in Europa al grote festivals aan het spelen sinds eind april, festivals die tien jaar geleden niet bestonden of amper iets voorstelden maar ondertussen tienduizenden mensen trekken.

Foo Fighters

Wat Download en Hellfest zijn voor Graspop, is Glastonbury voor Rock Werchter. Veel bands willen Glastonbury nog meepikken en daarna richting VS. De kans is heel erg groot dat de headliner waarvoor de datum moet aangepast worden, één van de headliners is op Glastonbury. We gokken op iets van het kaliber Foo Fighters, een band die grote festivals gaat spelen volgend jaar. 

Een ingewikkeld spel

Los van die nieuwe festivalmarkt in de VS, zijn er nog een paar dingen. Zo beseffen aan de reacties op social media te zien weinig mensen dat een goeie festivalaffiche in elkaar draaien niet evident is. Het is een ingewikkeld spel van budgetten, van tourschema’s, van allianties met buitenlandse vrienden, en uiteindelijk is het toch de band zelf die beslist. Daar komt bij dat ze in Werchter en Dessel ondertussen ook flink wat ervaring hebben in dat spel. 

Eén van de gouden regels is dat je echte headliners moet hebben, bands die de ticketverkoop in gang steken. Het is een afwegen van een juiste mix van wat nieuw en “in” is en van gevestigde waarden. Steevast blijkt dat het festivalpubliek veel conservatiever is op dat vlak dan wat de media en ook sociale media doen uitschijnen. Er is heus wel een reden waarom Metallica en Kings of Leon vaak op de affiche staan van Werchter en Iron Maiden en Black Sabbath op Graspop.

Minder studenten dan je zou denken

Er is nog iets: studenten, en dan studenten die nog examens moeten afleggen, het is verre van het core publiek van festivals zoals Rock Werchter en Graspop Metal Meeting. Studenten maken een aardige groep uit van het publiek, maar, en da’s de afweging die gemaakt is, ze hebben bijlange niet de impact die je zou vermoeden aan de hand van wat er vrijdag losbarstte aan reacties.

De realiteit is dat er ondertussen in dit land duizenden mensen afhankelijk zijn van festivals om hun kost te verdienen, en dat, als er tegenvallende bezoekersaantallen zijn, ze dat ferm gaan voelen. Dat lijkt vergezocht, maar dat is het niet: van de leveranciers van tijdelijke wc’s tot de mensen die frieten bakken. En de realiteit is dat een affiche zonder goeie headliners gelijkstaat aan minder volk op de wei. Dat is iets wat studenten ook moeten beseffen.

De echte kopzorg: de vrijwilligers

Wat momenteel een grote kopzorg is voor de betrokken festivals is bijvoorbeeld wat dit betekent voor de duizenden mensen die onbetaald de organisatie van beide festivals mogelijk maken. Kunnen zij vakantie nemen om te komen helpen, om maar iets te zeggen? Om Graspop überhaupt te kunnen laten plaatsvinden, zijn er elk jaar een paar honderd mensen die daar vakantiedagen voor nemen, sommigen tot twee weken toe.

Ook het vinden van verenigingen die een handje komen toesteken op beide festivals om zo hun kas te spekken, is iets waar de organisaties momenteel hun hoofd over breken. Uiteindelijk zijn daar een pak jeugdverenigingen bij, maar ook oudercomités en leden van vzw’s die op één of andere manier verbonden zijn aan het schoolwezen.

Kort door de bocht

In elk geval, het is bijzonder kort door de bocht om te stellen dat het allemaal neerkomt op organisatoren die niks zouden inzitten met studenten. En het is misschien ook goed om de verwachtingen te temperen. Er is gezegd dat de datum verzet wordt in functie van een headliner. Dat dat een hele speciale, buitengewone, voor oude mensen headliner is, dat heeft niemand gezegd. Maar, slecht zal het alleszins niet zijn. Dat zou heel on-Rock Werchter zijn.