Herinner je je de jezedi’s? Da’s de bevolkingsgroep die door Islamitische Staat vervolgd werd, wat ervoor zorgde dat Obama en de rest van het Westen in augustus 2014 begon met ingrijpen in Syrië. Wel, die jezedi’s zijn nu zelf een bloedbad aan het aanrichten op moslims in gebieden die ze heroverd hebben op IS.

Het was het lot van de jezedi’s dat de wereld – los van de onthoofdingen van westerse gijzelaars – echt attent maakte op de waanzin van Islamitische Staat. Op 30 juli van vorig jaar kwamen zij in opstand tegen het oprukkende IS. Als antwoord executeerde IS meteen 500 jezedi’s, wat een exodus veroorzaakte. Duizenden jezedi’s kwamen vast te zitten op een berg in de buurt van Sinjar. Velen van hen stierven van de honger, dorst en een gebrek aan geneesmiddelen.

In de tweede week van augustus 2014 besloten de Amerikanen, samen met de Koerdische Peshmerga (en de PKK), in te grijpen. Ze hielpen veel jezedi’s van de berg ontsnappen, richting Koerdistan. Maar, het kwaad was al geschied. Honderden jezedi’s werden door IS gevangengenomen. De mannen kregen de keuze: zich tot de islam bekeren of sterven. Het lot van de jezedi-vrouwen en -meisjes was slavernij en gedwongen seks ondergaan van IS-strijders.

Wie zijn ze?

Wie zijn die jezedi’s? Het zijn etnisch gezien een soort Koerden (de meerderheid van de 75 ofzo miljoen Koerden zijn soennieten). Om te beginnen: niemand weet eigenlijk met hoeveel ze zijn, de jezedi’s. De beste schattingen liggen tussen 700.000 en twee miljoen wereldwijd. Vandaag leven er naar schatting 75.000 jezidi’s in West-Europa (vooral in Duitsland en Zweden), 150.000 in de Kaukasus en 500.000 in Iraaks Koerdistan.

Uit integratierapporten blijk dat de jezidi’s het moeilijk hebben om zich te handhaven in de stedelijke Europese samenleving en om het jezidisme te institutionaliseren. In België heeft de jezidigemeenschap haar centrum in Luik; de Brusselse jezidi’s zijn voornamelijk afkomstig uit de voormalige Sovjet-Unie.

Het zijn geen moslims, maar het zijn ook geen christenen. Maar ze geloven wel in één god (jezedi betekent in hun taal trouwens “volk van god”). Het jezdanisme is wat een syncretistische geloofsovertuiging heet. Er zitten christelijke elementen in, maar ook islamitische (sjiitische). Maar da’s niet alles: ook zoroastrische, manicheïstische, mithraïstische en er is zelfs een snuifje van wat wij als heidens zouden omschrijven.

Taus Melek

De jezidi’s geloven in één god ‘Yezdan’ (Ezid), de schepper van de wereld, en in de ‘Pauwenengel’ “Taus Melek”, de voornaamste van de zeven aartsengelen die de wereld besturen. De jezidi’s hebben twee heilige boeken, geschreven in het Koerdisch: de Kitabe Cilve (Het boek van inspiratie) en de Meshef Resh (Het zwarte boek). Zij houden er bijzondere zuiverheidstaboes op na en zijn erg ‘gesloten’ gestructureerd in een soort kastenstelsel. Bovendien is het jezidisme endogaam: je wordt als jezidi geboren, je kan het dus niet worden.

’t Is wellicht oneerbiedig, maar de jezedi’s hebben een beetje uit alle godsdiensten gejat. Ze bidden zoals moslims bijvoorbeeld: vijf keer per dag, maar niet gericht naar Mekka, wel naar de zon. Het doopsel hebben ze uit het christendom overgenomen, maar ze geloven ook in reïncarnatie.

Qahataniya

Het grootste probleem van de jezedi’s is dat hun Pauwenengel, de fameuze Taus Melek in de Koran wordt vereenzelvigd met satan. Voor de soennieten zijn jezidi’s dan ook duivelvereerders of Satanaanbidders. Voor IS waren ze al een doelwit voor al-Qaida, dat in 2007 in Qahataniya de zwaarste aanslag uit de Iraakse (burger)oorlog op hen pleegde: 796 doden en meer dan 1.500 gewonden vielen er op die 14de augustus. En, hoe cynisch toch, het is wellicht de eerste keer dat u er van hoort.

Na de hierboven geschreven affaire op de berg en de vreselijke getuigenissen over seksslavinnen, werden de jezedi’s een beetje de mascotte van de strijd tegen IS. Een voorbeeld van waar die terreurorganisatie in staat toe was.

Represailles

Fast forward naar november 2015. Wat over is van de jezedi’s in Syrië en Irak strijdt aan de zijde van de Koerden tegen IS. En die Koerdische macht herovert Sinjar, de stad van de berg. De jezedi’s waren weer thuis. En shit hit the fan.

Al onmiddellijk begonnen ze represailles te nemen voor het leed dat hen was aangedaan. In en rond Sinjar is sindsdien een repressie bezig die de jezedi’s zelfs in conflict dreigt te brengen met de koerden. Het idee dat in jezidische hoofden zit is dit: iedereen die nu nog woont in Sinjar en omstreken kan niet anders dan gecollaboreerd hebben met IS. Soennieten, Sjiieten en zelfs Koerden.

Zoals dat gaat met dit soort repressies zijn de slachtoffers sowieso vaak de verkeerde. Zo zijn er al verschillende mensen door de jezedi’s vermoord die achteraf bleken te werken als informanten voor de koerden tijdens de bezetting door IS. Ze riskeerden daarbij hun leven, want wie gepakt wordt door IS als informant van de vijand verliest meteen zijn hoofd.

De Peshmerga probeert die Koerden en andere moslims te beschermen – zo moest het 600 soennitische koerden met een gewapend konvooi ontzetten om aan de wraaklust van de jezedi’s te ontsnappen. De Peshmerga en de Zerevani (een soort Koerdische veiligheidsdienst) heeft daadwerkelijk al jezedi’s moeten doodschieten om overlevers in Sinjar te beschermen. En de jezedi’s hebben al drie leden van de Zerevani vermoord.

“They are our enemies”

De jezedi’s hebben ondertussen het één en ander duidelijk gemaakt. Hun leider liet vanuit zijn tent op de berg Sinjar weten dat “Sinjar cannot be a place for coexistence if someone kidnaps and rapes your children, kills your brother—you cannot live with them again. The protection of the Peshmerga for these families makes us very unhappy because they are our enemies.” Hij riep de internationale gemeenschap op om te helpen bij de heropbouw van Sinjar.

Maar was erg duidelijk: “Er is geen plaats meer voor arabieren hier. We hebben 100 jaar met hen samengewoond hier en toen hebben ze ons in de rug gestoken. Ze hebben onze vrouwen ontvoerd en verkracht. Arabische moslims die hier wonen hebben IS geholpen. Militair gezien, financieel gezien en ideologisch gezien. We can’t forgive them and they won’t be allowed back.” De jezedi’s vinden ook dat de koerden hen in de steek hebben gelaten en “verraden” sinds de herovering van Sinjar.

Door de situatie is alweer een nieuwe vluchtelingenstroom ontstaan. “The Yazidis don’t differentiate between us and ISIS, they say Muslims are all ISIS. The Yazidis are there and they are all armed. Either they will kill us or we will have to kill them”, valt bij hen te horen.