Analyse.
Het hele manoeuvre van Gwendolyn Rutten (Open Vld) om toch maar de MR erbij te willen, was een ultieme poging om toch wat coherentie in coalities overal in het land te krijgen. Zowel de top van de MR als die van de PS wensten dat ook. Maar de lokale afdelingen wilden er niet van weten. Nu dreigt een kater.
Is het toeval dat Brussel plots op één-twee-drie een regering heeft, nét nu de PS en MR elkaar in Wallonië aan het vinden zijn? Een pak waarnemers wijzen alvast in de andere richting. “De schelp moest dichtklappen, voor er nog iets anders kon gebeuren”, zo omschrijft een betrokkene. Met andere woorden: de lokale Brusselse politici beseften dat hun plannetje om de MR uit de gesprekken te houden, niet stand zou houden als de top van de Franstalige socialisten en de Franstalige liberalen elkaar zou vinden. En dus moest er snel een regering komen, zonder MR.
Het verklaart waarom Gwendolyn Rutten, de voorzitter van Open Vld, gisteren op de proppen kwam in de hoofdstad. Zij wilde als voorzitter de lijnen open houden en niet zomaar haar partij een regering laten maken, zonder het oog te houden op wat in de rest van het land gebeurd.
Alleen, daarmee kwam ze in een oud conflict te staan binnen haar partij in de hoofdstad. Daar heb je Els Ampe (Open Vld) enerzijds en Guy Vanhengel (Open Vld) en Sven Gatz (Open Vld) anderzijds. Alledrie zijn ze liberaal, alle drie Brusselaars, alle drie ‘kopstukken’. Maar inhoudelijk en politiek-strategisch kunnen de verschillen nauwelijks groter zijn. Vanhengel en Gatz, twee handen op één buik, zijn al jaren close met de PS in Brussel, nochtans puur partij-ideologisch verre van natuurlijke bondgenoten.
Maar Open Vld is niet dezelfde partij in Vlaanderen als in Brussel. De alliantie van Vanhengel met de PS is van groot belang: het bezorgde de Brusselaar jarenlang een disproportioneel grote macht en invloed in de hoofdstad. Als Vlaamse politicus in Brussel tel je daar van nature minder mee: de stemmen die Vlaamse lijsten halen zijn gewoon niet vergelijkbaar met de Franstalige tegenhangers. Je bent er snel de aanhangwagen in elke politieke opstelling. Niet Vanhengel, die als minister fors woog op het Brussels beleid.
Verzet van de Brusselse afdelingen
Alleen, het bracht hem steeds verder van z’n eigen partij. Die maakt sociaal-economisch en ook maatschappelijk een veel scherpere analyse, zeker voor de manier waarop de PS het economische aanpakt. Een blik op de Brusselse werkloosheidscijfers leert dat er daar bijzonder veel werk aan de winkel is. De schandalen, de laatste jaren onder meer rond Samusocial, brachten Ampe en de moederpartij steeds verder van de groep rond Vanhengel.
Dat de voorzitter van de Vlaamse liberalen op het toneel verscheen, was allerminst een kamikazepoging. Rutten wilde pogen alsnog de Franstalige liberalen aan boord te krijgen in de Brusselse regering, nadat er tussen de absolute top van de MR en die van de PS al langer gepraat wordt. Dat is geen geheim: beide partijen willen samen in Wallonië een coalitie maken. En van de PS-top had de MR ook verstaan gekregen dat mogelijks de deur in Brussel zou open gaan. De toenadering was volop aan de gang.
Maar dat stuitte op een absoluut verzet van de lokale afdelingen van een aantal partijen hun Brusselse afdeling. Bij de PS hield Laurette Onkelinx (PS) de deur potdicht, druk van bij Elio Di Rupo (PS) maakte op haar geen enkele indruk. Integendeel: de versnelling werd ingezet. En bij Open Vld ging Vanhengel uiteindelijk door met z’n zin, tegen de eigen voorzitter en collega Ampe in. Hij en Gatz weigerden te blijven vertragen, om de MR meer kansen te geven.
Bij Ecolo weigerde Zakia Khattabi, nochtans de voorzitter van héél Ecolo en niet enkel Brussel, gewoon botweg elk mogelijk gesprek met Rutten. Dat laatste mag nog het meest verbazen. Ecolo en in het kielzog ook Groen hebben altijd de ambitie geuit om ook federaal mee te besturen. Dan zou het toch verstandig zijn om minstens te luisteren, eerder dan botweg een agressieve tweet te sturen. Het is niet de eerste keer dat collega-voorzitters het op de heupen krijgen van de bazin van Ecolo: erg bemoedigend voor toekomstige contacten op andere niveau’s is het allemaal niet.
Alleen op de wereld
Ten gronde blijft het ook bizar dat de Brusselse onderhandelaars niet serieus wilden overwegen de MR erbij te nemen. Die waren bereid quasi-blind het gemaakte regeerakkoord mee te tekenen, en zich aan boord te heisen.
Die ‘eilandhouding’ van de lokale afdelingen van de PS en Open Vld en de groenen valt moeilijk uit te leggen: de Brusselse regering staat immers niet los van wat elders in het land gebeurt. Grote dossiers zoals mobiliteit, werkloosheid, asiel- en migratiebeleid: het heeft allemaal een enorme impact op de hoofdstad. En allemaal zijn het dossiers waarvoor andere regeringen nodig zijn: zowel de federale als de Waalse en de Vlaamse. Dan toch proberen te streven naar een vorm van homogene coalities, is niet meer dan normaal om het bestuurbaar te houden.
Nog straffer is de opstelling over de bestuurlijke indeling van Brussel van de toekomstige Brusselse regering. De hoofdstad heeft wel één gewest, maar de bevoegdheden zitten ook uitgespreid over de 19 Brusselse gemeenten. Dat levert een lappendeken op van aanpakken, en telkens een andere lokale baron. De Brusselse onderhandelaars beseften dat, en stellen ‘intra-Brussel’, een soort statengeneraal voor, die de bevoegdheden moet gaan centraliseren. Maar dat gaat dus moeten ingaan tegen een aantal MR-burgemeesters, van een partij met gekneusde zielen, die niet in de coalitie zitten. Hoe daar ooit enig concreet resultaat kan uitkomen, is dus een raadsel.
Vandaag kan nu een coalitie van socialisten, groenen, Open Vld en DéFI van start gaan in Brussel. Maar het laat een stevige kater bij zowel MR, Open Vld als PS. En de relaties tussen onder meer groenen en liberalen krijgen een stevige tik. De toekomst zal moeten uitwijzen of het allemaal nuttig was zo’n prijs te betalen in ruil voor een Brusselse ministerpost voor de MR.