Politicoloog Marc Hooghe mocht breed uitpakken met het nieuws: “Open Vld heeft meeste leden”! Meteen het signaal voor de liberalen om trots berichten rond te sturen. Maar een rondvraag leert dat die cijfers toch met een flinke korrel zout moeten genomen worden. Want het “succes” van Open Vld wijst eerder op “something rotten” bij de liberale ledenwerking. Dat zeggen de cijfers van UGent-onderzoeker Tom Schamp.

Straffe cijfers, leuk meegenomen nieuws voor de liberalen. Want de liberalen zijn koploper, met 63.239 leden.

En meteen ook slecht nieuws voor CD&V, want zij verliezen hun ‘historische koppositie’. Zo pende De Morgen het verhaal van de leden per partij, een onderzoek van politicoloog Marc Hooghe van de KULeuven. CD&V heeft nog “maar” 56.746 leden. Sp.a zit op 49.703 leden en N-VA, dat de laatste jaren geweldig aangroeide qua leden, zit op 41.176. Groen zit aan 7.800 (zelf hadden ze het over 7.911) leden, Vlaams Belang aan 17.255, volgens het onderzoek, gepubliceerd in De Morgen.

Wel heel merkwaardig stabiel

Tot zover dus de cijfers, die de partijen zelf doorgaven. “Merkwaardig stabiel”, zo noemde Hooghe zelf de cijfers van Open Vld. Hij lichtte wel een tipje van de sluier: “Onder Guy Verhofstadt heeft de partij veel leden gewonnen. Dat zijn vaak papieren leden, maar die mogen wel meestemmen als er een voorzitter moet worden aangeduid. De inspanning is niet zo groot en allicht verklaart dat mee waarom mensen relatief makkelijk lid blijven van de partij.”

Omdat het gewoon plezant is om lid te zijn van @openvld! Bedankt allemaal #goebezig pic.twitter.com/d030HFFyue

— Gwendolyn Rutten (@RuttenGwendolyn) October 30, 2014

Bij Open Vld is er plots een ‘divergentie’

Bij onderzoeker Tom Schamp van de UGent, valt een veel genuanceerder verhaal te horen. Politicoloog Schamp doet onderzoek naar het verband tussen de score van partijen bij de verkiezingen en het aantal leden. “Uit onderzoek blijkt dat die cijfers voor alle Vlaamse partijen behoorlijk gelijklopen. Het aantal kiezers van CD&V daalt, net als het aantal leden. Voor de Vlaams-nationalisten geldt het omgekeerde. Alleen voor Open Vld klopt dat verband niet meer, daar loopt de vergelijking mank en daar treedt een ‘divergentie’ op”, zegt Schamp.

Dus onderzocht Schamp hoe het zat met de samenstelling van die 63.000 Open Vld-leden. “Veel heeft te maken met de manier waarop ze lid werden. Open Vld is bij uitstek de partij die een atypische ledenwerking heeft, met bijzonder veel autonomie voor de lokale afdelingen. Zo kan je in bepaalde gevallen meteen voor 3 of zelfs 5 jaar lid worden, met weinig moeite. En het is bijzonder makkelijk om dat lidmaatschap te verlengen. In sommige gevallen gebeurt dat zelfs op initiatief van die afdelingen. Veel van die leden zijn dus slapend lid, tot ze hun lidmaatschap expliciet stopzetten”, zegt Schamp. “De reden is simpel: lokale afdelingen worden voor een deel beloond op basis van hun aantal leden. Hoe groter het ledenaantal, hoe groter het gewicht van de afdeling, bij bijvoorbeeld voorzittersverkiezingen. Dus de afdelingen en hun lokale kopmannen houden liefst leden voor jaren bij, ook al zijn die niet meer actief.”

Slangen in 2012: “Lokale kopstukken verzekeren zich van een ‘achterban’ die in de kast resideert”

Binnen Open Vld bevestigt men Schamp zijn verhaal. Maar het gaat verder: sommige afdelingen hanteren ook de praktijk om lidmaatschap gewoon te subsidiëren. Je hoeft niet eens het lidgeld te betalen, dat doet de lokale afdeling wel. Zo lang je maar je naam opgeeft. Noël Slangen schreef er ook over, in een kritische nota die hij in 2012 over de partij opstelde. Onder de subtitel “De teloorgang van de ledendemocratie” besprak hij het fenomeen: “Op lokaal vlak werden het verzamelen en zelf aankopen van lidkaarten voor leden een aanvaard gebruik, waarbij lokale kopstukken een ‘achterban’ verzamelden die in de kast resideerde in afwachting van de nieuwe stemming waarbij het lokale partijkopstuk opnieuw zijn positie kon bevestigen.” 

“Andere partijen weren de automatische verlenging van het lidmaatschap”, voegt Schamp toe. “Maar bij elke partij zit ruis op de ledenaantallen. De regeltjes die voor het meeste ruis zorgen zijn: de gezinslidmaatschappen (waarbij bv. boorlingen lid gemaakt kunnen worden), de gratis lidmaatschappen voor jongeren (-26-jarigen), de automatische verlenging van het lidmaatschap (ook van de voorgaande formules), en de lidmaatschappen voor meerdere jaren. Bij de studie van de partijen als ledenorganisatie is het bijzonder relevant om die ruis maximaal uit te filteren.”

Hoe dan ook zou Open Vld die praktijk van papieren leden wel aan het afbouwen zijn. “Onder het huidige voorzitterschap van Gwendolyn Rutten probeert men hoe dan ook meer orde te scheppen in de ledenaantallen, dat is wel zo”‘, geeft Schamp nog mee. 

Alle grafieken komen uit: ‘Tom Schamp (2014), “De partij als ledenorganisatie. Een analyse van de ledenaantallen en de organisatiegraad van de vertegenwoordigde politieke partijen in Vlaanderen”, www.GASPAR.ugent.be