Kritische kanttekening bij het overlijden van Luc De Vos

Laat er geen twijfel over bestaan, de nationale muziekscène lijdt een groot verlies door het wegvallen van Luc De Vos. Maar als heel Vlaanderen in collectieve katzwijm valt, terwijl het tegelijk bon ton is om het overlijden van Fabiola te bagatelliseren, gaat er een alarmlichtje branden in mijn hoofd.

Collectieve rouw om een bekend gezicht veroorzaakt altijd een milde vorm van voorbijgaande massahysterie. Bij het onverwacht heengaan van een beroemdheid, liefst jong, gaat een spontane golf van verbazing over in oprecht medeleven om dan soms viraal te gaan. De normale empathie maakt een kwantumsprong en wordt plots ervaren of gerapporteerd als een tragedie. De tranenstroom treedt buiten de normale oevers van het rouwbeklag. Dat gaat bovendien gepaard met een heiligverklaring die -behoudens in het geval van Boudewijn I- behoorlijk incongruent is met de levensstijl en de wensen van de overledene.

Magere tekst

Luc De Vos dankte zijn wereldberoemdheid in Vlaanderen overigens al aan een vroeg geval van virale hype. Uit het niets rees Mia plots in de jaarlijkse hitparade om, in strijd met de werkelijke verdienste van het nummer, jaar na jaar te worden uitgeroepen tot de aller-kei-beste song van eigen bodem. Daar valt wat op af te dingen. Het blijft een dijk van een lied, maar als ik de Ghelamco-arena met schorre keelklank “alleen Elvis blijft bestaan” hoor brullen, valt me toch op dat de tekst vrij mager blijkt. Het gaat om een achttal een paar keer herhaalde zinnetjes.

Als ik het goed heb, maar ik kan me vergissen, gaat het nummer over een heilsoldate die een dakloze opvangt en in ruil voor het doen van de afwas hem een bord soep serveert. Leuk idee, maar diepe schoonheid en ontroering mag ik er niet in ontwaren. Geef mij over dit thema dan maar de De fanfare van honger en dorst van Jan De Wilde. Hoeveel procent van de rouwenden kent meer dan vijf liedjes van Gorki? Ik weet het niet, het is maar een vraag. In elk geval, Mia is (volgens mij) nuchter beschouwd een flinke middenmoter in het Vlaamse lied, en ware het niet ooit eens viraal gegaan in die top honderd aller tijden, dan zouden weinigen het zich herinneren. Met dank aan Lucs vroeg doodgaan is het nummer nu voor de eeuwigheid gebeiteld in de top van de rankings. Het zij zo.

Klein kadertje over dood van meisje

Er is niks op tegen dat vroeg gestorven artiesten een streepje voor krijgen in de hitparade. Ann Christy en Louis Neefs zijn voorbeelden van dit fenomeen. Maar het overlijden van Luc had me net iets te veel “André Hazes”-gehalte. Een onbestemd verlangen van de massa om te participeren in diepe droefenis die op basis van de objectieve gegevens -met alle respect voor de overledene- buiten proportie moet worden beschouwd. Dit is blijkbaar een unieke kans om met aanstekers te wuiven, en te poseren met blik op oneindig voor de brutale persfotografen, liefst in de troostende armen van een lief en de wangen licht vochtig.

Het Laatste Nieuws van vandaag, op pagina 12 een klein kadertje over de begrafenis van een meisje van 14 dat brutaal werd vermoord. Tegelijk: een kwart van de voorpagina en een dubbele pagina over de hemelvaart van Luc. Voor de kleine meid uit Wallonië geen Beatrijs-legende. Eigen volk eerst, alle beschikbare ruimte gaat naar Luc De Vos.

Stevige drinker?

Een ontroerende volksbegrafenis. Het lijkt onschuldig, het lijkt alsof dit de mooiste kant van onze samenleving in beeld brengt. Maar het zit fout. De pers zou de kanarievogel in de donkere mijnschacht van ons tijdsgewricht moeten zijn. Als de altijd voyeuristische en cynische media plots te veel spontane zelfcensuur aan de dag leggen is er iets loos. En dat is dan ook de reden dat ik in de aanhef het beladen woord ‘massahysterie’ durf aankaarten.

Rouw is één van de mooiste menselijke eigenschappen, maar als het verstand collectief op nul slaat is er meer aan de hand dan verdriet, en moeten we waakzaam worden. Ook het medeleven bij het afscheid van Fabiola is oprecht, maar dat belet niet dat de krant vandaag al vol staat over haar merkwaardig kapsel, en de prangende vraag wat er met haar fortuin te gebeuren staat.

In het geval Luc ontbreekt elke kritische randbemerking. Hoezo “orgaanfalen”? Sinds wanneer gaan organen zo maar zonder onderliggende reden falen? Is er een nieuwe mysterieuze kwaal in het land, dan zou ik dat toch graag vernemen. Welke organen? Ik vermoed (omdat er zo kuis over wordt gezwegen) dat het om de lever en/of de pancreas gaat.

Was Luc een stevige drinker met een licht autodestructieve levensstijl die hem vroegtijdig fataal werd? Ik zou er hem geen gram minder voor bewonderen als artiest, en als het mijn zaken niet zijn, prima. Maar als ik verplicht word ondergedompeld in een diepe nationale rouw, en als dusdanig blijkbaar plots dichte familie ben geworden, of minstens erg familiair met “Voske”, dan mag ik toch ook weten waaraan hij nu eigenlijk dood ging. Toch?

Opgeklopte emoties

Oprecht medeleven met de weduwe en flinke zoon. Ook goed. Maar heb ik het mis, of stierf Luc troosteloos eenzaam in een verlaten appartement? Als dat zo was, is het dan taboe om dat te melden? De rioolboekskes deinzen niet terug voor het kraken van de vedetten die ze drie nummers eerder en drie nummers later ophemelen, men moet dus niet afkomen met de toverwoordjes “respect”, “discretie” of “privacy” om die terughoudendheid te verantwoorden.

De media weten -en veroorzaken zelf- dat dit fenomeen de wetten van de journalistieke zwaartekracht overstijgt. De diepe emotie is grotendeels geveinsd. Het is opgeklopt door de media. Waarom? Omdat dat weer eens iets anders is. Het heeft een schijn van oprechtheid en het verkoopt kranten het zorgt voor kijkcijfers. En het verkoopt omdat mensen nu eenmaal graag zwelgen in emoties.

Het vervangt voor een keer het goedkoop sentiment van een fles rode wijn op een herfstavond, onderuitgezakt ongegeneerd genietend van een mierzoete tranentrekker op de treurbuis. Guilty pleasure op een bedje van krokodillentranen. Maar het mag rond kerstmis al eens iets meer zijn, en dan is een volksbegrafenis een prima alternatief. Toegegeven, het is geen Diana, zelfverklaarde queen of hearts, maar van Luc kunnen we toch ook posthuum een volksheld maken. We smullen ervan. We houden van emoties, en bij gebrek aan echte gaan we op tijd en stond toch graag voluit voor het surrogaat. De media zijn onze supermarkt van ‘belevenissen’ en in het rek ongegeneerde emotie-uitbarstingen stond dit weekend ‘Verdriet om Voske’ in superpromotie.

Nepgevoelens

Ik wil niet wreed zijn voor de paar honderd mensen die Luc echt persoonlijk kenden. Het gaat me om het massaspektakel dat het echt pijnlijk afscheid in zijn kielzog meesleepte. Mensen die diepe gevoelens etaleren om iemand die ze nauwelijks kenden, en ergo nepgevoelens volgens mij. Ze vertonen hier, bij voorkeur in de nabijheid van camera’s,  plots gevoelens die ze bij het overlijden van hun echte “naasten” niet eens hebben tentoongespreid.

Geen kwaad woord. Het is hoe we zijn als mens. Maar de geschiedenis leert dat het raadzaam is om alert te zijn als een grote groep “voluit emotioneel” gaat, en collectief het verstand op nul zet. De geschiedenis leert ook dat we waakzaam moeten zijn bij schuldig verzuim vanwege de pers bij het verslaan van massa-bijeenkomsten waarbij de emotie het overneemt van het verstand.