Het is erg droog. Het neerslagtekort is nu evenveel als begin mei 1976, het droogste jaar ooit gemeten. Als er niet snel verandering komt, zitten we in onze contreien flink in de problemen de volgende maanden. Het is stilaan ook een structureel probleem geworden: droogtes die vroeger eens in de 10 jaar voorkwamen, zullen naar verwachting meer dan vier keer per decennium voorkomen. Overheden moeten dus dringend beginnen met het implementeren van beleid dat gericht is op het verminderen van de toekomstige gevolgen van droogte en het opbouwen van veerkracht bij boeren.
Vooral in Zuid- en West-Europa zal klimaatverandering tot droogte leiden, rapporteert de Europese Commissie. Zelfs als de temperatuurstijging beperkt blijft tot 1,5 graad Celsius. Maar we zijn zeker niet alleen. Chili, Argentinië en het Amerikaanse Westen bevinden zich midden in een tien jaar durende, megadroogte – de droogste omstandigheden die die regio’s in een eeuw hebben gezien. En veel gebieden in West-Canada en de Verenigde Staten ervaren extreme droogte – een gebeurtenis die eens in de 20 jaar plaatsvindt.
Droogte maakt de landbouw minder productief, vermindert de oogstopbrengst en verhoogt het aantal hittegerelateerde sterfgevallen. Het draagt bij aan conflicten en migratie, aangezien gemarginaliseerde mensen hun land worden ontnomen. Kortom, het maakt mensen kwetsbaarder.
Frequenter
Droogte maakt deel uit van natuurlijke klimaatvariabiliteit, maar het is ook een van de vele gevolgen van klimaatverandering die in frequentie en intensiteit toeneemt. Droogtes die vroeger eens in de 10 jaar in droge gebieden voorkwamen, zullen naar verwachting meer dan vier keer per decennium voorkomen als de gemiddelde temperatuur op aarde met 4°C opwarmt. En tenzij landen hun uitstoot door de verbranding van steenkool, olie en aardgas drastisch verminderen, stevenen we daar op af. Droge gebieden zullen met een kwart kunnen uitbreiden en de helft van het landoppervlak van de aarde omvatten.
Weinig regen is overigens niet de enige oorzaak van droogte, snellere verdamping speelt een grote rol. De afgelopen decennia is in ons land vooral in het voorjaar de verdamping toegenomen door hogere temperaturen. Daarnaast is het gemiddeld minder bewolkt, deels doordat de lucht schoner is dan in de jaren tachtig, wat ook bijdraagt aan een toename van de verdamping.
Grote klimaatveranderingen komen eraan
Droog land warmt twee keer zo snel op als vochtige gebieden. Wetenschappers voorspellen dat in de komende 50 jaar tussen één miljard en drie miljard mensen zullen leven in temperaturen die het klimaatbereik overschrijden dat de mensheid meer dan 6.000 jaar heeft gekend.
Het levensonderhoud en het leven zelf zullen in deze gebieden fundamenteel veranderen. Veehouderij en veeteelt zullen niet langer mogelijk zijn, omdat stijgende temperaturen tot de wijdverbreide sterfte van dieren leiden. En de stadsinfrastructuur is niet gebouwd om intense overstromingen aan te kunnen, die in veel droge gebieden schade veroorzaken en toenemen.
In gebieden met waterschaarste zullen boeren steeds vaker waterbronnen van lage kwaliteit gaan gebruiken, zoals afvalwater of drainagewater, dat veel zouten, ziekteverwekkers en zware metalen kan bevatten, om hun gewassen te irrigeren. Dit kan leiden tot zoutophoping in de bodem en kan de grond onbruikbaar maken voor landbouw, wat gevolgen kan hebben voor de voedselzekerheid. De wereldwijde economische verliezen van door zout veroorzaakte landdegradatie bedragen nu al ongeveer 30 miljard euro per jaar.
Wat valt daar tegen te doen?
Overheden moeten dus dringend beginnen met het implementeren van beleid dat gericht is op het verminderen van de toekomstige gevolgen van droogte en het opbouwen van veerkracht bij boeren. Ze kunnen oplossingen bieden voor winderosie en stofbeheer, of campagnes lanceren om het waterverbruik te verminderen en het herstel van landschappen te bevorderen. Ze zouden strategieën voor heterogeniteit in het landschap kunnen omarmen – variëteiten van gewassen en stukken niet-gecultiveerd land – waardoor bijen en bestuivers kunnen gedijen. Ze kunnen boeren aanmoedigen om droogtetolerante voedselgewassen te planten.
Hoewel toenemende stapsgewijze aanpassing belangrijk is, kunnen grote systeemveranderingen of transformationele aanpassingen nodig zijn om de toenemende klimaatrisico’s aan te pakken. Deze aanpassingen kunnen de ontwikkeling en implementatie van technologieën voor wateropslag omvatten, veranderingen in begrazing en landbouwpraktijken om de bodem te behouden en gedragsveranderingen om het waterverbruik te verminderen.
Er kunnen ook restrisico’s zijn die aanpassing niet kan aanpakken, evenals maladaptatie – acties die onbedoeld het risico op nadelige gevolgen als gevolg van klimaatverandering vergroten. Grondwater is bijvoorbeeld een bron van irrigatie in veel delen van de wereld en de uitputting ervan is mogelijk een kantelpunt gepasseerd, waar het niet kan worden aangevuld door neerslag.
(evb)