De Wereldgezondheidsorganisatie waarschuwt dat er de afgelopen twaalf maanden al 35 Europeanen zijn gestorven aan complicaties van de mazelen. De ziekte, die bijna verdwenen was bij ons, is weer aan een opmars bezig, en daar is maar één reden voor: mensen die het vertikken zich of hun kinderen te laten vaccineren. Als die trend zich voortzet, draaien we de klok met 100 jaar terug en zullen veel kinderen sterven. Dit is waarom:

Mazelen zijn zeer besmettelijk, dus de vaccinatiegraad moet hoog zijn: zo’n 95%. Het grote probleem is dat het aantal gevaccineerde kinderen al een paar jaar licht afneemt, met zo’n 0,5% per jaar.

Het wantrouwen tegen vaccineren is overgewaaid uit de Verenigde Staten, waar bijvoorbeeld Donald Trump de onwetenschappelijke onzin die daarachter zit, mee voedt. (Lees: Van kwaad naar erger: Trump wil nu ook anti-vaxxer-pipo Robert F. Kennedy Jr benoemen)

Maar uit recent onderzoek blijkt dat juist Europeanen het meest wantrouwend zijn. België is nog redelijk oké. Maar alles wijst erop dat het ook bij ons aan het veranderen is.

Zo geeft 39% van de ouders van jonge Vlaamse kinderen aan bezorgd te zijn over ernstige bij­werkingen van vaccins. Nog eens 32% is van mening dat nieuwe vaccins met meer risico’s gepaard gaan dan degene die al langer gebruikt worden. Eén op de vijf jonge moeders vindt dat haar kind niet moet worden gevaccineerd tegen ziektes die tegenwoordig niet meer voorkomen. Bij zwangere vrouwen is dat 22% en bij ouders van adolescenten zelfs bijna een kwart.

Wat het vooral verontrustend maakt is dat bij de volgende generatie ouders, de tieners van nu, één op vier in ons land al blijkt te denken dat vaccins gevaarlijk zijn voor een baby.

Macron

Het kan nog erger, en we moeten daar niet ver voor gaan: Frankrijk is wereldwijd koploper wat dat wantrouwen betreft. 30% van de Fransen gelooft ondertussen dat vaccineren niet nodig is. President Macron besloot vorige week in te grijpen en maakt vaccineren tegen mazelen bijvoorbeeld verplicht vanaf volgend jaar.

In Italië is vaccineren al verplicht, vanwege de enorme revival van de mazelen in Europa en de VS. Maar dat zorgt weer voor nieuwe problemen. Zo’n 130 Italiaanse gezinnen dreigen nu asiel te gaan zoeken in Oostenrijk, omdat vaccineren daar niet verplicht is.

In ons land is alleen de inenting tegen polio echt verplicht, maar met inentingen tegen onder meer difterie, tetanus, kinkhoest, hersenvliesontsteking, geelzucht, pneumokokken, rotavirus, mazelen, bof en rodehond wordt ook massaal veel miserie vermeden. We zijn ondertussen – juist omdat die vaccins zo goed werken – vergeten dat je aan die dingen dood kan gaan of gezondheidsproblemen voor de rest van je leven kan ondervinden.

Hoe het werkt: hout en vuur

Het stoppen met het vaccineren, voor alle duidelijkheid, is de klok terugdraaien met honderd jaar. Het zou leiden tot miljoenen doden, voornamelijk kinderen.

Je zou kunnen argumenteren dat iedereen vrij moet zijn om te kiezen of hij zijn kind laat vaccineren. Het probleem is dat het zo niet in elkaar zit: wie weigert zijn kind te laten vaccineren, brengt ook meteen de kinderen van anderen in gevaar.

Hoe werkt dat? “Het idee is als volgt: een infectie kan zich verspreiden als een brand,” schreef Anouk Schuren in een uitstekend artikel over vaccineren. “Als je de bevolking ziet als een grote berg aanmaakhoutjes, en je stopt er één brandend houtje bij (een geïnfecteerd persoon), dan brandt voordat je het weet de hele stapel af. Als je iedereen beschermt door middel van vaccinatie, dan zou dit zelfde brandende houtje terecht komen in een stapel van doorweekte houtjes en dooft het vuur direct uit. Sla je met vaccineren bepaalde mensen over, voor wie het te gevaarlijk zou zijn, dan nog kunnen die beschermd zijn, zo lang ze maar ergens diep in de stapel zitten en omringd zijn door natte houtjes: de kudde.”

Wie zijn ze, de weigeraars?

Wie zijn die mensen die vaccinaties weigeren voor hun kinderen? Je kan ze grofweg verdelen in twee groepen. Mensen die het niet willen vanuit religieuze overwegingen. En een groep die de laatste jaren in opkomst is, die weigert te vaccineren vanuit allerlei andere overtuigingen die vaak gevoed worden door discussies op het internet.

Voor alle duidelijkheid: er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat de gangbare vaccins die hier in ons land worden toegediend de bijwerkingen en negatieve effecten hebben die idiote complotbedenkers op het web verspreiden. En er is wellicht niks dat meer onderzocht is de jongste decennia.

Desalniettemin dreigt de vaccinatiegraad voor mazelen dus onder de nodige 95% te zakken bij ons.

15 doden. Per uur

De gevolgen zullen, zoals gezegd, groot zijn. In 1980 – voor er op grote schaal tegen mazelen gevaccineerd werd – stierven op jaarbasis naar schatting 2,6 miljoen mensen aan de ziekte. Tussen 2000 en 2015 nam het aantal sterftegevallen door de mazelen met zo’n 79% af dankzij het mazelenvaccin.

Desalniettemin stierven in 2015 nog zo’n 134.200 mensen aan de mazelen. Dat zijn er 367 per dag of 15 per uur. In datzelfde jaar ontving 85% van de kinderen wereldwijd het vaccin tegen de mazelen (in 2000 was dat nog maar 73%). Naar schatting heeft het vaccin tegen de mazelen in de periode tussen 2000 en 2015 zo’n 20,3 miljoen sterftegevallen voorkomen.

“Terwijl er een veilig, effectief en betaalbaar vaccin beschikbaar is, sterven er wereldwijd veel kinderen aan complicaties van de mazelen”, zegt directeur Zsuzsanna Jakab van de Europese tak van de Wereldgezondheidsorganisatie. “En Europa wordt niet gespaard.”

Zo zijn er dit jaar al 31 Roemenen, een Duitser, een Portugees en nu recentelijk een zes jaar oude Italiaan aan mazelen gestorven. “Ieder sterfgeval dat voorkomen had kunnen worden door vaccinatie is een tragedie”, stelt Jakab.

Niet te hoog van de toren blazen in Vlaanderen

Ook bij ons is mazelen terug. Vooral Wallonië is getroffen. Daar werden sinds december meer dan driehonderd gevallen geregistreerd. Meer dan 100 patiënten belandden in het hospitaal.

“Ons land zit op dit moment helaas in de top van het aantal mazelgevallen”, zegt viroloog Marc Van Ranst. “Samen met Roemenië, Italië, Duitsland, Polen en Frankrijk. Het eerste geval dateert van december 2016 en is in ons land ingevoerd via een besmet persoon in Roemenië.”

In de daaropvolgende maanden steeg het aantal nieuwe gevallen van mazelen tot een piek van 40 nieuwe gevallen per week begin maart, vooral in de provincies Henegouwen en Luik. Gelukkig viel er nog geen dode te betreuren. “We moeten echter niet te hoog van de toren blazen omdat er in Vlaanderen geen uitbraak is”, zegt Marc Van Ranst. “Wij hebben de voorbije jaren onze epidemietjes al gehad. “