Vlaams Belang praat voor de eerste keer met N-VA, na jaren animositeit tussen beide partijen. De gesprekken verlopen hoffelijk, Vlaams Belang lijkt er ook voor te willen gaan. Alleen is er het mathematisch realisme: samen net geen meerderheid, dus eindigt het meer dan waarschijnlijk op een ‘njet’ van Open Vld of CD&V.
De psychologie van de overwinnaar: Bart De Wever (N-VA) kent het als geen ander het gevoel van verkiezingen winnen. De daaraan verbonden emoties en vooral het draaiboek om met die overwinning vervolgens iets te kunnen verzilveren. Hij ziet het allemaal met enige mildheid gebeuren: het voorlopig grenzeloze enthousiasme bij de Vlaams-nationale rivalen.
Voor Vlaams Belang is het allemaal gloednieuw. Discussies over al dan niet op bezoek bij de koning, mee deelnemen aan formatiegesprekken, de tactische afwegingen bij de nieuwste duo’s informateurs: Vlaams Belang en de 32-jarige Tom Van Grieken maken het allemaal voor het eerst mee. Er is werkelijk niemand in de partij die er enige ervaring mee heeft.
Voor Van Grieken en co is hoe dan ook alles wat nu gebeurt pure winst: een ontvangst op het paleis, of formatiegesprekken met De Wever, het legitimeert de partij, maakt hen plots een serieus deel van het bestel, eerder dan een bende marginalen aan de rand. Die sérieux, daar is Van Grieken altijd naar op zoek gegaan.
Ook voor De Wever komt het ook allemaal niet slecht uit: Vlaams Belang mag dan extreemrechts zijn, het versterkt voorlopig zijn soortelijk gewicht als Vlaams-nationalist. Voor zijn eigen achterban en kiezers is het cordon sanitaire hoe dan ook dood en begraven, het komt De Wever dus niet slecht uit dat hij voorlopig eens wat in de diepte gaat kijken of er niet puur op basis van teksten samenwerking mogelijk is.
Vlaamse regering: minder lastige breekpunten dan federaal voor Vlaams Belang
Dat wordt overigens misschien nog een verrassende oefening. Vlaams Belang is op het Vlaamse niveau absoluut niet zo radicaal. Hun scherpe kanten zitten veel meer federaal, waar de dossier van migratie zitten, waar grote delen van de sociale zekerheid zitten, en waar uiteindelijk heel het institutionele vraagstuk van België zelf zit. Het zou wel eens kunnen dat Vlaams Belang dus voor een Vlaamse regering behoorlijk makkelijk tot een gematigde tekst komt met de N-VA. Bij N-VA zijn ze daarbij vooral beducht voor de sociale flank: de wachtlijsten die plots op vraag van Vlaams Belang worden weggewerkt, helemaal verrassend zou het niet zijn.
Het eerste gesprek verliep hoffelijk, zeker bij Vlaams Belang is er gretigheid om elke kans te benutten om uit een isolement te komen. Van Grieken, geflankeerd door Barbara Pas (de federale fractieleider) en Chris Janssens (Vlaamse fractieleider) hebben de oefening nog nooit gedaan, maar genieten duidelijk al van hun rol. Iedereen behoudt alvast discretie, dat zegt al iets over de ingesteldheid. “Deze gesprekken verliepen in een goede en open sfeer”, is het enige wat De Wever officieel kwijt wil, over al z’n contacten.
Alleen, beide partijen kunnen tellen. Ze hebben samen net geen meerderheid in het Vlaams parlement, en moeten dus ten rade bij CD&V of Open Vld. Beiden hebben al ‘neen’ gezegd. Dus kunnen N-VA en Vlaams Belang rondjes lopen zoveel ze willen, het eindigt meer dan waarschijnlijk toch slecht. Daar zijn beide partijen zich van bewust. Het is dus voor beiden opletten wie de zwarte piet krijgt, als er te ver gesprongen wordt. Al zal zeker ook Open Vld moeten opletten niet in dergelijk scenario terecht te komen.
Toch heeft iedereen tijd. Vlaams Belang wil zoveel mogelijk het moment nemen, om te onderstrepen dat ze winnaar zijn. N-VA wil dan weer niet te snel gaan om ook federaal alle opties open te houden. Hij heeft immers forse dreigementen geuit, als partijen als CD&V of Open Vld een federale regering gaan vervoegen die geen Vlaamse meerderheid heeft.
Een scenario waarbij Open Vld en CD&V met N-VA in de Vlaamse regering stappen (wat meest voor de hand ligt) én tegelijk meestappen in een federale regering met de PS en de groenen, kan tot een blokkering in de Vlaamse regering leiden. Dat conflict wil hij vermijden, door maximaal druk te blijven zetten. Want wie te snel schakelt op vlak van de regio’s kan daar federaal een dure rekening voor krijgen: dat was de harde les die Elio Di Rupo (PS) in 2014 leerde.