De EU importeert 40 procent van haar aardgas uit Rusland en bijna de helft van de vijf miljoen vaten ruwe olie die Rusland dagelijks exporteert, gaat naar Europa. De inkomsten uit fossiele brandstoffen financieren de agressie van Poetin in Oekraïne, en om deze reden heeft de Europese Commissie onlangs plannen aangekondigd om de invoer van Russische brandstof dit decennium af te schaffen.

Op korte termijn vraagt ​​het EU-plan om geen verlenging van de aardgascontracten die de komende maanden aflopen met Rusland. Alle EU-landen zouden de invoer van aardgas uit andere landen verhogen en hun strategische aardgasreserves voor de volgende winter aanvullen. Maar op de langere termijn kondigden de leiders van de EU een reeks voorgestelde stappen aan om schone energie te versnellen: versnelde vergunningen voor wind- en zonne-energieprojecten, heroverweging van beslissingen om kernenergie geleidelijk af te schaffen, verdubbeling van de conversiesnelheid van aardgasketels naar elektrische warmtepompen in gebouwen – strategieën die zijn ontworpen om de Europese vraag naar aardgas permanent te verminderen.

Voor het koolstofvrij maken van onze energie zijn dus grote hoeveelheden hernieuwbare elektriciteit nodig en nieuwe manieren om deze te verplaatsen en op te slaan. Landen die veel Russische brandstof hebben geïmporteerd, zullen pijpleidingen en brandstofdepots moeten vervangen door nieuwe transmissienetwerken en batterijen. De betrokken technologieën worden meestal gemaakt met behulp van een reeks schaarse metalen en materialen. Helaas spelen Rusland en Oekraïne beide een belangrijke rol in hun aanbod.

Platina, palladium, lithium en nikkel

Platina en palladium zijn edele metalen die worden gebruikt om katalysatoren te maken – apparaten die de concentratie van luchtverontreinigende stoffen in de emissies van voertuigen met interne verbrandingsmotoren verminderen. De komende jaren worden deze metalen ook gebruikt voor de productie van brandstofcellen in auto’s en bussen die rijden op waterstof.

Het injecteren van waterstof in gasnetwerken zou een deel van het aardgas kunnen verdringen dat momenteel wordt verbrand om huizen te verwarmen en elektriciteit op te wekken als onderdeel van een bredere strategie om de fossiele brandstof geleidelijk af te schaffen. Machines die waterstofbrandstof kunnen produceren door watermoleculen met elektriciteit te splitsen, worden elektrolysers genoemd en zijn ook gemaakt met platina en palladium.

Meer dan 35 procent van het palladium in de wereld komt uit Rusland. Nornickel, de grootste producent, heeft zijn hoofdkantoor in Moskou en is verantwoordelijk voor 40 procent van de productie van palladiummijnen wereldwijd. Ondertussen komt 12 procent van de wereldwijde platinavoorraad uit Rusland.

Lithium, nikkel en kobalt zijn metalen die worden gebruikt in batterijen voor elektrische voertuigen (EV). De afgescheiden regio’s van Donbas in Oekraïne beschikken over overvloedige lithiumreserves. Oekraïne is momenteel geen grote producent van lithium, maar het land trok voorafgaand aan de invasie de aandacht voor zijn eigen reserves. De productie in de regio is als gevolg van de oorlog tot stilstand gekomen.

Het grootste deel van het kobalt in de wereld komt uit mijnen in de Democratische Republiek Congo. Rusland is de op één na grootste producent, verantwoordelijk voor 4 procent van het wereldwijde aanbod. Terwijl fabrikanten van EV-batterijen haast maken om kobalt te vervangen door steeds grotere hoeveelheden hoogwaardig nikkel, komt 10 procent van het wereldwijde aanbod van nikkel uit Rusland.

Verstoring van deze toevoer als gevolg van de oorlog dwong de London Metal Exchange onlangs om de handel voor het eerst sinds 1985 op te schorten, aangezien de prijs van nikkel de 100.000 dollar per ton bereikte. Volgens de investeringsbank Morgan Stanley zou de prijsstijging van nikkel de aankoopprijs van een elektrische wagen al snel kunnen doen oplopen met 1.000 euro.

Wat zijn de alternatieven?

Er is enige hoop dat alternatieve batterijontwerpen de afhankelijkheid van kobalt en nikkel zullen wegnemen. Maar ook hier is succes niet gegarandeerd, aangezien Rusland de op drie na grootste producent is van fosfaaterts, een grondstof die wordt gebruikt in lithium-ijzerfosfaatbatterijen (een toonaangevend alternatief ontwerp).

Recycleren van EV-batterijen zou in de toekomst een alternatieve bron van kritieke materialen kunnen opleveren. Maar deze zullen pas in voldoende hoeveelheden aankomen als veel EV-batterijen het einde van hun levensduur beginnen te bereiken. Lithium-ionbatterijen gaan tussen de acht en tien jaar mee, maar sommige gaan langer mee of genieten een tweede leven in andere toepassingen.

De wereldwijde vraag naar zeldzame aardmetalen zal de komende jaren onverzadigbaar zijn. Daarbij neodymium en dysprosium, die kunnen worden gebruikt om de zeer sterke magneten van windturbinegeneratoren en efficiënte motoren van EV’s te maken.

Rusland is goed voor slechts ongeveer 2 procent van de wereldwijde productie van zeldzame aardmineralen, dus de onmiddellijke impact van de oorlog zal waarschijnlijk klein zijn. Maar het land heeft aanzienlijke onaangeboorde reserves. In 2020 kondigde het land een investering van 1,5 miljard euro aan om zijn zeldzame aardmetalen-industrie te laten groeien. Op dit moment heeft Rusland niet de industriële en technologische basis die nodig is om deze materialen te verfijnen en op de markt te brengen. Maar met ambities om in deze sector te groeien, zou Rusland de deur kunnen sluiten voor landen die toegang willen hebben tot deze materialen.

Er is nog een probleem: kernenergie

Er is nog een probleem: kernenergie. De prijs voor uranium steeg woensdag met meer dan 10 procent en nadat media meldden dat de regering-Biden overweegt sancties op te leggen aan het Russische staatsbedrijf voor atoomenergie, Rosatom. Rosatom vertegenwoordigt niet alleen ongeveer 42 procent van de wereldwijde uraniumraffinagecapaciteit, maar is ook goed voor bijna een kwart van de Amerikaanse invoer van de nucleaire brandstof die de vloot van reactoren van het land aandrijft. Tegelijkertijd heeft Rosatom verschillende joint ventures in Kazachstan, die verantwoordelijk zijn voor 45 procent van de primaire uraniumproductie in de wereld.

In januari ontstond er onrust in Kazachstan nadat de prijs van lpg verdubbelde nadat de maximumprijs werd losgelaten. Duizenden mensen demonstreerden op straat. De Kazachse president Tokajev stuurde de regering naar huis en ontnam zijn voorganger Nazarbajev het voorzitterschap van de Veiligheidsraad. Daarnaast riep hij de hulp in van Rusland om een einde te maken aan de protesten. Het leverde Poetin een hernieuwde greep op in de voormalige Sovjet-staat.

Hoewel Europa het meeste van z’n uranium dat noodzakelijk is voor de werking van kerncentrales uit Niger haalt (2.555 ton per jaar), komt bijna evenveel uit Rusland (2.545 ton) en Kazachstan (2.415 ton).

(aù)