Natuurlijk zijn er afspraken gemaakt tussen de coalitiepartners die niet in het regeerakkoord staan. Net zoals het maar normaal zou zijn moest deze coalitie toch iets hebben afgesproken over hoe je ordentelijk de legislatuur uitrijdt. En even normaal: het bestaan van die afspraken ontken je in alle talen. Maar dankzij de loslippige Jan Jambon (N-VA) voerde de Wetstraat gisteren een wat gênant stukje toneel op.
“The first rule of Fight Club is: You do not talk about Fight Club. The second rule of Fight Club is: You do not talk about Fight Club.”
Misschien is Jan Jambon (54 jaar) net een tikje te oud om de hype van Fight Club goed te hebben meegemaakt. Het ware nochtans nuttig geweest, om goed te begrijpen wat het concept ‘Atoma-schriftjes’ in politiek precies inhoudt. Het heet ‘atoma’ omdat het dicht blijft. Omdat het niet publiek is. Omdat het ook nooit publiek moet worden. Omdat het zo het meest kans op slagen heeft.
Premier met een emmer en een dweil
Helaas, voor een avondje onder studenten van ‘zijn’ KVHV kon Jambon het niet laten, en brak hij de eerste regel van Fight Club. En helaas voor hem, de website apache.be tekende alles gretig op.
En plots stond heel de Wetstraat op stelten, waarbij iedereen een prachtig rolletje begon te spelen. De Franstalige pers, die uiteraard alles wilde weten over “communautair nieuws”. De oppositie, de PS op kop, die klaarheid en zuiverheid eisten, alsof ze nog nooit gehoord hadden van Atoma-schriftjes. Vlaams Belang zowaar, die uiteraard de N-VA “verraad” verweten, en de premier die met een emmer en dweil heel de boel moest opvegen. Eerst op z’n eigen persconferentie, daarna in de Kamer.
Eerst misschien de vraag ten gronde: zijn er afspraken in deze coalitie over een volgende staatshervorming? Wel neen, officieel niet. In het regeerakkoord staat enkel dat de 6de staatshervorming moet uitgevoerd worden. Alleen, een staatshervorming doe je in twee stappen: in de huidige legislatuur moet je een aantal artikelen van de grondwet voor herziening vatbaar verklaren, als je in de volgende legislatuur wel zo’n staatshervorming zou willen doen.
“Verschillende beleidsprojecten”
Daarom staat er in het regeerakkoord ook het volgende cryptische zinnetje: “Na afloop van deze legislatuur zal, zoals voorzien door het kiesstelsel en zoals toegestaan door de grondwet, het aan de kiezers zijn om zich uit te spreken over de verschillende beleidsprojecten. ” Dat kan ongeveer alles betekenen. Maar het is een “soort” garantie, die de deur openlaat voor een eventuele herziening van de artikelen. Die staat erin omdat de N-VA dat wilde. Maar wat ze precies inhoudt, hoe hard die “garantie” is, dat is niet duidelijk. Dat is wel doorgepraat onder de voorzitters, maar een goed bewaard geheim, al dan niet in Atoma-schriftjes. Logisch ook: alleen op die manier doe je de rit ordentelijk uit. Anders heb je een soort tikkende tijdbom onder de constructie.
Meteen na afloop van de regeringsonderhandelingen wilde de N-VA niet meer kwijt dan dat er een akkoord was over dat cryptische zinnetje, de anderen ook niet. Of toch: de MR was volgens N-VA’ers eigenlijk wel bereid geweest om de N-VA artikel 195 te gunnen (een achterpoortje om die grondwet handig te regelen), de andere Vlaamse partijen Open Vld en CD&V niet. Het staat dus niet in het regeerakkoord. Meer is er eigenlijk niet aan de hand, maar de symboolwaarde is voor Franstalig België en voor Vlaams-nationale kringen natuurlijk wel gigantisch: is er een (verborgen) communautaire agenda of niet?
De eerste vraag op de persconferentie
Uitgerekend gisterenmorgen gaf de federale regering haar eerste persconferentie. De premier en zijn Vlaamse vicepremiers broederlijk naast elkaar. Alexander De Croo (Open Vld) die Charles Michel (MR) hartelijk feliciteerde met z’n toekomstige baby. En dan, de eerste vraag. Over de Atoma-schriftjes natuurlijk.
Premier Michel moest er meteen zeer kordaat komaf mee maken. “Zoals gewoonlijk zal aan het einde van de legislatuur binnen de meerderheid een debat komen over de lijst met artikelen uit de grondwet die voor herziening vatbaar worden verklaard. Ondertussen bestaat er de vaste wil binnen de meerderheid om de zesde staatshervorming, die de vorige regeerperiode werd goedgekeurd, uit te voeren.”
“Een baksteen in de maag is ook beeldspraak”
Waarop Jambon z’n rolletje mocht spelen: “Wanneer je geciteerd wordt op een website, dan wordt er vaak geen onderscheid gemaakt tussen een beeldvorming, wat humor, wat cynisme dat je erin mengt. Wanneer men zegt dat iemand met een baksteen in de maag geboren is’, mag je dat ook niet letterlijk nemen.” “Als ik over Atoma’s praat, praat ik over een beeld. Dus ik moet hier bevestigen. Alle afspraken over hoe we de regeerperiode gaan doorkomen staan in het regeerakkoord.”
In de namiddag was het dan de beurt aan de oppositie. Opvallend, hier hield Jambon z’n mond en voerde enkel Michel het woord. Veruit de meest handige manier om nieuwe controverse te vermijden. Laurette Onkelinx (PS) voerde een even sterk stukje toneel op, waarbij ze zich vreselijk verontwaardigd toonde. Ze trok alle registers open over ‘geheime akkoorden’, wat toch z’n geloofwaardigheid miste, komende van iemand die jarenlang vicepremier was. Maar uitgerekend op dat punt ging ze door. “Hoe laf dat u zich wegsteekt achter de regering. U hebt hoe dan ook gelogen. Uw functie is niet makkelijk, ik kan het weten. Maar één ding moet u niet doen: liegen.”