Een nieuwe studie toont aan dat ozon meer is dan alleen een vervuilende stof, maar mogelijk ook een belangrijke rol speelt bij klimaatverandering. Ozon verzwakt een van de belangrijkste koelmechanismen van de aarde, waardoor het een belangrijker broeikasgas wordt dan eerder werd gedacht. Uit het nieuw onderzoek blijkt dat ozon in de lagere atmosfeer veel meer dan we dachten heeft bijgedragen aan de opwarming in de Zuidelijke Oceaan – die veel van de overtollige warmte van de planeet absorbeert.

Deze bevindingen zijn een eyeopener en maken duidelijk hoe belangrijk het is om luchtvervuiling te reguleren om te voorkomen dat verhoogde ozonniveaus en mondiale temperaturen nog verder stijgen. Uit de studie blijkt dat veranderingen in de ozonniveaus in de bovenste en onderste atmosfeer verantwoordelijk waren voor bijna een derde van de opwarming die werd waargenomen in de oceaanwateren die grenzen aan Antarctica in de tweede helft van de 20e eeuw.

Het grootste deel van deze opwarming was het gevolg van de toename van ozon in de lagere atmosfeer. Ozon – een van de belangrijkste componenten van smog – is al gevaarlijk als verontreinigende stof, maar het onderzoek toont aan dat het de komende jaren ook een belangrijke rol kan spelen bij het stimuleren van klimaatverandering.

Een afname van ozon in de bovenste atmosfeer en toename ervan in de lagere atmosfeer dragen beide bij aan de opwarming

Het nieuwe onderzoek van een internationaal team van wetenschappers, onder leiding van de University of California Riverside, is gepubliceerd in Nature Climate Change. Het team gebruikte modellen om veranderingen in ozonniveaus in de bovenste en onderste atmosfeer tussen 1955 en 2000 te simuleren, om ze te isoleren van andere invloeden en het huidige slechte begrip van hun impact op de warmteopname van de Zuidelijke Oceaan te vergroten.

Deze simulaties toonden aan dat een afname van ozon in de bovenste atmosfeer en toename ervan in de lagere atmosfeer beide bijdroegen aan de opwarming die wordt waargenomen in de bovenste 2 kilometer van het oceaanwater op de hoge breedtegraden.

De verhoogde ozon in de lagere atmosfeer veroorzaakte 60 procent van de totale door ozon veroorzaakte opwarming die in de onderzochte periode in de Zuidelijke Oceaan werd waargenomen – veel meer dan eerder werd gedacht. Dit was verrassend omdat de toename van ozon in de troposfeer voornamelijk wordt gezien als iets dat impact heeft op de klimaatverandering op het noordelijk halfrond, aangezien daar de grootste vervuiling plaatsvindt.

Veranderingen in ozonconcentraties in de atmosfeer beïnvloeden de westelijke winden op het zuidelijk halfrond

Ozon kwam in de jaren tachtig in het nieuws toen een gat werd ontdekt in de ozonlaag hoog in de atmosfeer boven de Zuidpool, als gevolg van schade veroorzaakt door chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK’s), een gas dat wordt gebruikt in de industrie en consumentenproducten. De ozonlaag is van vitaal belang omdat ze gevaarlijke ultraviolette straling deels filtert voor die het aardoppervlak bereikt. De ontdekking van het gat leidde tot het Montreal Protocol, een internationale overeenkomst om de productie van CFK’s stop te zetten.

Ozon ontstaat in de bovenste atmosfeer door interactie tussen zuurstofmoleculen en UV-straling van de zon. In de lagere atmosfeer wordt het gevormd door chemische reacties tussen verontreinigende stoffen zoals uitlaatgassen van voertuigen en andere emissies.

Veranderingen in ozonconcentraties in de atmosfeer beïnvloeden de westelijke winden op het zuidelijk halfrond en veroorzaken ook contrasterende niveaus van zout en temperatuur dicht bij het oppervlak in de Zuidelijke Oceaan. Beide beïnvloeden de oceaanstromingen op verschillende manieren, waardoor de warmteopname door de oceaan wordt beïnvloed.

(am)