Het is zenuwachtig schuiven in de Wetstraat. Niemand lijkt zin te hebben om het initiatief te krijgen.
Wat gebeurt er precies? Straks ontvangt de koning de twee preformateurs: Rudy Demotte (PS) en Geert Bourgeois (N-VA). Het is nu de vraag of zij nog even aanblijven, of men het initiatief doorgeeft, aan de liberale familie of mogelijks aan Open Vld en CD&V.
De details: De koning had de PS’er en N-VA’er de tijd gegeven om voor de schermen een nieuwe consultatieronde te organiseren. Met de term ‘preformateur’ gaf men bovendien aan al wat verder te staan dan de voorgangers Johan Vande Lanotte (sp.a) en Didier Reynders (MR) die ‘informateur’ waren. Maar de oefening van beide heren uit de N-VA en PS was vooral een rookgordijn: terwijl zij netjes iedereen nog eens ontvingen, inclusief de groenen, onderhandelden PS en N-VA achter de schermen behoorlijk serieus. Alleen: ze raken er niet meteen uit, ze zijn alvast niet klaar om een ‘echt’ formateurschap aan te vangen, met kopstukken zoals Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS).
Tussen de regels: Demotte en Bourgeois waren uitgestuurd om paars-geel, of beter een brede coalitie tussen PS, N-VA, MR, sp.a plus en/of Open Vld en CD&V mogelijk te maken. Maar daarvoor moeten PS en N-VA elkaar dus vinden. Dat lijkt nog niet gelukt: de PS is simpelweg niet bereid te springen, en de N-VA gaat ook niet plat op de buik liggen. En dus blijft het maar wachten, en rondjes draaien. De vraag is alleen nu acuut: wie krijgt de regie over het rondjes draaien? Houden PS en N-VA dat nog in handen, of gaat het naar een andere familie of partij(en)?
De grote vraag? Bij de N-VA willen ze best wel het stokje doorgeven aan Open Vld en/of CD&V. Want beide partijen zijn op dit moment nog steeds de sta-in-de-weg voor een paars-groen scenario. Er kan immers een regering gevormd worden met socialisten, de groene familie én de MR, aangevuld met dan CD&V en/of Open Vld. Eén van beide partijen is net genoeg om aan 76 zetels te komen. Tot nog toe stelden beide partijen hun veto: ze willen niet weten van paars-groen. Maar binnen beide families zitten genoeg mensen die beseffen dat het zo niet verder kan. Door Open Vld en CD&V in driver seat te zetten, zouden ze nog meer gedwongen worden kleur te bekennen. Als ze immers de regie in handen hebben, kunnen ze beslissen om paars-groen in gang te steken, of bewust eraf blijven om de toorn van de publieke opinie in Vlaanderen te vermijden. Bij N-VA gokken ze op dat laatste: dat zou meteen de positie van de Vlaams-nationalisten ten opzichte van de PS flink versterken.
In de wandelgangen: Bij de switch van premier Charles Michel (MR) naar die van premier Sophie Wilmès, lag het scenario van een soort ‘noodkabinet’ wel plots op tafel. MR, Open Vld en CD&V hebben samen vandaag 38 zetels, wat de facto onwerkbaar is in het parlement. Even werd erover nagedacht om de regering tijdelijk te versterken. Maar het lag uiteindelijk te gevoelig. Zelfs met de socialistische familie (PS en sp.a) erbij raken de drie regeringspartijen immers niet aan een meerderheid in de Kamer. En een scenario met de groenen erbij was echt een brug te ver: dan kom je immers weer bij hetzelfde uit, paars-groen. Die coalitie kan maar voor CD&V en Open Vld, als de piste van paars-geel expliciet mislukt is, met de vingerafdrukken van Bart De Wever en Paul Magnette er stevig bovenop. Het verklaart waarom onder meer Koen Geens (CD&V) zich zo fors over paars-groen uitsprak: het is niet aan CD&V en Open Vld om die poort open te beuken.
Om rekening mee te houden? De meeste spelers gaan ervan uit dat de bodem nog niet bereikt is. Dat gebeurt pas volgend jaar, als iedereen de patstelling hartsgrondig beu is. Tenzij Open Vld en CD&V plots van gedacht veranderen, zou het zeer onlogisch zijn dat zij nu plots, als kleine partijen, figuren moeten leveren om het land te gaan redden. Maar het paleis kan natuurlijk ook genoeg hebben van het wachten op de twee groten, N-VA en PS, en zelf de zaak in een versnelling duwen.
De essentie: Mathematisch is maar één partij nodig: de PS. Al het andere is geruis. En de PS durft en wil blijkbaar niet de N-VA aan de deur zetten, en dus blijven ze voorlopig aanmodderen: de echte stap richting samen regeren lijkt te moeilijk. Maar evengoed durven ze niet zelf de weg forceren richting paars-groen. Iedereen moet dus wachten.