De afgelopen jaren is het internet overspoeld met tegenstrijdig bewijs over de gezondheidseffecten van alternatieven voor roken.

In 2022 beoordeelden Britse experts dat ‘vapen op de korte en middellange termijn slechts een fractie van de risico’s van roken met zich meebrengt.’ Toch blijven de langetermijneffecten van nicotine-alternatieven zoals vapes en nicotinezakjes grotendeels onbekend, en is de mate van schade onderwerp van discussie. Welk middel is uiteindelijk het slechtst voor onze gezondheid?

Sigaretten

We weten al decennialang dat roken een breed scala aan schadelijke gezondheidseffecten veroorzaakt, waaronder hart- en vaatziekten en longziekten. Bij het roken van een sigaret komen meer dan 7.000 chemicaliën vrij, waarvan er minstens bijna 70 bekendstaan als kankerverwekkend.

Kanker

Roken verhoogt het risico op kanker – vrijwel overal in het lichaam. Rokers hebben tot 20 keer meer kans dan niet-rokers om longkanker te krijgen.

Zenuwstelsel

Sigaretten bevatten nicotine, een sterk verslavende stof. Het geeft een kortstondig energiek gevoel, maar zodra dat effect wegebt, kan vermoeidheid optreden.

Bij het stoppen met nicotine kunnen ontwenningsverschijnselen zoals verminderde concentratie, angst en depressieve gevoelens optreden of verergeren.

Hart- en vaatstelsel

Nicotine vernauwt de bloedvaten, waardoor de bloedstroom afneemt en de bloeddruk stijgt. Daarnaast verzwakt het de vaatwanden en verhoogt het het risico op bloedstolsels.

Luchtwegen

Roken beschadigt de luchtwegen, de alveoli (longblaasjes) en de trilhaartjes (kleine haartjes die vuil en slijm uit de longen houden).

Longschade

Naast schade aan het ademhalingssysteem kan roken ook leiden tot blijvend verlies van longweefsel, een chronische hoest en een verhoogd risico op longinfecties zoals tuberculose en longontsteking. Het kan bovendien ontstekingen in het hele lichaam versterken en het immuunsysteem verzwakken, waardoor je vatbaarder wordt voor infecties.

Gezichtsvermogen

Langdurig roken kan het gezichtsvermogen aantasten en aandoeningen veroorzaken zoals glaucoom (beschadiging van de oogzenuw), staar (vertroebeling van de ooglens) en leeftijdsgebonden maculadegeneratie (wazig centraal zicht).

Huid

Tabak wordt ook in verband gebracht met veranderingen in de huidstructuur, waaronder rimpels, vroegtijdige huidveroudering en vertraagde wondgenezing.

Type 2 diabetes

Roken beïnvloedt ook insuline, waardoor de kans op insulineresistentie toeneemt. Rokers hebben 30% tot 40% meer kans om type 2 diabetes en de complicaties daarvan te ontwikkelen.

Parodontale aandoeningen

Een ander risico van roken is parodontitis, oftewel tandvleesziekte. Dit komt doordat roken ontstekingen rond de tanden veroorzaakt, waardoor het risico op bacteriële infecties toeneemt. Het tandvlees kan opzwellen en bloeden (gingivitis) en uiteindelijk zich terugtrekken van de tanden (parodontitis).

Vapes

Vapes (ook wel e-sigaretten genoemd) bevatten meestal nicotine, smaakstoffen en meer dan 30 chemicaliën. Onderzoek naar de langetermijneffecten op de gezondheid loopt nog.

Hart- en vaatstelsel

Onderzoek suggereert dat vapen invloed kan hebben op de hartgezondheid, maar het effect lijkt minder groot dan bij sigaretten.

Uit een studie van de Universiteit van Dundee uit 2019 bleek dat na een maand overstappen van tabak naar e-sigaretten, de gezondheid van de bloedvaten begon te verbeteren.

Toch bevatten vapes nog steeds nicotine, waarvan bekend is dat het het risico op hart- en vaatziekten (en andere negatieve gezondheidseffecten) verhoogt.

Een vape van 20mg/ml bevat 40mg nicotine, wat gelijkstaat aan twee pakjes van 20 sigaretten.

Bovendien waarschuwen experts dat het mogelijk nog makkelijker is om verslaafd te raken aan vapes.

“Vapen heeft ook een gewoontevormend effect”, zegt Dr. Naheed Ali, MD, Senior Contributor bij Vera Clinic tegen The Standard. “Het kan je nicotine-inname verhogen omdat het zo makkelijk te gebruiken is.”

Longaandoeningen

Sommige studies geven aan dat vapen schadelijk is voor de longen, maar er is meer onderzoek nodig.

In 2020 bevestigde het Centers for Disease Control and Prevention (CDC) 2.807 gevallen van e-sigaret- of vape-geassocieerde longschade (EVALI) en 68 sterfgevallen als gevolg daarvan.

De effecten op de longgezondheid zullen echter waarschijnlijk pas over 20 tot 30 jaar volledig zichtbaar zijn, waardoor het moeilijk is om de totale schade nu al in te schatten.

Gebitsgezondheid

Net als sigaretten kan vapen schadelijk zijn voor de mondgezondheid. Uit een studie uit 2018 bleek dat blootstelling aan e-sigarettenaerosol het tandoppervlak vatbaarder maakt voor bacteriën, wat het risico op gaatjes kan verhogen.

Dr. Sam Jethwa, voorzitter van de British Academy of Cosmetic Dentistry en oprichter van Bespoke Smile, vertelde The Standard dat vapen “tandbederf kan stimuleren op plekken waar dat normaal niet voorkomt, zoals de onderranden van voortanden.”

Andere studies koppelen vapen aan tandvleesontsteking en irritatie van tandvlees, mond en keel.

Nicotinezakjes

Nicotinezakjes zijn de laatste tijd een populair rookalternatief onder Gen Z geworden.

De producten, die geen tabak bevatten (een van de grootste risicofactoren voor mondkanker), worden onder de lip of wang geplaatst en de nicotine wordt via het mondslijmvlies in het bloed opgenomen.

Net als bij vapes zijn de langetermijneffecten van nicotinezakjes onbekend.

Hart- en vaatgezondheid

Nicotinezakjes bevatten (niet verrassend) nicotine, wat schadelijk kan zijn voor het hart- en vaatstelsel en andere negatieve gezondheidseffecten kan veroorzaken.

Gebruikers van nicotinezakjes kunnen hun nicotine-inname echter makkelijker monitoren.

“In tegenstelling tot vapen, waarbij gebruikers onbewust te veel kunnen gebruiken, maken zakjes het makkelijker om de inname te monitoren en geleidelijk af te bouwen, wat rokers helpt die willen afbouwen”, aldus Chris Allen, CEO van wetenschappelijk adviesbureau Broughton tegen The Standard.

Tumorgroei

Nicotine veroorzaakt niet direct kanker, maar onderzoek wijst uit dat het kanker mogelijk agressiever kan maken.

“Recente bevindingen suggereren dat nicotine zelf tumorgroei kan bevorderen via verschillende mechanismen, waaronder angiogenese en modulatie van celproliferatie. Maar onderzoek moet de volledige omvang van deze effecten nog blootleggen”, aldus longoncoloog Dr. James Wilson tegen The Standard.

Gebitsgezondheid

Volgens professor Ama Johal, orthodontist en klinisch leider bij 32Co, zijn nicotinezakjes zoals snus “op sommige vlakken erger” dan roken voor het gebit.

Naast het verkleuren van tanden kan langdurig gebruik leiden tot irritatie en terugtrekking van het tandvlees, wat tandbederf, gevoeligheid en tandvleesziekte veroorzaakt. “In het ergste geval kan snus het risico op mondkanker verhogen”, aldus Johal tegen The Standard.

Toch is er meer onderzoek nodig, want “de resultaten zijn verbijsterend divers”, meldt Healthline. “Sommige studies vinden een specifiek kankerrisico bij snusgebruik, andere studies vinden het tegenovergestelde.”

Wat is nu het slechtst voor onze gezondheid?

Medische experts zijn het er grotendeels over eens dat van de drie er één met kop en schouders bovenuit steekt.

“Sigaretten zijn verreweg de slechtste optie,” zegt Dr. Naheed Ali tegen The Standard. “Roken beschadigt vrijwel elk orgaan in je lichaam.”

Toch loopt het onderzoek naar de gezondheidseffecten van nicotine-alternatieven nog, en het kan nog even duren voordat we de langetermijnrisico’s volledig begrijpen.

Het is dan ook geen verrassing dat de beste keuze is om sigaretten, vapes en nicotinezakjes helemaal te vermijden. “Als je je gezondheid, huid en haar wilt ondersteunen, is het beste om alle drie te vermijden,” aldus Ali.