Morgen loopt de termijn van vrijstelling af op importheffingen die Donald Trump de EU had gegeven op importheffingen voor staal en aluminium voor de Europese Unie. De afgelopen maanden heeft de EU geprobeerd het Amerikaanse plan van tafel te krijgen, maar dat is niet gelukt. En we staan dus aan het begin van een handelsoorlog tussen de VS en Europa. Wat zijn de gevolgen? 

Sinds maart heft de VS belasting op de import van staal (25%) en aluminium (10%). Dat leidde onder meer tot een handelsconflict met China. Bondgenoten Canada, Mexico, Brazilië, Australië, Argentinië en de EU werden tijdelijk uitgezonderd van de heffingen. De termijn van de vrijstelling loopt morgen af.

Trump zou volgens de Wall Street Journal vandaag al aankondigen dat de vrijstelling niet verlengd gaat worden. De EU kondigde eerder aan terug te slaan als de heffingen daadwerkelijk ingaan. Voor staal en aluminium gaat het dezelfde tarieven rekenen als de VS. Daarnaast komen er nieuwe tarieven op typisch Amerikaanse producten als bourbon, jeans, Harley Davidson-motoren en pindakaas.

Die producten zouden samen een even hoge handelswaarde vertegenwoordigen als de Amerikaanse heffingen.

Niet echt verrassing

Het besluit van de president zou eigenlijk voor niemand een verrassing mogen zijn. Hij lost simpelweg een belofte in die hij deed tijdens zijn campagne voor het presidentschap: hij wil het handelstekort van de VS aanpakken en de industrie in eigen land op die manier een impuls geven.

De Wereldhandelsorganisatie WTO zal waarschijnlijk geen toestemming geven voor Trumps plannen, maar een verbod afdwingen wordt lastig. Experts zien dan ook in Trumps aankondiging van vandaag het startsein van een echte handelsoorlog. Ze zien die goed in wat die kan opbrengen. Integendeel: de meesten zijn het er over eens dat zo’n handelsoorlog alleen maar verliezers maakt.

Wat er vorige keer gebeurde

President George W. Bush nam in maart 2002 bijvoorbeeld een vergelijkbaar besluit: hij stelde heffingen in op een groot deel van de Amerikaanse staalimport. Volgens de Amerikaanse Internationale Handelscommissie kostten de heffingen de Amerikaanse economie uiteindelijk 30 miljoen dollar (24 miljoen euro). Bovendien leverde de maatregel niet de jobs op waar het Bush allemaal om was begonnen.

Jobwinst in fabrieken die ruwstaal produceerden, werd toen teniet gedaan door jobverlies in andere sectoren. Vooral bedrijven die ruwstaal verwerkten tot auto-onderdelen en huishoudelijke apparaten werden hard getroffen. Netto gingen zo’n 200.000 banen verloren, berekenden de sectoren die het zwaarst werden getroffen.

In de tijd van Bush was de reactie van de Europese Unie een strategie die nu waarschijnlijk ook effectief zou kunnen blijken: er werden heffingen ingesteld tegen de industrie in staten die politiek van belang waren.

“Wij kunnen ook dom doen”

De voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker, heeft eerder al gezinspeeld op dit soort tegenmaatregelen. Als er staal- en aluminiumheffingen komen, kan de EU terugslaan met heffingen op Amerikaanse producten, zoals motoren van Harley-Davidson, bourbon uit Kentucky en jeansbroeken van Levi’s. “Wij kunnen ook dom doen”, zei Juncker op de Duitse televisie.

De merken die hij noemde, zijn niet willekeurig gekozen. Ze hebben symbolische waarde als klassiek-Amerikaanse exportproducten en worden gemaakt in de thuisstaten van Republikeinse leiders zoals Paul Ryan en Senaatsvoorzitter Mitch McConnell.

De rol van China

Trump reageerde op het Europese dreigement door op zijn beurt te dreigen ook importheffingen op Europese auto’s in te voeren. Daarop liet Eurocommissaris Cecilia Malmström (Handel) weten dat de EU ook tegenheffingen zal invoeren op Amerikaanse landbouwproducten, staal en industriële producten.

Trump zet met zijn aangekondiging niet alleen de economie onder druk, maar bedreigt ook de naoorlogse wereldorde: westers, liberaal en gebaseerd op trans-Atlantische samenwerking. Vorig jaar heeft de Chinese president Xi Jinping op de economische wereldtop in Davos aangekondigd dat hij het leiderschap van die liberale wereldorde wel op zich wil nemen.