Laatste hoogmis van Veiligheidsraad: laatste keer grote clash tussen politici en experts?

Vandaag komt de Nationale Veiligheidsraad nog een keer samen, voor de grote vakantie. Op de agenda: de verdere versoepeling van maatregelen voor de evenementen- en cultuursector. Maar de echte spanning zit rond de experts versus de politiek. Die eerste pleiten nu al dagen voor het verplichten van mondmaskers. Maar de politiek is die houding van de experts, om via de media maatregelen af te dwingen, meer dan beu.

In het nieuws: Om 9 uur zijn premier Sophie Wilmès (MR) en co eraan begonnen.

De details: Vermoedelijk wordt dit een erg lange sessie, want er staat weer bijzonder veel op de agenda.

De Nationale Veiligheidsraad is in dit federale land de afgelopen maanden uitgegroeid tot het de facto bestuursniveau waarin de crisis beheerd werd. Dat is op zich een interessante evolutie, want samen met voorafgaande en daaropvolgende Overlegcomités, was dit orgaan het forum waarin de federale regering weliswaar overvloedig aanwezig was met een stoet ministers, maar waar de boventoon gevoerd werd door de premier, en daarnaast door de minister-presidenten van Vlaanderen en Wallonië. Het trio van Jan Jambon (N-VA), Elio Di Rupo (PS) en Wilmès vond daar een dynamiek onder hun drie, die de zaak werkbaar hield.
Een tweede belangrijke politieke vaststelling tijdens de crisis: daar waar de politiek soms lamlendig en traag leek te reageren, sprongen de ‘experts’, virologen en microbiologen, in het (communicatieve) gat en namen zij de regie geleidelijk over. Die machtsverschuiving werd naarmate de crisis vorderde met lede ogen aanzien door de besturende klasse.
De media hielpen daarbij overigens een handje: virologen werden als ‘helden’ neergezet, wiens woord wet was. De rode loper werd uitgerold om hen te begeleiden naar televisiestudio’s: de kijkcijfers explodeerden immers.
Vandaag heeft de politiek veel terrein heroverd, en lijkt de Veiligheidsraad nu een soort laatste stuiptrekking in die strijd. Immers, de afgelopen dagen gooide zowat elk zwaargewicht van de experts zich plots achter het idee om mondmaskers veel meer verplicht te maken. Marc Van Ranst speelde daarbij een grote rol, maar evengoed lieten Erika Vlieghe, Steven Van Gucht en ook Herman Goossens zich horen: “Maak het verplicht in de winkels”.
Het leidde al tot een felle clash, maandag, in het Overlegcomité, waarbij ook Marc Van Ranst aanschoof. Die had toen net een tweet verstuurd, waarin hij alweer duwde op het thema: “Ik ben voorstander om mondmaskers te verplichten in de warenhuizen/winkels. ‘Sterk aangeraden’ werkt duidelijk niet”, zo schreef de viroloog.
“Gaan we het debat op Twitter voeren, is dat wat u wil?”, beet Denis Ducarme (MR), de minister van Middenstand, en bekend om z’n parler-vrai, de viroloog toe. “Van Ranst werd stil, hij wees er alleen op dat hij dit al eerder gezegd had. Maar het duidt op het conflict: wie zet hier eigenlijk de lijnen uit, wij of de virologen?”, zo zegt een aanwezige.
Het verhaal lekte in La Libre, met als kop dat “Ducarme Van Ranst op z’n plaats had gezet”, waarop Van Ranst, alweer via Twitter, nog maar eens reageerde: “Het is essentieel dat ik de puntjes op de i zet. 1) Ik tweet mijn persoonlijke mening wanneer ik wil. 2) Ik ben ‘op mijn plaats gezet’? Ik dacht het niet, Denis. 3) Ik ben niet diegene geweest die moedig dit soort gesprekken naar de pers heeft gelekt.”
Heel het incident duidt op een onderliggend conflict dat al veel langer gist. De houding van Van Ranst doet er uiteraard geen goed aan.
Her en der is te horen dat de politiek deze keer dan ook niet plooit, en dat die verplichting er niet komt. Vanmorgen op Radio 1 was Maggie De Block (Open Vld), minister van Volksgezondheid, ook al behoorlijk duidelijk: “Het is moeilijk om nu net strengere beslissingen te gaan nemen, als het net veel beter gaat met de cijfers. We moeten ons op een volwassen manier gaan gedragen: iedereen die z’n verstand gebruikt, kan best maatregelen nemen. Maar zoiets gaan opleggen, is weer een andere stap.”
Opvallend: de federatie van de winkels, Comeos, kwam ook nog wat duwen op het dossier. “Als er een verplichting komt, dan is het aan de politie om dat te gaan handhaven“, zo stelde men daar. Meteen de vinger op de wonde: wie gaat dat in godsnaam dan handhaven?
Vraag wordt dan hoe de politici de verantwoordelijkheid opnemen om het advies van de experts naast zich neer te leggen. Mogelijk komt er dus straks wel een sterk ‘pleidooi’ van de eerste ministers om vrijwillig maskers te dragen tijdens het shoppen, een oproep, eerder dan een verbod.

Opvallend: De Vlaamse regering steelt via de portefeuille Onderwijs andermaal de aandacht, want dat ‘beslissen ze zelf’.

Het is niet de eerste keer in de coronacrisis, maar het onderwijs lijkt allerminst passief af te wachten wat de Nationale Veiligheidsraad (en dus het federale niveau) straks mogelijk opnieuw ‘afroept’ over wat er met de scholen moet gebeuren.
Toen de crisis begon, leverde dat meteen een clash vanjewelste op: Vlaanderen zat niet te wachten op een volle sluiting van de scholen, maar onder druk van de Franse Gemeenschap en het federale niveau werd alles op slot gedaan. Uiteindelijk schakelde men grotendeels over op onderwijs via de online weg. Die sluiting blijft omstreden: epidemiologisch is nooit echt de noodzaak aangetoond, kinderen zijn haast nauwelijks echt getroffen door het virus.
Andermaal trekt Ben Weyts (N-VA), de minister van Onderwijs, het initiatief naar zich. Hij wil bij een eventuele tweede golf absoluut vermijden dat de scholen in de toekomst opnieuw de deuren zouden moeten sluiten. In het basisonderwijs zal zelfs systematisch voltijds lesgegeven worden, no matter what.
Dat plan heeft Weyts voorgelegd aan de bonden en onderwijskoepels. Hij deed dat na overleg met de Franse Gemeenschap, en toetste de zaak ook af met de experts. Vandaag kan de Nationale Veiligheidsraad het licht op groen zetten, maar vermoedelijk komt die vergadering nog te vroeg. Vanmorgen vergaderen de onderwijsbonden, de koepels en de minister opnieuw. Maar Weyts wil graag wel de zaak geregeld hebben voor het einde van het schooljaar, eind juni. Mogelijk bekrachtigt de Veiligheidsraad dan pas begin augustus.
Het onderwijs zou vier kleurencodes invoeren:
- Groen is de situatie zoals helemaal voor corona.
- Geel is de situatie zolang er nog geen vaccin is. In het secundair zouden leerlingen wel vier volle dagen naar school mogen.
- Oranje betekent dat leerlingen nog maar de helft van de tijd gaan.
- Rood wil zeggen dat de regels nog strenger zijn, maar de leerlingen blijven de helft van de tijd schoollopen.
Die kleurencodes zouden overigens ook in meerdere sectoren kunnen komen, om mensen te waarschuwen hoe ‘gevaarlijk’ een situatie is en wat de maatregelen zijn. Maar andermaal loopt het onderwijs dus vooruit.

Wat staat er dan verder allemaal op de agenda? Een hele reeks sectoren snakt naar nieuws, naar zuurstof.

Grote bijeenkomsten zoals festivals en fuiven mogen niet, maar kleinere evenementen tot 200 mensen zouden mogelijk worden, vanaf 1 augustus.
Reserveren is het belangrijkste van alle maatregelen, waarbij het doel altijd is niet te veel mensen bijeen te brengen, en dat de regel van 1,5 meter gerespecteerd wordt.
Dat geldt dan meteen voor de cultuursector dus ook: theaters en cinema’s kunnen vanaf 1 juli weer open, maar met die voorschriften, en dus het plafond van 200 deelnemers. Mogelijk komt, in combinatie met verplichte mondmaskers, daar wel nog wat volk dat toegelaten is bij.
Over de cafés en restaurants was wat discussie om het sluitingsuur van 1 uur ’s nachts te verlaten. Maar het lijkt erop alsof dat uur gehandhaafd blijft, later maakt het alleen maar moeilijker om het praktisch te handhaven.
Een belangrijke: de zwembaden. Bij liefhebbers van de zwemsport leidde het tot gigantische ergernis, dat de baden gesloten bleven, maar dat verbod zou op 1 juli opgeheven worden, uiteraard wel met een lawine aan regeltjes die met het opengaan gepaard gaan.
Ook verwacht: pretparken en binnenspeeltuinen die weer open mogen. Dat is rijkelijk later dan de dierentuinen, maar duidelijk ontbreekt het ouders die hun kinderen naar een speeltuin willen meenemen aan dezelfde lobbykracht als die van directies van een zoo.
De bubbels tenslotte, waarbij iedereen elke week tien mensen mag zien, zouden niet vergroot worden. Toch blijft die maatregel wankel: handhaving is er niet, en de maatregel lijkt niet altijd in lijn met de heropstart in de rest van de maatschappij.

Ondertussen in de onderhandelingen: Een ontmoeting tussen onderhandelaars Joachim Coens (CD&V), Egbert Lachaert (Open Vld) en Conner Rousseau (sp.a).

Het trio zag elkaar op het hoofdkwartier van Open Vld, in de Melsensstraat. Dat de vergadering niet discreet kon verlopen, maar vooraf in de pers al aangekondigd was, irriteerde betrokkenen. Maar er zat weinig anders op: Rousseau was niet van plan om achter de rug van de PS dergelijke meeting te gaan doen.
Opvallend dus: een meeting met enkel Vlamingen, wat het alvast linguïstisch makkelijker maakte. Immers: Bouchez spreekt geen Nederlands, dat maakt het een tikje complexer.
De communicatie achteraf over de meeting was, met alle aandacht op de ontmoeting, dan ook neutraal en nietszeggend bij iedereen. Witte labels als “positief”, “constructief” en “goed verlopen” vallen dan makkelijk te plakken, om ervan af te zijn.
In werkelijkheid zou er niet echt in de diepte vergaderd zijn, eerder zijn de krijtlijnen voor een mogelijke coalitie nog eens uitgezet. Daarbij spelen de drie onderhandelaars, de voorzitters van MR, Open Vld en CD&V, op een coalitie zonder PS, zoveel is ondertussen wel duidelijk.
De sp.a slaat daarvoor de deur niet met een klap toe. Het tegendeel zou verbazen: Rousseau heeft de afgelopen maanden steeds opgeroepen aan iedereen om niet langer veto’s te stellen en oplossingen in de weg te staan. Rousseau wil dus consequent zijn, dan moet hij enkel kijken naar het ‘inhoudelijke’.
Meteen komt zo de essentie boven: het zal over een ‘inhoudelijk voorstel’ moeten zijn, dat er gepraat wordt. De drie kabinetschefs van Lachaert, Bouchez en Coens werken daarvoor aan een nota. De vraag is of Lachaert en co dan Rousseau een aanbod doen, “an offer he can’t refuse“.
Maar uiteraard is het maar zeer de vraag of de cruciale sleutel om deze onwaarschijnlijke coalitie te maken niet elders ligt: op het Antwerpse stadhuis. Het is immers Bart De Wever (N-VA), die als ander uiterste en grootste speler, uiteindelijk als enige aan de sp.a een deal kan voorstellen.
Bij de Franstalige socialisten bekijken ze het ondertussen met enige gelatenheid: het is en blijft een compleet onwaarschijnlijke oefening, die bovendien ook technisch bijzonder moeilijk ineen zit. Dat het als breekijzer zou gebruikt worden om toch maar de PS te bewegen tot een deal met de N-VA, maakt geen indruk. “Dat men dan toch nog maar eens een oplijsting geeft van alle zogenaamde ‘convergenties’ tussen ons en de Vlaams-nationalisten. Die lijst willen wij wel eens zien”, zo is bij de Franstalige socialisten te horen.

Elke coalitie heeft een naam nodig: Voorlopig is het toch maar ‘coalitie 77’.

In De Tijd duikt meteen een naam en vlag op voor de onwaarschijnlijke combinatie van N-VA, MR, CD&V, Open Vld, sp.a en cdH: de Ålandcoalitie. De uitleg is behoorlijk vergezocht: het gaat om een provincie in Finland, waar een Zweedse minderheid woont, en de lokale vlag is dus een geel-rood kruis op een blauw vlak.
“Wat een belachelijke naam, voor een regio waar nog niemand van gehoord heeft, bij een coalitie die nog niet bestaat, en die nog eens een referentie naar de Zweedse regering zou geven? Kan het slechter om de socialisten te verleiden?”, zo reageert een betrokkene cynisch.
Maar ook bij de liberalen weinig enthousiasme over deze vondst: “Die vlaggen, dat is niet meteen een goed idee”, is daar te horen. Voorlopig is het ‘coalitie 77’: het aantal zetels in de Kamer, dat ze tellen.
Overigens is Georges-Louis Bouchez (MR) de creatiefste op dat vlak: hij was de man die ‘Vivaldi’ als naam voor een mogelijke coalitie lanceerde. Een bekende componist, die ooit De Vier Jaargetijden componeerde, en die ‘vier’ was de referentie naar de vier politieke families, liberalen, socialisten, groenen en christendemocraten, die zouden aanschuiven in zo’n coalitie.
Mogelijk heeft Bouchez deze keer ook een schilder of poëet in petto, die ‘geel, blauw, rood en oranje’ combineert. Onder meer Wassily Kandinsky schilderde met die kleuren, en die was behoorlijk abstract/absurd, wat deze potentiële coalitie ook is. Alleen: weinig partijvoorzitters in de Wetstraat hebben al van de man gehoord.
Namen voor coalities zijn niet onschuldig uiteraard: in 2014 worstelden N-VA, MR, CD&V en Open Vld weken om de term ‘de kamikazecoalitie’ af te schudden. Uiteindelijk werd het toen de ‘Zweedse’ coalitie, naar een geel (N-VA) kruis (CD&V) op een blauwe achtergrond (MR en Open Vld).

Ondertussen opvallend om te volgen: In de Kamer houdt men de boel graag toch even rustig, nu een regering gevormd wordt.

Er komt immers geen volwaardige parlementaire onderzoekscommissie naar de aanpak van de coronacrisis. Dat schrijft De Standaard. Net als in het Vlaams Parlement houden een aantal partijen in, en hebben ze geen zin om hun boegbeelden als kanonnenvoer te laten opdraven. Zeker niet als er straks toch een volwaardige regering zou gevormd worden.
En net als bij de oplossing in het Vlaams Parlement start men dus met een ad-hoccommissie, die dan later, indien nodig, kan omgevormd worden tot een volwaardige onderzoekscommissie. En nog straffer eigenlijk, daar waar in het Vlaams Parlement de leiding in handen is van een Parlementslid uit de oppositie, Björn Rzoska (Groen), valt het voorzitterschap in de Kamer in handen van Open Vld.
Dat is meteen goed nieuws voor ministers zoals Maggie De Block (Open Vld) en ook premier Sophie Wilmès (MR): de liberalen zullen niet meteen hun eigen boegbeelden voor de bus gooien.
Een belangrijk argument was dat er geen aanwijzingen zijn dat er strafbare feiten zouden zijn gepleegd: pas dan heeft een echte parlementaire onderzoekscommissie, die de macht van een onderzoeksrechter heeft, eigenlijk echt zin, puur juridisch gezien. Maar politiek gezien ligt het toch gevoeliger: waarom zet het Parlement niet haar strafste wapen in, bij een crisis zonder weerga, waarbij toch heel wat vragen over de aanpak gesteld kunnen worden?
De tien partijen die de minderheidsregering steunden via de volmachten, houden nu toch in, en kiezen voor een ad-hoccommissie, tot ergernis van Vlaams Belang.
En al even opvallend: ook het dossier van de abortushervorming gaat de koelkast in. In de Kamer broeide het daar maanden over, er ontstond een soort paars-groene meerderheid, aangevuld met marxisten, over het idee om de voorwaarden voor abortus verder te versoepelen. Een ethische hervorming die meteen ook een soort motor voor een paars-groene regering kon vormen, maar dat was buiten CD&V en N-VA gerekend.
Die twee kanten zich fel tegen zo’n hervorming: CD&V-voorzitter Joachim Coens maakte er zelfs een zaak van voor regeringsvorming. Hij wil echt niet weten van een verdere versoepeling, en legde z’n gewicht in de weegschaal.
Met succes zo blijkt, want Open Vld schuift nu het dossier op de lange baan: duidelijk een tegemoetkoming aan hun coalitiepartner. Het heeft er alle schijn van, dat als de liberalen in zee gaan met de christendemocraten én ook N-VA, het voorstel er niet doorkomt in de Kamer.
Beide dossiers zijn in elk geval een duidelijk signaal dat men het toch ernstig meent met de regeringsvorming. De houding van vorig Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten, die absoluut de ethische hervorming erdoor wilde, tegen CD&V in, zette kwaad bloed bij de christendemocraten, die zo verder en verder van een ‘Vivaldi’-coalitie afdreven. Dat willen Egbert Lachaert (Open Vld) en co duidelijk vermijden deze keer, met hun ‘coalitie 77’.