“Aan de zuidpool wordt het juist kouder en is er meer ijs” was één van de belangrijkste stokpaardjes van klimaatnegationisten. Was. Want we weten nu wel beter en meer daarover. En het nieuws is niet goed. Het is angstwekkend. Het verdwijnen van de ijsmassa in West-Antarctica is nu onvermijdelijk hebben wetenschappers ontdekt. En dat betekent dat de wereld er tussen 200 en 500 jaar van nu, en misschien zelfs sneller, heel anders gaat uitzien.

Klimaatontkenners hebben Antarctica jarenlang gebruikt om een punt te maken: global warming was een fabeltje luidde het, want aan de zuidpool neemt het ijs toe in plaats van af. Het is wat we dachten te weten, maar alweer sinds een aantal jaar zijn we beter gaan meten, en blijkt dat niet zo te zijn.

Vorig jaar was er wat ze bij Nasa zelf een holy shit moment for global warming noemden. Ze waren er tot de vaststelling gekomen dat het verdwijnen van de ijskap in de Amundsenzee “onstopbaar” was geworden. Verschillende recente onderzoeken bevestigen die vrees.

De Amundsenzee is ongeveer even groot als Frankrijk. Zes gletsjers komen er in uit. De twee grootste zijn de Pine Island Glacier (30 km breed) en de Twhaites Glacier (100 km breed). Die gletsjers zijn bijna 500 km lang overigens.

Thwaites

Nasa was de regio al sinds 1992 extensief aan het bestuderen. In de volgende vier jaar slonk de Pine Island Glacier met maar liefst vijf kilometer. In 2001 ontdekten het dat ook Thwaites snel aan het smelten was. In 2006 was er een acceleratie in het afsmelten van Thwaites.

De wetenschappers ontdekten dat alle zes de gletsjers in de regio met kilometers slonken elk jaar ondertussen, ze werden bovendien dunner, zelfs honderden kilometers het binnenland in. Met meters. In 2014 werd dan het punt bereikt waarop de berekeningen en prognoses aangaven dat al het ijs in de Amundsenzee over 200 jaar weg zal zijn.

En dat was de voorzichtige schatting. Dat alleen zal leiden tot een wereldwijde stijging van de zeespiegel met ongeveer een meter. Bovendien toonden simulaties dat het ervoor gaat zorgen dat de rest van de West-Antactische ijsplaat (met 25.4 miljoen kubieke kilometer aan ijs) zal volgen. Wat opnieuw goed is voor een zeeniveaustijging van 3 à 5 meter.

Totten

Het is nog niet gedaan. Als dat gebeurt (en dadelijk meer daarover, maar het is dus onvermijdelijk) dan zal Oost-Antarctica gewoon volgen volgens de modellen. Om je een idee te geven, de Totten-gletsjer daar alleen al is goed voor zeven meter globale zeeniveaustijging als hij smelt.

Het is belangrijk te beseffen dat die dingen nu aan het gebeuren zijn. En dat ze ook niet meer te stoppen zijn. Het enige wat nog enigszins te controleren valt is hoe snel het gaat gebeuren. Momenteel is de situatie dat we 121 miljard ton aan landijs verliezen per jaar in West-Antarctica.

Doordat het – door de opwarming – meer sneeuwt in Oost-Antarctica komt daar jaarlijks 30 miljard ton bij. Er is dus nu al een nettoverlies van 90 miljard ton ijs per jaar. Bovendien verdubbelt aan de huidige temperaturen de snelheid waarmee het ijs verdwijnt in West-Antarctica om de zes jaar en is die extra sneeuw slechts een tijdelijk fenomeen.

Drie miljoen jaar geleden gebeurde het al eens

In het Plioceen, ongeveer 3 miljoen jaar geleden, was het niveau van CO2 ongeveer even hoog als dat van vandaag (400 ppm). De gemiddelde temperatuur lag toen ongeveer 2 à 3 graden hoger dan die ten tijde van het begin van onze industriële revolutie, en dus op een niveau dat we, zelfs wanneer we nu drastisch zouden ingrijpen in de uitstoot (en drastisch betekent quasi cold turkey), binnen de 100 jaar zullen bereiken.

We weten ondertussen dat toen het zeeniveau met 20 meter steeg, en 17 meter daarvan was te wijten aan smeltwater van Antarctica en Groenland. We weten ook dat het een paar duizend jaar duurde voor Oost-Antarctica bij die temperaturen grotendeels ijsvrij werd. En, wat veel angstaanjagender is dat het West-Antarctische deel wellicht in amper 200 jaar verdween.

“Then boom, it just starts to really go”

Het scenario dat nu op tafel ligt – en nog eens, wetenschappers zijn erg duidelijk op dit punt: collapse is inevitable – is dat mits we er alles aan doen om de stijging van de temperatuur binnen de perken te houden, tussen 200 en 500 jaar van nu de Westelijke Antarctische ijsmassa zal instuiken. Eerst geleidelijk aan, maar “then boom, it just starts to really go”. Ongeveer 1 op 10 mensen op onze planeet, misschien meer als huidige trends van verstedelijking zich blijven doorzetten, zullen dan moeten verkassen.

Gisteren raakte bekend dat Larsen C, een stuk zeeijs ongeveer anderhalf keer groter dan België, op het punt staat uit elkaar te vallen – waarna ze helemaal zal smelten. Dat zou, zo dachten we, pas ten vroegste over tien jaar gebeuren. Larsen C blijkt niet alleen te smelten door warmere luchttemperaturen, aan de onderkant verliest de gigantische ijsschots nu al 28 centimeter per jaar door warmer zeewater. Hoe gigantisch ook, de impact op de stijging van het zeeniveau wereldwijd daarvan is minimaal. Het probleem is de gletsjers die achter Larsen C liggen en daardoor sneller zullen gaan smelten.

Bronnen:

Briefing: Antarctic ice sheet mass loss and future sea-level rise (Ted Scambos, John Abraham)

Volume loss from Antarctic ice shelves is accelerating (Fernando S. Paolo, Helen A. Fricker, Laurie Padman)

Relative contributions of ocean mass and deep steric changes to sea level rise between 1993 and 2013 (Sarah G. Purkey, Gregory C. Johnson, Don P. Chambers)

Potential Antarctic Ice Sheet retreat driven by hydrofracturing and ice cliff failure (David Pollard, Robert M. DeConto, Richard B. Alley)

Evolution of surface velocities and ice discharge of Larsen B outlet glaciers from 1995 to 2013 (J. Wuite, H. Rott, M. Hetzenecker, D. Floricioiu, J. De Rydt, G. H. Gudmundsson, T. Nagler, and M. Kern)

Attribution of global glacier mass loss to anthropogenic and natural causes (Ben Marzeion, J. Graham Cogley, Kristin Richter, David Parkes)

Increased ice losses from Antarctica detected by CryoSat-2 (Malcolm McMillan, Andrew Shepherd, Aud Sundal, Kate Briggs, Alan Muir, Andrew Ridout, Anna Hogg, Duncan Wingham)

Widespread, rapid grounding line retreat of Pine Island, Thwaites, Smith, and Kohler glaciers, West Antarctica (E. Rignot, J. Mouginot, M. Morlighem, H. Seroussi, B. Scheuchl)

Accelerated West Antarctic ice mass loss continues to outpace East Antarctic gains (Christopher Harig^, , Frederik J. Simons)