Wijn staat niet bovenaan de prioriteitenlijst tijdens de klimaattop COP26. De ecologische voetafdruk ervan is bescheiden in vergelijking met de verwarming van woningen, transport of de luchtvaart. Maar we moeten niet ontkennen dat het glas wijn in onze handen bijdraagt tot de opwarming van de aarde. Eén van de problemen daarbij is dat de focus ligt op het duurzamer maken van wijn in de wijngaard en wijnmakerij. Maar de olifant in de kamer is de verpakking – en met name glazen flessen.
Op de jaarlijkse conferentie van de International Wineries Climate Action (IWCA) die onlangs werd gehouden, stelde IWCA-oprichter Miguel Torres van de gelijknamige wijnimperiumfamilie dat “klimaatverandering voor de wijnbouw erger is dan phylloxera” (Phylloxera is de druifluis die in de 19e eeuw een ongeziene ravage aanrichtte in Europa, 70 procent van de druivelaars sneuvelden toen). Tegelijkertijd drong hij er bij wijnproducenten op aan om de klimaatverandering tegen te gaan.
De IWCA, opgericht in 2019, telt momenteel 24 aangesloten wijnmakerijen in zeven landen op vijf continenten. Ze zijn allemaal verplicht om jaar na jaar consistente reducties in CO2 door te voeren en te werken aan een klimaatneutraal klimaat in 2050.
“We praten niet meer over klimaatverandering, we praten over klimaatnoodtoestand”, zei Torres. “We hebben nog maar een paar jaar om te veranderen wat er met de situatie gebeurt. Covid zal waarschijnlijk verdwijnen, maar de klimaatverandering niet, die zal blijven en het zal erger en erger worden”, waarschuwde hij.
Niet simpel om te weten of je wijn duurzaam is
Wat kan de consument doen? Om te beginnen is het niet simpel om te weten wat een duurzaam geproduceerde wijn is. Wetten en certificeringsregelingen op het gebied van duurzaamheid verschillen per land, zelfs per regio; en weinig producenten tonen de ecologische voetafdruk van hun wijnen.
Er wordt gewerkt aan een globale standaard voor duurzame wijn door een nieuwe organisatie die de Sustainable Wine Roundtable heet, maar dat schiet niet echt op. De Amerikaanse publicatie Wine Advocate heeft een “Robert Parker Green Emblem” voor “wijnliefhebbers die duurzamer willen drinken”. Het gaat naar wijnen die zijn geproduceerd door “voorstanders van duurzaamheid”. Maar ook dat is al bij al erg vaag.
Eén van de problemen is dat de focus ligt op het duurzamer maken van wijn in de wijngaard en wijnmakerij. Maar de olifant in de kamer is de verpakking – met name glazen flessen. Glas is inert, duurzaam en zeer geschikt voor het rijpen van wijn. Maar het is energie-intensief om te maken, en traditionele ronde flessen hebben een inefficiënte vorm en gewicht om te vervoeren en op te slaan.
30 miljard flessen per jaar
Het recycleren van glas is niet alleen zeer koolstofintensief, maar ook ingewikkeld en fragmentarisch. In de VS wordt slechts 30 procent van het glas gerecycleerd en beslaat glas 10 procent van de stortplaatsen. In 2018 werd ongeveer 76 procent van glazen flessen in de EU gerecycleerd. Maar dat geeft een vertekend beeld, want het gaat vooral om flessen met niet-alcoholische dranken en glazen bierflesjes in bakken.
Tien jaar geleden liet het California’s Wine Institute een onderzoek uitvoeren waaruit bleek dat meer dan de helft van zijn ecologische voetafdruk afkomstig was van verpakking en transport. Onderzoek in Australië schatte dat het gebruik en recycleren van glazen flessen verantwoordelijk is voor 68 procent van de CO2-uitstoot van de wijnindustrie. Of: duurzame praktijken in de wijnbouw zijn belangrijk, maar ze zijn slechts een deel van het plaatje. We kunnen meer verschil maken door de manier waarop we wijn verpakken en vervoeren te veranderen.
Volgens de OIV (International Organization of Vine and Wine) worden er elk jaar meer dan 30 miljard flessen wijn geproduceerd. De overgrote meerderheid daarvan, ongeveer 90 procent, wordt binnen enkele weken na aankoop geconsumeerd. Slechts een klein percentage wordt gekocht voor veroudering. De enige reden om drink-now-wijnen in glas te bottelen, is dus om te voldoen aan de verwachtingen van de consument over hoe wijn moet worden gepresenteerd. Het is goedkoper en duurzamer om wijn in bulk te verzenden en lokaal te verpakken in gemakkelijk te recycleren formaten.
Wijn in blik, plastic of karton
Een groeiende hoeveelheid hoogwaardige wijn is nu verkrijgbaar in niet-glazen verpakkingen, waaronder bag-in-box (BIB), pouches en tubes, aluminium blikjes, Tetra Paks en plastic flessen gemaakt van polyethyleentereftalaat (PET), de ene gemakkelijker recyclebaar dan andere.
De Eco Flat-flessen van Garçon Wines, gemaakt van gerecycleerd PET, zijn slim ontworpen, hebben een veel lagere ecologische voetafdruk dan glazen flessen en zijn gemakkelijker te vervoeren en te stapelen. PET-flessen zijn misschien wel het grootste groeigebied voor wijnen. In Finland, waar de staat via de Alko-keten het monopolie heeft op de verkoop van alcohol, wordt het aanbod van die plastic flessen met wijn kunstmatig opgevoerd. Daar blijkt alvast dat de Finse consumenten geen last hebben van plastic verpakkingen omdat ze er zeker van zijn dat het efficiënt zal worden gerecycleerd. En er is veel minder energie nodig dan voor het recycleren van glas.
De populariteit van wijnen in blik, ooit een eigenzinnige nieuwigheid, is alvast in de VS blijkbaar aan het exploderen. Niet per se omdat het groener is, wel vanwege hun gemak voor picknicks, barbecues en andere buitenactiviteiten. Blikjes zijn goedkoper in productie en transport dan glas en kunnen bijna eindeloos worden gerecycleerd.
Finland als lichtend voorbeeld
Voorstanders van blik en andere alternatieve verpakkingen zeggen dat we af moeten van het idee dat kwaliteitswijn alleen kan komen in glazen flessen. Je kunt klote wijn in een glas doen en het blijft klote; je kunt geweldige wijn in blik, PET of Tetra doen en het zal nog steeds geweldig zijn, zeggen ze.
Consumenten zullen echter enige overtuigingskracht nodig hebben. Wijn is een romantisch product. De verpakking, de plop of knal van de kurk: het is al eeuwen niet veranderd. Veel wijnliefhebbers zullen wijn in glazen flessen blijven verwachten. En glas is voorlopig het enige praktische materiaal voor wijnen die moeten rijpen. Een belangrijke uitdaging is dus om het duurzamer te gebruiken.
Misschien is de gemakkelijkste te behalen overwinning het verminderen van het gewicht van de glazen fles. In tegenstelling tot mousserende wijn, die bestand moet zijn tegen hoge druk, kan gewone wijn in lichtgewicht glas worden vervoerd. Het probleem hier is weer dat consumenten zwaardere flessen associëren met kwaliteit.
In Finland is Alko een voorbeeld van wat mogelijk is. Elke producent die aan Alko levert, moet een overeenkomst ondertekenen over ethische principes. Green Choice-symbolen geven aan dat de wijn biodynamisch, CO2-neutraal, natuurlijke wijn, biologisch, duurzaam, veganistisch en/of verantwoord verpakt is. Glas wordt nog steeds veel gebruikt, maar alternatieve verpakkingsvormen winnen terrein en -cruciaal- Finland heeft een efficiënt recyclingsysteem. Alko publiceert jaarlijks haar statistieken over de totale CO2-voetafdruk.
(lp)