De Amerikanen presenteerden Chinese functionarissen maandenlang inlichtingen over de troepenopbouw van Rusland in de hoop dat president Xi Jinping zou ingrijpen, maar ze werden herhaaldelijk afgewezen. Als er een wereldleider was die Poetin twee keer kon laten nadenken over het binnenvallen van Oekraïne, dan was het wel Xi, dachten de Amerikanen. Maar nu blijkt dat Peking de info uit die meetings met de Amerikanen gewoon deelde met Moskou.

Meer dan drie maanden hielden hoge functionarissen van de Biden-regering een half dozijn dringende ontmoetingen met Chinese topfunctionarissen waarin de Amerikanen info presenteerden die de Russische troepenopbouw rond Oekraïne aantoonden en de Chinezen smeekten Rusland te vertellen niet binnen te vallen.

Elke keer wezen de Chinese functionarissen, onder wie de Chinese minister van Buitenlandse Zaken en de Chinese ambassadeur in de Verenigde Staten, de Amerikanen af ​​en zeiden dat ze niet geloofden dat er een invasie in de maak was. Na een diplomatieke uitwisseling in december kwamen Amerikaanse functionarissen erachter dat Peking de informatie uit de meetings met de Amerikanen had gedeeld met Moskou en de Russen had verteld dat de Verenigde Staten tweedracht probeerden te zaaien – en dat China niet zou proberen de Russische plannen en acties te belemmeren.

De eerder niet gerapporteerde gesprekken tussen Amerikaanse en Chinese functionarissen laten zien hoe de regering-Biden probeerde de bevindingen van de inlichtingendiensten en diplomatie te gebruiken om een ​​supermacht die zij als een groeiende tegenstander beschouwt, te overtuigen om de invasie van Oekraïne te stoppen, en hoe de Chinese president Xi Jinping, aanhoudend de zijde van Rusland koos, zelfs toen het bewijs van Moskous plannen voor een militair offensief in de loop van de winter groeide.

Videotop tussen Xi en Biden op 15 november

China is de machtigste partner van Rusland en de twee naties versterken hun band al vele jaren op diplomatiek, economisch en militair gebied. Xi en Poetin van Rusland, twee autocraten met een aantal gedeelde ideeën over wereldmacht, hebben elkaar al bijna 40 keer ontmoet. Als er een wereldleider was die Poetin twee keer kon laten nadenken over het binnenvallen van Oekraïne, dan was het wel Xi, dachten de Amerikanen.

Maar de diplomatieke inspanningen mislukten en Poetin begon donderdagochtend met een grootschalige invasie van Oekraïne nadat hij maandag twee door Rusland gesteunde opstandige enclaves in het oosten van het land als onafhankelijke staten had erkend.

Het diplomatieke contact van de regering-Biden met China om te proberen een oorlog af te wenden, begon nadat Biden en Xi op 15 november een videotop hadden gehouden. In het gesprek erkenden de twee leiders problemen in de relatie tussen hun naties, maar stemden ermee in om te proberen samen te werken op het gebied van kwesties van gemeenschappelijk belang, waaronder gezondheidsbeveiliging, klimaatverandering en de verspreiding van kernwapens.

Na de bijeenkomst besloten Amerikaanse functionarissen dat de Russische troepenopbouw rond Oekraïne het meest directe probleem vormde dat China en de Verenigde Staten samen konden proberen onschadelijk te maken. Sommige functionarissen dachten dat de uitkomst van de videotop aangaf dat er potentieel was voor verbetering in de betrekkingen tussen de VS en China. Anderen waren sceptischer, maar vonden het belangrijk om geen middel onbeproefd te laten in hun pogingen om te voorkomen dat Rusland zou aanvallen.

Smeekbeden vallen in Chinese dovemansoren

Dagen later ontmoetten functionarissen van het Witte Huis de ambassadeur, Qin Gang, op de Chinese ambassade. Ze vertelden de ambassadeur wat Amerikaanse inlichtingendiensten hadden ontdekt: een geleidelijke omsingeling van Oekraïne door Russische troepen, waaronder gepantserde eenheden. William J. Burns, de CIA directeur, was op 2 november naar Moskou gevlogen om de Russen met dezelfde informatie te confronteren, en op 17 november deelden Amerikaanse inlichtingenfunctionarissen hun bevindingen met de NAVO.

Op de Chinese ambassade was de agressie van Rusland het eerste onderwerp in een discussie die meer dan anderhalf uur duurde. Naast het verstrekken van inlichtingen, vertelden de functionarissen van het Witte Huis de ambassadeur dat de Verenigde Staten in het geval van een invasie strenge sancties zouden opleggen aan Russische bedrijven, functionarissen en zakenmensen, die veel verder zouden gaan dan de sancties die de regering-Obama had aangekondigd nadat Rusland de Krim-schiereiland in 2014 had ingenomen.

De Amerikaanse functionarissen wezen de ambassadeur er ook op dat de sancties China in de loop van de tijd ook zouden schaden vanwege zijn commerciële banden met Rusland. Ze vertelden Qin Gang dat ze wisten hoe China Rusland had geholpen om een ​​deel van de sancties van 2014 te ontwijken, en waarschuwden voor dergelijke toekomstige hulp. En ze voerden aan dat, omdat China algemeen werd gezien als een partner van Rusland, zijn wereldwijde imago zou kunnen lijden als Poetin zou binnenvallen.

De boodschap was duidelijk: het zou in het belang van China zijn om Poetin te overtuigen om Oekraïne niet binnen te vallen. Maar hun smeekbeden vielen in dovemansoren. Qin was sceptisch en achterdochtig.

Hoger de diplomatieke ladder op

Amerikaanse functionarissen hebben daarna nog minstens drie keer met de ambassadeur over Rusland gesproken, zowel in de ambassade als aan de telefoon. Wendy Sherman, de plaatsvervangend staatssecretaris, had een gesprek met hem. Qin bleef scepsis uiten en zei dat Rusland legitieme veiligheidszorgen had in Europa. De Amerikanen gingen ook hoger op de diplomatieke ladder: buitenlandminister Antony Blinken sprak eind januari met zijn Chinese evenknie Wang Yi over het probleem en opnieuw op maandag, dezelfde dag dat Poetin beval de door Rusland gesteunde enclaves van Oekraïne binnen te trekken.

Blinken onderstreepte de noodzaak om de soevereiniteit en territoriale integriteit van Oekraïne te behouden volgens een samenvatting van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. De Amerikanen gebruikten daarbij opzettelijk dezelfde terminologie die Chinese diplomaten graag hanteren om andere landen te waarschuwen niet betrokken te raken bij zaken die Taiwan, Tibet, Xinjiang en Hong Kong betreffen, die door Peking allemaal als separatistische problemen worden beschouwd.

Amerikaanse functionarissen ontmoetten ambassadeur Qin woensdag opnieuw in Washington en hoorden dezelfde weerleggingen. Uren later verklaarde Poetin op televisie de oorlog aan Oekraïne, en zijn leger begon het land te beschieten met ballistische raketten terwijl tanks over de grens rolden.

Belgrado, meer dan 20 jaar geleden

Nadat Poetin troepen had bevolen naar Oost-Oekraïne te trekken maar vóór de volledige invasie, zei Hua Chunying, een woordvoerster van het ministerie van Buitenlandse Zaken, op een persconferentie in Peking dat de Verenigde Staten “de boosdoener waren van de huidige spanningen rond Oekraïne”. En: “Wat de Oekraïne-kwestie betreft, hebben de VS de jongste tijd wapens naar Oekraïne gestuurd, waardoor de spanningen zijn toegenomen, paniek is ontstaan ​​en zelfs de mogelijkheid van oorlogvoering is aangezwengeld. Als iemand olie op het vuur blijft gieten en anderen ervan beschuldigt dat ze niet hun best doen om het vuur te blussen, is dergelijk gedrag duidelijk onverantwoordelijk en immoreel.”

Ze voegde eraan toe: “Toen de VS in vijf golven de NAVO-uitbreiding naar het oosten dreven tot aan de deur van Rusland en geavanceerde offensieve strategische wapens inzetten die in strijd waren met hun garanties aan Rusland, hebben ze dan ooit nagedacht over de gevolgen van het tegen de muur duwen van een groot land?” Hua haalde donderdag ook een diplomatiek incident van meer dan 20 jaar geleden aan. Op 7 mei 1999 troffen NAVO-raketten de Chinese ambassade in Belgrado, waarbij drie Chinese staatsburgers omkwamen. De VS beweerden dat het een “fout” was die werd veroorzaakt door een verouderde kaart, maar China was nooit overtuigd.

Waarom we eigenlijk niet verbaasd moeten zijn

De vurige anti-Amerikaanse retoriek van Hua terwijl Rusland op weg was om zijn buurland aan te vallen, hoeft eigenlijk niet te verbazen. Hij weerspiegelt belangrijke punten in de gezamenlijke verklaring die China en Rusland op 4 februari vrijgaven toen Xi en Poetin elkaar ontmoetten tijdens de openingsceremonie van de Olympische Winterspelen in Peking. In dat document verklaarden de twee landen dat hun partnerschap “geen grenzen” had en dat ze van plan waren samen te werken “tegen door Amerika geleide” democratische naties. China koos in de tekst ook expliciet de kant van Rusland om de uitbreiding van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie aan de kaak te stellen.

Vorige week zaterdag bekritiseerde Wang Yi, de Chinese minister van Buitenlandse Zaken, de NAVO in een videogesprek op de Veiligheidsconferentie van München. Europese leiders beschuldigden op hun beurt China ervan samen te werken met Rusland om wat volgens hen en de Amerikanen een “op regels gebaseerde internationale orde” is, omver te werpen. Wang zei wel dat de soevereiniteit van Oekraïne “gerespecteerd en gewaarborgd moet worden” – een verwijzing naar een buitenlands beleidsprincipe dat Peking vaak aanhaalt – maar geen Chinese functionarissen hebben Oekraïne in die termen benoemd sinds de volledige invasie van Rusland begon.

Amerikaanse functionarissen zeggen dat de banden tussen China en Rusland sterker lijken dan ooit sinds de Koude Oorlog. De twee presenteren zichzelf nu als een ideologisch front tegen de Verenigde Staten en hun Europese en Aziatische bondgenoten.

(lp)