De stijgende energiefacturen blijven een gloeiend heet topic in de Wetstraat. De federale ploeg heeft na weken openlijke discussie een pak opties op tafel liggen, en men wil deze week landen met het kernkabinet, liefst vanavond al. Daaraan gekoppeld ligt ook het fiscale dossier van de minitaxshift op tafel. En de PS lijkt de Rubicon over te steken door flexibiliteit op de arbeidsmarkt toe te laten. Een dubbelinterview met de voorzitters van MR en Open Vld maakt de zaken alleen niet makkelijker. Tegelijk werkt ook de Vlaams regering op de energiefacturen: ze broeden op een manier om de bijkomende heffingen op de factuur structureel te doen dalen. Op het partijbureau van N-VA kreeg minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) alvast groen licht om aan het heilige huisje van de subsidies voor groene stroom van bedrijven te komen.

In het nieuws: Onder de vlag van ‘koopkracht’ wil de premier deze week beslissingen forceren.

De details: Vivaldi wil “tonen dat ze werkt”, maar uitgerekend vandaag komen Egbert Lachaert (Open Vld) en Georges-Louis Bouchez (MR) met felle uitvallen.

• Het is druk voor het federale kernkabinet: na een informele meeting maandag zijn vanavond en ook al vrijdag opnieuw meetings gepland. De bedoeling is duidelijk: Vivaldi moet terug doorduwen, daadkracht tonen en beslissingen nemen.
• “Na de barometer en corona, is het nu tijd voor andere dossiers“, zo vat een regeringsbron samen. De hoop leeft dat, door die barometer nu beslist te hebben, er immers meer politieke energie en tijd vrijkomt om te focussen op de grote economische en sociale dossiers.
• Maandag werd daar een eerste, aftastende en eerder informele vergadering belegd. Die liep stevig, niemand hield zich na maanden interne spanning in. Maar de wil is er tegelijk om er nu iets van te maken, samen.
• Daarbij heeft premier Alexander De Croo (Open Vld) alvast een paraplu bedacht, waaronder hij alle urgente vraagstukken kan zetten: de ‘koopkracht’ van de mensen. Dat zet meteen druk op de coalitiepartners: want wie wil daar nu niets aan doen?

Wat ligt er allemaal op tafel? Energie, maar ook wat fiscaliteit en interessante sociaaleconomische dossiers.

• Daarbij is het belangrijkste dossier het meest gekende ondertussen: dat van de energiefacturen.
  • Dat er een verlenging komt van het sociaal tarief is wel al duidelijk. De kostprijs is stevig, meer dan 300 miljoen, maar de consensus is er om meer dan 1 miljoen armsten in België op die manier te steunen.
  • De grote vraag is of er nu ook een verlaging van de btw komt, in ruil voor een latere verhoging van de accijnzen en wanneer dan precies. Daarover staan twee kampen tegenover elkaar: CD&V, Vooruit en de groenen leken vast te houden aan die btw-verlaging, de liberalen willen ze eigenlijk liever niet.
  • De discussie spitst zich dus vooral toe op de timing: moet al in februari de verlaging er komen, en dan pas in juli de stijging van de accijnzen, zoals Vooruit en CD&V willen, of op hetzelfde moment, zoals de liberalen nu bepleiten?
  • Over dat geld wordt fors gebikkeld. Bij CD&V en de socialisten schermt men met de meerinkomsten uit btw door de hoge prijzen. “Dat gaat wel over een half miljard hé. Dat is toch niet niks, daarom moeten we dat nu doen, nu voelen de mensen dat”, zo stelt een Vivaldi-voorzitter.
  • De PS schippert daar wat tussen, met een eigen eis om met een energiecheque te werken. Zij kregen de afgelopen dagen een bijkomend argument: die cheque werkt meteen, terwijl de energieleveranciers al lieten weten dat zo’n btw-verlaging pas na drie maanden zichtbaar zou zijn op de factuur. Bij Vooruit deden ze die uitleg van de leveranciers alvast af als “onzin”.
  • Waar ondertussen wel consensus over lijkt: de overwinsten van de grote energiespelers, met name Engie, moeten extra belast worden. Zeker PS en Vooruit duwen daar op het gaspedaal. Bedragen tot 300 miljoen circuleren, maar de vraag is hoe hard Vivaldi de Franse energiereus wil aanpakken: in het dossier van de kernsluiting hebben zowel Open Vld als Groen een goede band met Engie opgebouwd, maar die relatie zou zo wel snel kunnen keren.
• Hoe dan ook: bij de liberalen laten ze Vincent Van Peteghem (CD&V) nu een prijs betalen voor zijn wel erg offensieve houding in het btw-dossier. Want het dossier van de minitaxshift was zijn grote trofee: het schrappen van de Bijzonder Bijdrage in de sociale zekerheid, wat netto tussen de 50 tot 150 euro aan extra loon oplevert voor de middenklasse.
• Dat was afgeklopt bij de begrotingsbespreking, maar het voorstel stokt: de financiering is niet rond, en dus wordt het nu pasmunt in de discussie over de energiefacturen. Immers: die 150 euro netto is ook ‘koopkracht’, en kan dus mee gepresenteerd worden als inspanning voor de middenklasse. Maar zo lijkt CD&V wel twee keer de prijs van die trofee te moeten betalen.
• Tegenover die vermindering in inkomsten stonden nieuwe taksen:
  • De accijnzen op tabak gaan alweer omhoog, een klassieker. Dat moet 120 miljoen opleveren.
  • De taks op (korte) vluchten werd als ecologische maatregel aangekondigd, maar omdat zo’n 40 miljoen moest opgehaald worden, trok men de zaak breder: het blijkt nu gewoon een algemene vliegtaks te worden, voor alle vluchten. De MR verzet zich hier bijgevolg heftig.
  • De vrijstelling van bedrijfsvoorheffing, met onder meer ook de fameuze fiscale kortingen voor nacht- en ploegenarbeid daarin, was een stokpaardje van de regering Verhofstadt om jobs te creëren begin jaren 2000. Maar het systeem moet worden bijgeschaafd. Want ooit kostte die maar 200 miljoen, vandaag tikt het aan tot bijna 3 miljard. Daar wil Van Peteghem 75 miljoen halen, maar de uitvoering van die maatregel leidt tot grote zenuwachtigheid bij de werkgevers.
• Tegelijk zijn er belangrijke dossiers bij Pierre-Yves Dermagne (PS), de minister van Werk. Die tot forse discussies kunnen leiden:
  • Ten eerste is er wat positief nieuws voor Vivaldi: de Groep van Tien, paritair samengestelde werknemers- en werkgeversverenigingen, heeft een deal bereikt om tijdelijk flexibeler te gaan werken, omwille van enorme uitvallen op de werkvloer door Omikron. Onder meer tijdelijke werklozen, mensen met brugpensioen, gepensioneerden en mensen met tijdskrediet kunnen nu makkelijker worden ingezet, terwijl ze nog 75 procent van hun uitkering behouden. Mensen met pensioen behouden zelfs alles. Ook studenten en asielzoekers kunnen vlotter worden ingezet.
  • Dat alles was niet naar de zin van de socialistische vakbond die niet akkoord ging: het ruikt naar een veel te ‘los’ scenario, waarbij sociale rechten worden ondergraven, vinden ze. Maar de PS, met Dermagne, lijkt nu toch mee te gaan in de deal, tegen de FGTB (Franstalige socialistische vakbond) in.
  • Tegelijk bereidt Dermagne een ander bommetje voor, misschien wel ter compensatie: hij zou willen versnellen in het dossier rond de Deliveroo’s en Ubers van deze wereld. Daarbij denkt men eraan het “vermoeden van tewerkstelling” in te voeren voor koeriers en chauffeurs, die nu als zelfstandige werken. Vanuit de sector huivert men: in Spanje leidde een soortgelijk initiatief tot grote spanningen.
  • PS-voorzitter Paul Magnette legde het dossier in de tweede week van januari al eens op tafel, in de Franstalige pers. Daarop reageerde de MR al furieus: minister van Middenstand David Clarinval (MR) sprak van een “minachting voor het statuut van zelfstandigen“. “Als we willen dat alle digitale platformen dit land verlaten, moeten we vooral de voorstellen van de PS volgen”, sneerde hij. Vraag is wat met de voorstellen dus zal gebeuren.
  • En de liberalen duwen ook om alweer het dossier van de jobs in de e-commerce, met flexibelere regels voor nacht- en weekendwerk, toch in beweging te houden. De sociale partners zouden daarover moeten oordelen, zo was bij de begrotingscontrole in oktober beslist. Maar dat gebeurt niet, en vermoedelijk komt het dossier dan toch terug naar de regering. De vorige keer ontspoorde de discussie volledig, toen Open Vld via vicepremier Vincent Van Quickenborne een deal daarover aankondigde, waarna de PS hem openlijk tegensprak.
• Overigens maakt de regering zich ook op voor een ander groot dossier: de pensioenen. Aan bevoegd minister Karine Lalieux (PS) werd gevraagd om tegen vrijdag haar plannen klaar te hebben, zo is te horen in regeringskringen.

De essentiële vraag: Krijgt De Croo weer lijn in de ploeg?

• Wat voorligt is dus een hele boterham, waarbij allerlei dossiers onder de noemer ‘koopkracht’ verbonden lijken.
• Maar belangrijker nog is misschien de sfeer in de ploeg, en de gunfactor naar elkaar toe. Daarvoor was de consensus dat er sereniteit moet hersteld worden.
• Vanmorgen gooien twee Vivaldi-voorzitters alvast roet in het eten daarover: de liberale voorzitters Egbert Lachaert en Georges-Louis Bouchez geven een dubbelinterview in Le Soir. Dat was nodig, nadat vanuit Open Vld openlijke aanvallen op Bouchez gelanceerd waren, onder meer door Van Quickenborne. Nu hebben de blauwe voorzitters opnieuw één gezamenlijke vijand hervonden, zo lijkt: de PS.
• Want het scenario van de zomer lijkt zich te herhalen: ook toen was Lalieux klaar met voorstellen, en kwam Lachaert plots met een eigen voorstel. Vandaag legt het duo Bouchez-Lachaert weer pensioenvoorstellen op tafel.
• Daarbij duwen ze op de periode van 20 jaar, dat personen fulltime zouden moeten gewerkt hebben voor ze recht hebben op een volledig pensioen: veel meer dan wat de socialisten voor ogen hebben.
  • “Elk jaar kost het huidig pensioensysteem één miljard euro meer, als we niet hervormen. We hebben geen inkomsten meer om dat te betalen“, zo zegt Bouchez.
  • “Het is niet juist om aan iemand, die heel zijn leven gewerkt heeft, te zeggen dat hij evenveel heeft als iemand die niet heeft gewerkt“, stelt Lachaert.
  • “Het is niet uitgesloten om twee minimale pensioensystemen te hebben: één minimumtarief voor allen dat waardig is, en een tweede, hoger tarief voor wie gewerkt heeft”, zo legt Bouchez voor.
  • Over de plannen van Lalieux is hij duidelijk: “Het probleem is dat we vastzitten in het midden: die hervorming laat ons niet toe om ons systeem financieel in stand te houden. We moeten de taboes van links én rechts laten sneuvelen.”
• Het is meteen een uiting van het voornemen van de Open Vld-voorzitter om zijn partij “meer profiel te geven”, na “20 jaar beleidspartij”. Daarbij wilde Open Vld loskomen van de eigen premier. Zeker door dat samen met Bouchez te doen, die al heel de Vivaldi-regering door zijn partij ‘profiel’ geeft, zet Lachaert zich nu in diens spoor.
• Na de aanval van de MR op de kernuitstap, de grote trofee van de groenen, komt er nu dus opnieuw druk op het dossier van de pensioenen. Dat laatste mag gelden als een uiterst gevoelig dossier voor de socialisten, en zeker de PS. Het draagt, in een toch wel belangrijke week voor De Croo en co, niet echt bij aan de sfeer binnen Vivaldi.

Om te volgen: De Vlaamse regering werkt aan plannen voor de energiefactuur.

• “Wij gaan niet om de haverklap ballonnetjes oplaten“, zo stelde Zuhal Demir, de Vlaamse minister van Energie de afgelopen weken in de hele discussie over de energiefacturen. Terwijl Vivaldi kibbelde over de te volgen koers om “iets te doen”, bleef het stil in de Vlaamse ploeg.
• In oktober was er wel al een ingreep van de Vlaamse regering, van zo’n 200 miljoen euro. Daarbij schrapte men eenmalig de “bijdrage voor de openbare dienstverplichtingen” (onder meer de kost van de straatverlichting). Dat leverde netto zo’n 50 euro korting op voor de consument: geen gigantische bedragen dus.
• Maar die schrapping was er wel voor iedereen, niet enkel voor de armsten, zoals de federale maatregel van de uitbreiding van het sociaal tarief dat wel was.
• De afgelopen weken probeerden zeker de liberalen in de federale ploeg om de aandacht ook op de Vlaamse regering te zetten, en hen op te poken “ook iets” te doen. Bij CD&V leefde eenzelfde gedachte: niet enkel Vivaldi moest ingrijpen, want een stevig deel van de taksen in de energiefactuur komt uit Vlaanderen.
• Zo lijkt in principe beslist dat ook de ploeg van Jan Jambon (N-VA) straks met iets komt. Bij N-VA is het debat intern alvast bezig: het dossier kwam op het partijbestuur. Daarbij werkt Demir blijkbaar op een piste die niet eenmalig, maar structureel zou zijn: een definitieve verlaging.
• Belangrijk daarbij: Demir kreeg groen licht van de partijtop om daarbij ook te overwegen om heilige huisjes te slopen. Daarbij zitten zeker de groene stroomcertificaten, een vorm van subsidies, die een gegarandeerde winst moeten verzekeren voor de industriële eigenaars van zonnepanelen.
• Voor veel particulieren met zonnepanelen volgde een bittere pil, toen de regeling van de terugdraaiende teller in 2021 vernietigd werd door het Grondwettelijk Hof. Vlamingen die tot 2020 zonnepanelen hadden geïnstalleerd, zouden 15 jaar lang ook zo’n gegarandeerde winst krijgen. Maar die steun viel plots weg, tot woede van velen. Vandaag, met de hoge stroomprijzen, zitten die ‘gedupeerden’ overigens weer zeer goed, met hun panelen.
• Voor de grote eigenaars bleef het systeem wel bestaan: zij halen er grote winsten uit vandaag. Er is dus wel een opening, om ook bij hen de zaak te hervormen. Maar het ligt gevoelig: er zitten een paar machtige captains of industry bij, zoals onder meer Fernand Huts, de havenbaas die zwaar geïnvesteerd heeft.

In de marge: Een rel in de Vlaamse regering lijkt gesust.

• Overigens etterde het dossier van die terugdraaiende tellers in de Vlaamse ploeg. Want één huidige Vlaamse minister, Lydia Peeters (Open Vld) en een voormalige minister, Bart Tommelein (Open Vld) werden door de advocaat van boze eigenaars van zonnepanelen persoonlijk gedagvaard.
• Zij hadden immers allebei forse uitspraken gedaan en beloofd dat het rendement op die panelen “altijd zou blijven gelden”. Meteen ondernam advocaat Stijn Verbist een wat forse zet, door persoonlijk de ministers voor de rechter te slepen. Maar bij de liberalen geloofden ze dat het ook de schuld was van collega Zuhal Demir: de advocaten van de Vlaamse overheid zelf hadden immers gesteld dat Peeters en Tommelein die uitspraken “ten persoonlijke titel” hadden gedaan. En Demir had dat dossier laten passeren, zonder hen te waarschuwen, zo luidde de blauwe woede. De huidige minister van Energie viel uit de lucht: zij had helemaal niet de bedoeling gehad haar collega’s in de wind te zetten.
• Het leverde decibels in de Vlaamse regering en een bijzonder scherp interview van de Limburgse Peeters in Het Belang Van Limburg op, over haar Limburgse collega Demir, die wat verwijten te verwerken kreeg.
• De zaak lijkt nu gesust: de advocaat van de Vlaamse regering heeft netjes bijgestuurd en de uitspraken van Tommelein en Peeters nu toch als die van ‘de Vlaamse overheid’ gekwalificeerd. Daarop trok de tegenpartij de persoonlijke klacht in.
• Maar dat het zo kletterde, is wel wat symptomatisch: de sfeer in de Vlaamse regering is er alvast niet beter op geworden door die zaak.

Om te volgen: De federale kern bespreekt (eindelijk) het dossier van Oekraïne.

• De afgelopen weken was er steeds maar opbouw in de spanning tussen Rusland, Oekraïne en de NAVO. Daarbij speelden de Verenigde Staten eerste viool en stond de EU wat beteuterd aan de kant.
• Maar ook naar een Belgische houding was het wat zoeken: de federale regering hield de boot wat af, en in de Kamer waren er tot vanmorgen geen discussies tussen Parlement en regering over. De coronabarometer was belangrijker.
• Deze week komt de kern wel samen. Meer dan vermoedelijk gaat België daarbij netjes in de NAVO-pas lopen, maar toch vooral de EU-kaart trekken. De afgelopen dagen waren er immers flink wat spanningen tussen Frankrijk en Duitsland aan de ene kant en de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk aan de andere kant, in hoe Rusland aan te pakken.
• De VS en het VK spraken al harde taal, en kondigden ook aan extra troepen naar de oostgrens van Europa te sturen. En tegelijk zijn er volop wapenleveringen aan Oekraïne vanuit beiden landen. Daarbij valt op dat de vliegtuigen vanuit het VK rond het luchtruim van Duitsland moeten vliegen, omdat die geen wapenleveringen toelaten.
• Tijdens een boeiende discussie op Terzake, in debat met Theo Francken (N-VA), legde de fractieleider van Groen, Wouter De Vriendt, de lijn al duidelijk uit: hij verwees naar de Harmel-doctrine, een positionering in de Koude Oorlog, waarbij Europa een standpunt zocht voor zichzelf, om het conflict met de Sovjetunie te bekoelen. Een traditioneel Belgische piste dus, genoemd naar Pierre Harmel.
• Daarbij hoort diplomatie, maar evengoed afschrikking, zo onderstreepte De Vriendt. België gaat dus zeker haar verplichtingen nakomen om binnen de NAVO op zeer korte termijn, van enkele dagen, een stevige groep militairen klaar te hebben, mocht dat nodig zijn. “Mijn partij steunt dat. Poetin verstaat de taal van geweld”, zo herhaalde De Vriendt. Maar die stak ook niet weg dat Europa niet bepaald goed overkomt op dit moment: “Poetin ruikt de verdeeldheid en de zwakte”, zo stelde hij.
• De regering zal meer dan vermoedelijk dus ook aandringen op een krachtige houding voor de EU, met een stevig sanctiepakket. Maar tegelijk is van wapenleveringen dus ook geen sprake, iets waar de oppositie van N-VA wel al op aandrong, via Theo Francken.
• Daarbij haalde die laatste nog eens de energiepolitiek van Vivaldi aan: de groenen in de regering willen de kerncentrales sluiten en vervangen door gascentrales. “Waarom sluiten we die kerncentrales, als we afhankelijk zijn van het gas van Rusland? En de kans dat de facturen nog gaan stijgen als het oorlog wordt, is zeer reëel. U bent de beste vriend van Poetin”, zo wierp Francken De Vriendt voor de voeten.
• Die repliceerde door te stellen dat het wat te makkelijk is om te vervallen in karikaturen. “Inzetten op energieonafhankelijkheid, inzetten op groene energie, dat is het antwoord. Maar het uranium halen wij niet in de Limburgse steenkoolmijnen, maar bij dubieuze leveranciers. Dat beseft u toch ook?“, vroeg hij aan Francken.

De internationale context: In de VS stelt men zich vragen bij de Duitse houding ten opzichte van Oekraïne.

• “Is Germany a Reliable American Ally? Nein.” Die kop van het commentaarstuk in The Wall Street Journal loog er niet om: de Amerikanen namen de laatste dagen een steeds hardere houding aan ten opzichte van Rusland, maar voelen zich allerminst gevolgd door de Duitsers, en hun regering. De frustratie in het Witte Huis over de Europeanen is groot.
• Daar speelt de groene minister van Buitenlandse Zaken van Duitsland, Annalena Baerbock, een duidelijke rol, ze wil “het conflict niet laten escaleren”. Eerder had de Duitse kanselier Olaf Scholz nog herhaald dat hij geen wapens wil leveren (wat de eerste keer zou zijn sinds de Tweede Wereldoorlog): “Dat is een aanpak die in het geheel van onze visie van de laatste decennia vastligt”, zo stelde hij.
• Extra pijnlijk was het vorige week al, toen de baas van de Duitse marine, Kay-Achim Schönbach, verklaarde dat “Poetin respect verdiende” en het “een feit was dat Oekraïne de Krim nooit zou terugkrijgen”. Na ophef, omdat de uitspraken op YouTube verschenen, kon Schönbach inpakken. Maar de diplomatieke schade was er wel.
• Toch staat Duitsland helemaal niet alleen met een softere houding ten opzichte van Moskou. De Fransen hebben al langer naar Rusland toe ook een politiek die eerder gebaseerd is op hen aanhalen, eerder dan hen voor het hoofd te stoten. Zo was het Emmanuel Macron die na de annexatie van de Krim in 2014, een paar jaar later diezelfde Poetin wel in Parijs uitnodigde voor de opening van een tentoonstelling over Peter De Grote. En nog in juni vorig jaar kondigde hij een top tussen de Fransen, Duitsers en Russen aan, zonder dat de rest van de EU op de hoogte was.
• In Oost-Europa kijkt men dan ook met argwaan naar de koers van Berlijn en Parijs. Zeker voor de Baltische staten, traditioneel binnen de EU trouwe politieke vrienden van de Benelux-landen, voelen zich in de steek gelaten. Marcon plant vrijdag een overleg met Poetin, waarvan hij stelt dat het enkel om “de-escalatie” gaat. Maar is hij toch bereid om daar toegevingen te doen?
• België zit historisch al jaren op diezelfde lijn als Berlijn en Parijs, met sterke banden tussen de liberalen die zowel de departementen van Buitenlandse Zaken als de premier hebben, en Macron. Nu er in Berlijn een paars-groene regering is, zit Vivaldi ideologisch haast helemaal op dezelfde golflengte.
• Overigens onderstreepte minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) vanmorgen in de Commissie Defensie perfect die regeringslijn: “Defensie steunt alle diplomatieke pogingen tot de-escalatie van de situatie in het Oosten, maar blijft zich ook informeren en klaarhouden als betrouwbare partner binnen de NAVO.”