Belgen lopen blijkbaar de apotheken plat om de gratis jodiumtabletten die de overheid ter beschikking stelt in huis te halen. De piekende vraag heeft te maken met de oorlog in Oekraïne en de nucleaire dreiging die de Russische president Poetin uitsprak. Maar de realiteit is dat de pillen niet echt nuttig zijn in de nasleep van een nucleaire aanval. Ze werken sowieso niet bij de meeste mensen die ouder dan 40 zijn. Wie zich echt wil voorbereiden op een conflict met kernwapens heeft andere dingen nodig.

Om te beginnen, hier is wat kaliumjodide – het spul in de tabletten – eigenlijk is en wat het zou kunnen doen in het geval van een nucleaire noodsituatie. Kaliumjodide kan voorkomen dat radioactief jodium door de schildklier wordt opgenomen en het kan dus beschermen tegen stralingsschade. Je schildklier, die hormonen produceert die onder meer de stofwisseling van je lichaam, hart- en spijsverteringsfunctie en spiercontrole reguleren, is het deel van je lichaam dat het meest gevoelig is voor radioactief jodium.

Bij een explosie van een atoombom of een meltdown van een kerncentrale komt radioactief jodium vrij in de lucht en mensen in de buurt inhaleren dat radioactieve jodium. Je schildklier kan het verschil tussen kaliumjodide en radioactief jodium niet zien en zal beide absorberen. Je schildklier kan echter maar zoveel tegelijk vasthouden. Dus als je kaliumjodide gebruikt, blokkeert dat het radioactief jodium waaraan je wordt blootgesteld om je schildklier binnen te dringen. Dat is een cruciaal punt, want als radioactief jodium zich ophoopt in je schildklier, kan het schildklierkanker veroorzaken.

Waarom het geen zin heeft als je ouder dan 40 bent

Het risico is vooral hoog voor zuigelingen en jonge kinderen die worden blootgesteld aan radioactief jodium, wat ook bleek uit het verhoogde aantal schildklierkankers bij kinderen die zijn blootgesteld via de lucht en besmette melk na de kernramp in Tsjernobyl in 1986. Maar hoewel kaliumjodide een belangrijk hulpmiddel kan zijn om het jongere deel van de bevolking te helpen beschermen tegen de effecten van radioactief jodium, zijn er een paar factoren die een rol spelen bij het bepalen hoe effectief het is. Die effectiviteit hangt onder andere hoe snel je het inneemt nadat je bent blootgesteld aan radioactief jodium, hoe snel het in je bloed wordt opgenomen en aan hoeveel radioactief jodium je daadwerkelijk bent blootgesteld. Het is niet effectief tegen iets anders dan radioactief jodium, en het wordt niet aanbevolen voor mensen boven de 40.

Dat komt omdat wie ouder is dan 40 vrijwel geen risico loopt op het ontwikkelen van schildklierkanker door de straling, en meer kans heeft dan jongere mensen om bijwerkingen te krijgen. Tegelijk is het gevaar op een sluimerende schildklieraandoening, zoals goitervorming (knobbeltjes of cystes), vanaf 40 groter. Bij inname van een te hoge dosis jodium kan dat leiden tot overproductie van schildklierhormoon, met risico op hartritmestoornissen. De mogelijke nadelige effecten van de tabletten wegen in dat geval zwaarder door dan het gezondheidsvoordeel.

Bij een nucleaire ontploffing zal radioactief jodium slechts 0,2% zijn van de totale blootstelling aan gevaarlijke straling

Maar laat ons stellen dat je nog geen veertiger bent, als je wordt blootgesteld aan radioactief jodium, moet je kaliumjodidepillen ook blijven slikken zolang de blootstelling duurt. En probeer maar eens vast te stellen hoe lang dat is in het geval van een kernoorlog.

Een grote misvatting is ook dat de pillen een algemene bescherming tegen stralingsvergiftiging zijn. Radioactief jodium vertegenwoordigt echter maar een klein percentage van de elementen waaraan het menselijk lichaam zou worden blootgesteld in het geval van een nucleaire aanval. Jodiumtabletten zijn bedoeld om de opname van radioactief jodium te voorkomen, wat één radionuclide is van de duizenden radionucliden die er zijn.

In het geval van een nucleaire ontploffing zal radioactief jodium zelfs slechts 0,2% is van de totale blootstelling aan gevaarlijke straling zijn waarmee je buitenshuis te maken kunt krijgen. En los van de schildklier is, kunnen (en zullen) andere delen van je lichaam ook straling absorberen. Uiteindelijk zal hoeveel straling je absorbeert, bepalen hoe ziek je wordt en hoe lang je dat overleeft.

Ga binnen, blijf binnen, kruip onder de grond

Wondermiddelen bestaan niet als de bom valt. In het geval van een nucleaire explosie, is het allerbelangrijkste een goeie plek te vinden om te schuilen en om daar ook te blijven, zeggen experts. Als je het geluk hebt gehad de verschroeiende lichtflits, verpletterende schokgolven en de enorme vuurzee die een nucleaire explosie veroorzaken te overleven, tenminste.

Onderdak in een robuuste structuur voor ten minste 12 tot 24 uur is een belangrijke manier om die dreiging te overleven. In je auto stappen en proberen weg te geraken van de straling (als die nog start, wat niet evident is als het geen als timer is, maar dat is een ander verhaal) heeft totaal geen zin. Fall-out wordt immers rondgeblazen door hoge snelheidswinden in de bovenste atmosfeer.

Binnen en bij voorkeur in het midden van dat gebouw, heb je al minder straling. Ondergronds is ook beter, want de bodem is een geweldig schild tegen straling. Auto’s, onderkomens gemaakt van hout, gips en andere materialen beschermen niet veel tegen straling beschermen. Baksteen of beton is beter. Weinig of geen ramen ook. In de eerste minuten en uren na een explosie is het risico op blootstelling aan radioactieve neerslag het grootst, vooral buitenshuis.

Het begint met een opwindbare radio

Het is slim om een ​​gezinsplan op te stellen en een paar kleinere, eenvoudige noodpakketten samen te stellen die je thuis, op het werk en in je auto(‘s) kan opbergen. Volgens experts is dat overigens niet alleen nuttig in het geval van een nucleaire holocaust, maar een algemene voorbereiding op noodsituaties. Er circuleren lijsten van wat er in zo’n noodpakket moet zitten, en we putten hier niet uit die van doomsday preppers, maar van overheidsinstanties.

Het eerste item op de lijst is een radio – idealiter een type dat opwindbaar is met een USB-oplaadpoort die andere apparaten van stroom kan voorzien. Zo’n noodradio’s hebben naast de draaizwengel ook een zaklamp en zijn oplaadbaar via een zonnepaneeltje. De meer luxueuze modellen hebben zelfs een SOS functie en leeslamp ingebouwd. Een radio is belangrijk voor het ontvangen van nooduitzendingen en instructies. Het is een van de eenvoudigste manieren om erachter te komen waar gevaarlijke fall-out is geland, wanneer je je schuilplaats kunt verlaten en waar de veiligste routes zijn om een ​​fallout-zone te verlaten.

En dan de rest van een enorme winkelkar

Ten tweede wil je water hebben – idealiter 3 liter per dag per persoon en een voorraad voor minstens drie dagen. Behalve dat je het drinkt, heb je het misschien nodig om radioactieve neerslag weg te spoelen nadat je je kleren hebt uitgetrokken, omdat dit je blootstelling aan straling drastisch kan verminderen.

Verder: eten (dat niet bederft bij voorkeur) en een aantal essentiële medicijnen, zeker een voorraadje van geneesmiddelen die je al zou innemen. Een EHBO-kit, een fluitje (om hulp te signaleren), een stofmasker om verontreinigde lucht te helpen filteren, plastic zeil en ducttape, vochtige handdoekjes, vuilniszakken en kabelbinders. Een multitool met een tang en een blikopener voor voedsel. Lokale landkaarten. Slaapzak of warme deken voor elke persoon. Een volledige kledingwissel, inclusief shirt met lange mouwen, lange broek en stevige schoenen. Huishoudelijk chloorbleekmiddel en een medicijndruppelaar: wanneer negen delen water worden verdund tot één deel bleekmiddel, kan bleekmiddel als ontsmettingsmiddel worden gebruikt. Lucifers in een waterdichte container.

Bon, wie zich zorgen maakt: het is dus een flinke winkelkar.

(jvdh)