Er is geen enkel signaal dat er strijders van Islamitische Staat (IS) meereizen met de vluchtelingenstroom die momenteel Europa binnentrekt. Terrorisme-experts noemen het idee “absurd”. En: “Dat is enkel interessant uit politieke overwegingen; om angst te creëren.” Ze wijzen erop dat de aanhoudende stroom vluchtelingen IS vooral in de problemen brengt, zowel ideologisch als financieel. En dat vluchtelingen binnenpakken wel eens de beste strategie zou kunnen zijn om Islamitische Staat te verslaan.
Er zijn eigenlijk maar twee bronnen voor de waarschuwingen van bepaalde politici (en zelfs de paus) dat er jihadstrijders naar Europa komen die zich voordoen als vluchtelingen, en het zijn niet meteen de meest betrouwbare.
Het begon allemaal toen de onderwijsminister van Libanon, Elias Bou Saab, bij een bezoek van David Cameron aan de vluchtelingenkampen in zijn land, vertelde dat “twee procent van de vluchtelingen radicalen kunnen zijn”. Dat werd al gauw: “minstens 20.000 moslimextremisten zijn geïnfiltreerd in Syrische vluchtelingenkampen en willen van daaruit Europa binnenkomen.” Mensen als Geert Wilders en Marine Le Pen maakten daar dan van dat “twee op honderd vluchtelingen een IS-strijder is”. Iets wat blijkbaar een pak mensen willen horen.
“Opzettelijke misleiding”
Dat het probleem eigenlijk is dat jihadisten en IS raids uitvoeren op die kampen en mensen daaruit kidnappen opdat ze zich bij hen zouden aansluiten en net niet zouden vertrekken, was wellicht niet zo interessant. De andere bron is IS overigens zelf, die een bericht de wereld instuurde dat het al 4.000 strijders incognito met de vluchtelingen had meegestuurd naar Europa. Bij onze staatsveiligheid lieten ze weten dat “er geen reden tot paniek is” maar dat “ze zich toch zorgen maakten”.
Andere Europese veiligheidsdiensten zijn gelukkig wat nuchterder. De Nederlandse laat vandaag bijvoorbeeld weten: “Er is momenteel geen informatie die erop duidt dat zich in de migratiestromen vanuit het Midden-Oosten en Noord-Afrika grote aantallen jihadisten bevinden die opzettelijk naar Europa worden gestuurd.”
De Deense veiligheidsdienst PET zei vorige week hetzelfde: er zouden geen IS-strijders tussen de duizenden vluchtelingen zitten die het land zijn binnengekomen. Omdat politiediensten de routes in de gaten houden, is de kans voor radicalen sowieso te groot om ontdekt te worden. Finn Borch Andersen, hoofd van die veiligheidsdienst noemde de claims van IS over binnengesmokkelde strijders “opzettelijke misleiding”.
“Absurd”
Ook Bibi van Ginkel, terrorisme-expert van het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen Clingendael, noemt de aannames van politici over de instroom van IS-strijders onder de vluchtelingen in De Volkskrant “absurd”: “Ik snap echt niet waarom je dat zou zeggen. Dan gooi je een heleboel dingen op een hoop. Dat is enkel interessant uit politieke overwegingen; om angst te creëren.” Volgens Van Ginkel, die wel degelijk in het verleden bewees verstand van zaken te hebben, kiezen terroristen over het algemeen de weg van de minste weerstand. “Dat is dit niet”, zegt ze.
Integendeel
Integendeel: alles wijst erop dat de stroom vluchtelingen vooral een doorn in het oog van Islamitische Staat is en dat het daar zelfs over aan het panikeren is. De jihadisten hebben de jongste tijd een barrage van propaganda videos gelost op sociale media waarin ze de vluchtelingen proberen te overtuigen om niet naar het “xenofobische Europa” te gaan, maar om in plaats daarvan zich in het kalifaat te komen vestigen.
De videos proberen allemaal dat kalifaat als een paradijs voor te stellen, een utopia in Irak en Syrië in tegenstelling tot een Europa “waar alleen maar gevaar schuilt voor vluchtelingen”. De titels spreken boekdelen: “Dear Refugees, Hear It From Us”, “And He Will Replace You With Other People”, “Advice To The Refugees Going To The Countries Of Disbelief”, “Would You Exchange What Is Better For What Is Less”, “Warning To The Refugees Of The Deceptions Of The Crusaders”, …
Naar Europa trekken is de gevaarlijkste zonde
Het jongste nummer van de Dabiq, het boekske van Islamitische Staat, is zelfs bijna helemaal gericht op het verkondigen van de boodschap dat het in het kalifaat goed is, en dat het nergens anders deugt en dat naar het Westen trekken “a dangerous major sin” is. “A gate towards one’s children and grandchildren abandoning Islam for Christianity, atheism, or liberalism.”
Experts zien er paniek in. Paniek omdat Irakezen en Syriërs massaal gaan lopen, in plaats van te kiezen voor IS. “They claim to create this Islamic utopia, and Muslims are fleeing in droves,” zegt Daveed Gartenstein-Ross, een counterterrorisme analist bij de Foundation for Defense of Democracies. Eén van de fundamentele boodschappen die IS altijd moslims heeft voorgehouden is immers dat het kalifaat zorg draagt voor z’n inwoners en onder meer voorziet in sociale zekerheid. Dat massa’s moslims toch voor het Westen kiezen is dan ook een PR-nachtmerrie voor IS.
Een belastingsprobleem
Er zijn overigens nog gevolgen. IS verdient geld aan vanalles, van “zwarte” olie over drugssmokkel tot het verkopen van waardevolle, geroofde antiquiteiten. Maar het grootste deel van z’n inkomsten komt toch uit belastingen. Ongeveer anderhalf miljoen euro per dag ondertussen. Zo pakken ze tussen 20 en 50 procent van de inkomsten van wie woont in veroverd gebied.
In tegenstelling tot inkomsten uit andere, illegale activiteiten, zijn belastingen een stabiele bron van inkomsten. En IS heeft er rekening mee gehouden in z’n groeiplan: hoe meer veroverde gebieden, hoe meer mensen in het kalifaat, hoe meer inkomsten. Maar als die mensen gaan lopen, werkt dat uiteraard niet.
Brain drain
Een ander probleem is brain drain. Hoewel de publieke opinie daar hier aan twijfelt, zijn het toch vooral de bekwaamsten die vluchten momenteel. Van stielmannen tot dokters. “Wat overblijft straks zijn geitenhoeders en vechtersbazen”, omschrijft een analist het, “en bouw daar maar eens het paradijs op aarde mee”. Zo heeft IS ondertussen al bekwaam volk tekort om de olievelden die het controleert draaiende te houden. Vorig jaar verdiende het nog meer dan 100 miljoen met die “zwarte” olie, dit jaar zou dat wellicht maar de helft meer zijn, ondanks het feit dat IS ondertussen méér olievelden controleert.
“If you look at the people who have left Syria in the past few years, it’s the best people”, zegt Alberto Fernandez, voormalig baas van de counterterrorism communications unit het Amerikaans State Department en nu werkzaam bij het Middle East Media Research Institute (MEMRI). “These are people who aspire to a middle-class life. It is an emptying of the best elements, the people who are the dreamers. The middle is being emptied out.”
Dubbele kaakslag
Het International Institute for Strategic Studies schreef onlangs nog dit: “It is in ISIS’s interest to prevent a mass exodus by residents living in territory it controls, because this would undermine its image of a cohesive state-building project. The group has accordingly placed IEDs around entrances to cities it controls, such as Fallujah and Ramadi, to prevent escape, which simultaneously serve the larger purpose of preventing the [Iraqi Security Forces] from advancing.”
Dat is in Irak, maar in Syrië is het feit dat mensen vluchten een dubbele kaakslag. 90 procent van de Syriërs die naar Europa trekken zijn op de vlucht voor oorlog, maar in eerste instantie voor het Assad-regime, de tegenstander van IS. Blijkbaar zorgt dat echt voor een existentiële crisis in de hoofden van de leiding van IS; ze kunnen daar echt niet vatten waarom die vluchtelingen niet naar hen vluchten maar wel naar het Westen.
“They are leaving because their relatives were killed by Assad. That’s the ISIS demographic, but the people brutalized by Assad are not turning to ISIS”, zegt Alberto Fernandez. Plus: de uittocht is echt wel een blamage zegt ook hij: “You can’t avoid heart-wrenching pictures of people going West. It is an affront to the basic ISIS ideology, for a militant group that believes it is a sin for Muslims to live in inclusive Western societies.”
In de knoei
Volgens Aymenn Jawad Al-Tamimi, een analist bij het Middle East Forum, zit IS wel degelijk heel erg in de knoei met de vluchtelingen. “Ze willen zelfs het idee dat zij verantwoordelijk daarvoor zijn aanvechten. Dat blijkt echt belangrijk voor hen te zijn.”
Ook Aron Lund, van de Carnegie Endowment for International Peace, benadrukt hoe de vluchtelingenstroom moeten wegen op de psyche binnen IS: “Het beschouwt zichzelf als ’s werelds enige legitieme Islamitische staat. En blijkt dat moslims daar niet bij willen horen, nee, ze gaan er zelfs voor op de loop”.