Het Chinese staatsbedrijf State Grid heeft een bod gedaan van 830 miljoen euro om voor 14% in Eandis te stappen, het distributieinetwerk voor stroom en aardgas in ons land. 830 miljoen is een absurde prijs. De vraag is dus wat de Chinezen echt willen. En bovendien: wellicht toch niet kunnen. Want sinds de Britse premier May een paar dagen geleden licht op groen zette voor de bouw van een superkerncentrale – door de Chinezen – is er wel iets fundamenteel veranderd.

Eandis is op zoek naar een investeerder sinds de uitstap van Electrabel. Het Chinese bedrijf China State Grid Co. is bereid erg veel geld neer te tellen voor een belang van 14 procent. 830 miljoen euro. Dat is bijna 40% meer dan de volgende kandidaten, het Nederlandse pensioenfonds APG en het Australische pensioenfonds AustralianSuper/IFM, willen geven.

Iedereen in de sector weet dat Eandis bij benadering die 830 miljoen euro niet waard is. De vraag rijst dan: waarom legt iemand zoveel geld neer voor een minderheidspositie waarin men zogezegd niets te zeggen gaat hebben?

Dat laatste? Nou ja. De Chinezen eisen drie zitjes in de raad van bestuur waarvan één ondervoorzitter en een lid én een waarnemer in het strategisch comité, het HR-comité en het auditcomité. Da’s al niet mis.

Meekijken bij ons thuis

En dan is er dit: het gaat de Chinezen waarschijnlijk niet om het netwerk van Eandis an sich. Waar het wel om draait is data. Via Eandis willen de Chinezen “slimme” elektriciteitstellers in onze huizen krijgen. Daardoor kunnen ze in Peking meekijken hoe we energie verbruiken. Spelers als Huawei en anderen krijgen alle bedrijfsgevoelige informatie en op die manier de wapens om commercieel hun concurrenten weg te spelen.

Het lijkt vergezocht, maar het is de Chinese manier. Ze hebben tevergeefs gepoogd zich op de energiemarkt in de VS te infiltreren, maar het Amerikaanse Congress heeft keer op keer de deur daar keihard in hun gezicht geslagen.

De vraag waar nu dus een antwoord moet op komen is deze: kiezen die gemeenten voor het geld en de Chinezen binnenlaten? Of proberen we onze eigen energievoorziening toch nog in handen te houden?

Wat China van plan is op lange termijn

China doet niet echt geheimzinnig over z’n lange-termijnplannen. Het wil op termijn controle over de energievoorziening hier. Het wil dat doen door kerncentrales te bouwen en te exploiteren.

Er is daar al een begin aan gemaakt. Vorige week gaf de Britse premier Theresa May groen licht voor Hinkley. De kerncentrale Hinkley Point, die de Chinezen gaan bouwen, moet vanaf 2025 in 7 procent van de Britse elektriciteitsbehoefte voorzien, iets waar Groot-Brittannië met relatief weinig reservecapaciteit om zit te springen. Bovendien moeten ook de Britten zich houden aan de CO2-afspraken van het klimaatakkoord.

Maar het Hinkley Point project is omstreden. De kosten zijn een belangrijke reden: de centrale kost 18 miljard pond (21 miljard euro) om te bouwen, maar zou de belastingbetaler volgens de National Audit Office in totaal 30 miljard pond gaan kosten.

Te duur voor Europa

Het komt erop neer dat een groot deel – 15 procent op termijn – van de Britse elektriciteitsvoorziening met deze deal in Chinese handen komt. Bradley zou bovendien een etalagefunctie hebben: de Chinezen willen wel degelijk in heel Europa kerncentrales gaan bouwen. Ze zijn daar al mee bezig in Roemenië en Turkije. Het lijkt op het eerste gezicht vergezocht, maar is wel degelijk realiteit. De waarheid is immers dat Europa kernenergie en dan vooral de constructie van nieuwe kerncentrales of het repareren van oudere niet meer kan betalen. De Chinezen kunnen dat wel.

Europa heeft sowieso maar één bedrijf meer dat zelf nog in staat is kerncentrales te bouwen, en dat is EDF, voor 80 procent in handen van de Franse overheid. EDF nam Areva over, een andere Franse bouwer van kerncentrales die hopeloos in schulden zat, onder commando van de Franse overheid. Momenteel is dat kerncentrales aan het bouwen in Frankrijk en Finland, maar die liggen al respectievelijk al bijna tien en 13 jaar achter op schema en de kosten blijven escaleren.

De deal die de Britten maakten geeft de Chinezen bovendien voor 35 jaar gegarandeerde elektriciteitsprijzen. Britse consumentenorganisaties hebben uitgerekend dat zoiets op termijn kan leiden tot een verdubbeling van de elektriciteitsfactuur voor de modale Engelsman.

Hinkley, de achilleshiel voor Eandis

Maar, Hinkley is, ten minste als de Europese wetgeving wordt toegepast, de achilleshiel van de geplande instap in Eandis. Die verbiedt immers dat binnen dezelfde markt – en we liggen dichtbij genoeg om dat zo te interpreteren – de producent van elektriciteit en de verdeler niet dezelfde mogen zijn, om te voorkomen dat er monopolies ontstaan.

Insiders zeggen dat, zelfs als de aandeelhouders van Eandis (met name Gaselwest, IMEA, Imewo, Intergem, Iveka, Iverlek en Sibelgas; lees de Vlaamse gemeenten en steden), de voor de Chinezen zouden kiezen, de deal nooit overeind zou blijven door die Europese wetgeving.

De stad Gent organiseert morgen een overleg van 13 centrumsteden over de deal tussen Eandis en het Chinese State Grid. Gent vindt dat er uitstel moet komen zodat de deal nog eens minutieus bekeken kan worden.

Gent vs Antwerpen

Burgemeester Daniël Termont (sp.a) wil met de andere grote Eandis-aandeelhouders overleggen over de strategie en toekomst van het netbedrijf. Dat wijst op een vertrouwensbreuk tussen de top van Eandis en sommige politici. Gent is de grootste aandeelhouder van Eandis en weegt traditioneel het zwaarst in het intercommunale bedrijf met 4.000 werknemers.

Antwerpen heeft al laten weten dat het daar niet zal bij zijn. Officieel omdat “overleg zinloos is omdat de deal met het Chinese State Grid zo goed als beklonken is”. In Antwerpen zien ze geen graten in de deal met de Chinezen.

Daarbij valt fijntjes op te merken dat Antwerpen overweegt om lokale intercommunales in energie, water en afval samen te voegen tot een Antwerps leidingenbedrijf, wat betekent dat de stad mogelijk binnen enkele jaren Eandis verlaat.