Wilmès, de onverwacht bepalende pion in het schaakspel rond de regering

Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) gaan vanmiddag naar de koning, die hun opdracht verlengt. Een korte meeting met de liberalen leverde niets op: iedereen blijft op z’n stelling. De analyse die steeds hardnekkiger wordt gemaakt bij de ‘bubbel van vijf’: voor premier Sophie Wilmès (MR) gaat men echt niet nog eens de rode loper uitrollen. De eerste minister lijkt nochtans klaar voor een scenario om alsnog een verlenging te spelen.

In het nieuws: Om 15 uur zien Paul Magnette en Bart De Wever de koning.

De details: De preformateurs gaan langs om een briefing te geven en de verlenging van hun opdracht te krijgen.

Een korte vergadering tussen de twee liberale voorzitters, Egbert Lachaert (Open Vld) en Georges-Louis Bouchez (MR), enerzijds en het duo preformateurs anderzijds, verliep niet bepaald hartelijk. Het was vooral Magnette die het woord voerde, en “constructief” was volgens liberalen bronnen.
Maar naast ‘good cop‘ Magnette zat ook ‘bad cop‘ De Wever aan tafel. Het woord ‘glaciaal’ valt zowat overal, in de beschrijving van diens houding, en de respons van beide liberale voorzitters.
Die hadden zich de afgelopen dagen stevig aan elkaar geklonken, publiekelijk dan, in allerlei verklaringen van hernieuwde huwelijksgeloften, op Instagram, Twitter en in communiqués. Meer dan ooit gaat familie boven alles bij de blauwe partijen, het was ooit anders.
Zo weigerde Open Vld-voorzitter Lachaert deze week om een aparte meeting te nemen met De Wever en Magnette, nadat er wat sms’en over en weer waren gegaan die maar erg traag beantwoord werden. “Egbert werkt zo niet, het voorstel was er achter de rug van Bouchez. Dat doet hij niet”, zo is bij Open Vld te horen.
Het uiteindelijke tegenvoorstel van de Open Vld-voorzitter: een videocall met De Wever en Magnette, waarvan Bouchez op de hoogte zou zijn. “Je kan hem dan meteen onder je bed leggen, om mee te luisteren”, zo was de cynische repliek, de ’toenadering’ leidde dus tot niets, behalve meer wederzijdse frustraties.

The big picture: Het duo werkt aan een strategie om het preferente scenario van de MR kapot te maken.

Al maanden heerst de overtuiging in de Wetstraat bij zowat elke actor, inclusief sommigen bij de Vlaamse liberalen, dat de Franstalige vrienden van de MR eigenlijk maar één plan voor ogen hebben: het verderzetten van de regering Wilmès II. In die constructie is nieuwkomer Sophie Wilmès als premier als een raket omhooggeschoten in de populariteitspolls de afgelopen maanden, en bezet ze comfortabel De Zestien. Bovendien mogen David Clarinval (MR), Philippe Goffin (MR), Denis Ducarme (MR), Daniel Bacquelaine (MR), Marie-Christine Marghem (MR) en François Bellot (MR) grote sier blijven maken als ministers: een disproportionele 7 ministerposten op 14 zetels in de Kamer. Eén op twee is dus minister.
Stap na stap deed Bouchez er dus alles aan om tijd te rekken (zelf was hij met de ‘drie koningen’ zes weken aan zet), en om september te laten naderen.
Dan komt de Kamer immers terug uit verlof, en start de dynamiek in het Parlement opnieuw. Plus, dan moet Wilmès zoals beloofd vertrouwen komen vragen aan de Kamer.
In contacten met de PS heeft de huidige eerste minister al laten verstaan dat ze toch wel “verbaasd” zou zijn, als in deze tijden van COVID-crisis men het land in onzekerheid zou storten, zonder regering. Met andere woorden: er sijpelt door waar iedereen eigenlijk al van uitging, de MR en zeker de premier wil graag verder met Wilmès II.
Heel de oefening om een ‘relanceplan’ te schrijven, een ‘opdracht’ die premier Wilmès voor zichzelf en haar ploeg distilleerde uit de regeerverklaring, is alvast de perfecte voorbereiding om straks te kunnen ‘doorstarten’. Want in september kan dan plots een ‘plan’ gepresenteerd worden door premier Wilmès, dat met honderden ‘actoren’ is doorgesproken: God en klein Pierke zijn ondertussen ontvangen door de premier en haar vicepremiers, die uren tijd hebben moeten vrijmaken voor dit stukje politiek theater.
In alles lijkt de MR daarop nu opnieuw aan te sturen: hoogstens moet de huidige regering dus ‘versterkt’ of ‘uitgebreid’ worden. Die positie in de onderhandelingen stoort PS en vooral N-VA mateloos: net daarom, eerder dan persoonlijke frictie, is een nieuw scenario gaan schrijven met de MR zo lastig. Men wil ook gewoon niet meer met Wilmès.
De manier waarop zij de afgelopen tijd de crisis aanpakte, wekt bij bijzonder veel spelers wrevel: aarzelend bij momenten, niet loyaal op andere cruciale punten. En bezwarender: op cruciale momenten in de regeringsvorming deed ze werkelijk niets om de zaak vooruit te helpen, integendeel.
“Die denkt echt dat anderen voor haar het vuile werk moeten opknappen, en ze zomaar het goddelijke recht heeft om in de Zestien te blijven”, zo stelt een partijvoorzitter. “Het is allemaal zo voorspelbaar: geen vinger uitsteken en straks weer voor ‘Saint Sophie’ gaan spelen”, vat een collega-voorzitter samen.

De essentie: Wie straks in september de stemmen in handen heeft, kan veel forceren.

Nu al zijn de houding van sp.a en N-VA het duidelijkst: zij steunen onder geen enkel beding straks nog het huidige minderheidskabinet. Niet toevallig zijn dat ook de partijen die eigenlijk niet de minste appetijt hebben om met MR nog een regering te maken: de afkeer voor de manier waarop de Franstalige liberalen zich gedragen hebben, is zeer groot.
Ook de PS zou goed gek zijn om nog mee te gaan in een scenario waarbij Wilmès II op een of andere manier doorgaat: de huidige premier wordt electoraal een bedreiging voor de Franstalige socialisten. En de ergernis over haar optreden is ook niet gering aan de Keizerslaan, al letten ze wel op dat te fel te ventileren in de Franstalige pers.
Maar vooral de houding van CD&V is straks cruciaal: de christendemocraten zitten nog steeds in de restregering van Wilmès. Maar zij kondigden nu al aan dat ze die constructie niet langer steunen: er moet echt iets anders komen. En CD&V zit stevig in de bubbel van vijf.
Wat onduidelijkheid over de timing leidde gisteren tot een telefoontje tussen Lachaert en Coens: de Open Vld wilde weten of CD&V dan meteen die steun terugtrekt? Ironisch genoeg dreigde Bouchez nog maar een paar weken geleden CD&V af met net dat scenario: “Dat ze dan maar uit de federale regering stappen, als het hen niet aanstaat”, stelde de MR-voorzitter toen heel scherp in de discussie rond abortus, met daarbij de spin “dat Koen Geens nooit z’n post zou opgeven”.
Maar voor CD&V komt het erop neer dat ze in september geen steun meer geven, als alles weer opstart en de premier het vertrouwen moet vragen. Zo valt Wilmès straks dus wel terug op enkel de 26 liberale zetels, in plaats van richting een uitbreiding van haar ploeg te gaan.
Dat is van belang, omdat steeds hardnekkiger daar een blok van 69 zetels tegenover staat: PS en N-VA zitten stevig in hun bubbel met CD&V, cdH en sp.a.
Die lijken elkaar niet meer te lossen, en werken aan allerlei opties.

Wie legt mee de puzzel? De groenen zitten in een interessante positie.

Volgende week staat met de groenen een tweede afspraak gepland, en wil men wel degelijk ook inhoudelijk gaan werken. Het is duidelijk dat bij de groenen een en ander te rapen valt, als die zich tenminste niet al te star opstellen in de onderhandelingen.
Dat kan dan gaan om volwaardige deelname aan een kabinet, maar ook een cruciale onthouding in de Kamer volstaat om een minderheidskabinet van de ‘bubbel van 69’ te laten starten.
In De Morgen verkoopt Kristof Calvo (Groen) alvast de groene huid duur: “Supporteren voor andermans programma? Neen, dank u. Daar is niks interessants aan”, zo zegt hij over gedoogsteun. Maar die is, met de 69 zetels en een ‘relatieve meerderheid’, niet echt nodig: de ‘bubbel van vijf’ is zodanig groot dat die steun niet telkens nodig is. Alleen wel expliciet om te kunnen starten.
Inhoudelijk is Calvo ook niet tevreden met wat PS en N-VA presenteren: “Ons grootste probleem met die nota van De Wever en Magnette is dat hij zo saai en zo negatief is, zelfs een beetje fatalistisch. Ze gaan gewoon even op de winkel letten”, zo zegt hij. En even later noemt hij het “een soort van vereffening en verdeling van ons land, waarbij PS en N-VA elk hun kant krijgen”.
Overigens uit Calvo in dat gesprek de ambitie om “de Vincent Kompany van zijn partij te worden”. Dat was een bijna open goal voor een paar schampere commentaren: “Als Groen even goed scoort de komende jaren, als Anderlecht nu, dan mag hij zeker de groene Kompany worden”, zo stelt een collega-onderhandelaar.

Minstens even belangrijk: De liberalen in het groter geheel.

De meeting tussen de liberalen en het preformateursduo was dus geen succes. Dat hoeft ook niet te verbazen. De analyse blijft dat de ‘bubbel van vijf’ niet van plan is met zeven te starten. Dat werd donderdag, op hun gezamenlijke meeting, nog eens herhaald.
Open Vld-voorzitter Lachaert blijft nochtans daarop drukken, en had naast Coens, ook contacten met andere voorzitters bij de vijf. De overtuiging bij de Vlaamse liberalen is groot dat het enkel N-VA en sp.a zijn, die dwarsliggen over de MR. “De PS wil starten met zeven, dat zeggen ze on en off. En ook Prévot en Coens zeggen ons dat, zij het bij CD&V in mindere mate”, zo is in de Melsensstraat 34, het Open Vld-hoofdkwartier, te horen.
“Ze moeten ons eerst maar duidelijk maken met wie ze nu een coalitie willen maken, met ons, met de groenen, als minderheid. Het is ons gelijk maar als ze het ons niet zeggen, kunnen wij niet verder. Dus wij verwachten duidelijkheid”, zo klinkt het vastberaden in kringen rond Lachaert.
MR en Open Vld willen niet zomaar nu mee komen de tekst van Magnette en De Wever herschrijven. “Die is intussen herschreven voor de christendemocraten, en men wil de tekst nu een groen hoofdstuk geven. Voor ons oké, maar dan heeft het geen zin dat wij inhoudelijk hun akkoord mee helpen maken. Als we daarna in de oppositie zitten, zou er niet veel zijn om oppositie tegen te voeren, nietwaar”, zo is te horen.
De liberalen willen dus eerst een “keuze over de coalitiepartner”, voor ze inhoudelijk willen werken. Het zijn, 600 dagen na de val van een normaal kabinet met een meerderheid, de steeds terugkerende discussies in de Wetstraat ondertussen.
Overigens laat Bart Tommelein (Open Vld), de Oostendse burgemeester en man die van Lachaert de interne verkiezingen bij Open Vld verloor, vandaag ook z’n licht nog eens schijnen op de onderhandelingen. Opvallend: hij pleit openlijk voor een paars-groen-plus. “Vivaldi heeft het voordeel van de duidelijkheid met de vier politieke families in België. Maar een deel van de achterban heeft het daar moeilijk mee. Sommigen denken dat er met Groen niet te besturen valt. Wel, ik bewijs hier het tegendeel”, zo zegt Tommelein, die in Oostende in coalitie zit met Groen.
Die oproep komt nauwelijks toevallig. Eerder deze week al blies men vanuit de MR opnieuw die Vivaldi-droom aan, wat meteen tot nieuw enthousiasme in de Franstalige pers en onder politicologen leidde: een coalitie met N-VA blijft aartsmoeilijk voor sommigen. En opvallend ook: Ecolo reageerde na eerder gematigd commentaar plots veel feller via Jean-Marc Nollet op de alliantie tussen PS en N-VA. Zijn er contacten onder de waterlijn tussen liberalen en groenen geweest? Een en ander wijst erop.
Maar voorlopig ziet niemand een wederopstanding van Vivaldi: de socialisten hebben zich nu ver gewaagd, ze lijken daarvan niet meer terug te komen. Daarmee vervalt die hoop. En voor Lachaert zelf, die al intern liet verstaan dat dat “echt niet aan de orde was”, zou dat een stevige nederlaag zijn: hij werd net verkozen met de belofte zo’n constructie tegen te houden.

En nu? De Wever en Magnette blijven hoe dan ook nog een tijdje doordoen.

De analyse bij de ‘vijf’ die in de bubbel van de preformateurs zitten, is dezelfde: nooit waren we zo dicht bij een meerderheid en een ‘groot akkoord’. “Dus waarom zouden we in godsnaam dat nu laten schieten? Anderen hebben weken, maanden genomen. Het is de eerste keer dat de twee sterkste mensen aan zet komen. Desnoods doen die tot midden september door, wie gaat daar iets tegenin brengen?”, zo is bij een insider te horen.
Die timing is niet onbelangrijk. Ook bij de liberalen bevestigt men immers dat de heropening van het parlementair jaar, in september, “wel eens cruciaal zou kunnen worden”.
En één doemscenario hangt boven het duo opdrachthouders, als zij straks hun initiatief zouden lossen: dat er dan toch maar, door het Paleis, wordt teruggegrepen naar premier Wilmès, bij gebrek aan een alternatief.
De liberale voorzitters nu aan zet laten komen, of zelfs de groenen, lijken afleidingen die niet meteen aan de orde zijn, of snel leiden tot een regeringsvorming. Maar de premier, die dan eindelijk haar nek zou moeten uitsteken, die ‘vanuit haar ambt’ op zoek gaat naar een coalitie, en zeker optimaal gebruikmaakt van het crisissfeertje rond corona, dat kan maar tot één ding leiden: dat de MR exact krijgt wat ze al zes maanden wenste. Om maar te zeggen: De Wever en Magnette geven het stokje nog niet zo dadelijk af.

In de marge: Een nachtelijke scène in de tuin van De Wever, in z’n onderbroek.

Donderdagnacht was er blijkbaar een indringer in de tuin van De Wever, zo weet Het Laatste Nieuws. De Antwerpse burgemeester vertelt de krant hoe hij door z’n jongste dochter rond drie uur werd wakker gemaakt “met de melding dat ze in onze tuin een man met een zaklamp had gezien“.
“Ik keek door het raam van de kamer van mijn dochter, maar zag niks verdachts. ‘Papa, maar ik heb hem écht gezien, hij is onder het terras gekropen’. Ik ben dan maar gaan kijken, in mijn boxershort en op mijn Adidas-sloefkes. En met een luchtdrukkarabijn dat ik vorig jaar speciaal heb gekocht – perfect legaal, voor alle duidelijkheid – met de bedoeling om mijn gezin te kunnen verdedigen in geval van nood.”
De Wever slaagde erin de indringer op de knieën te krijgen en hield hem zachtaardig in bedwang tot de politie kwam. Die gaf hem een standje, omdat het risicovol is indringers alleen te benaderen. “Op zo’n moment komt de oermens in jezelf naar boven en wil je alleen maar je gezin beschermen door ervoor te zorgen dat zo iemand niet je huis binnengaat.”