Er zijn steeds meer aanwijzingen dat de zwarte markt in coronavirusvaccins op volle toeren draait in landen die worden geplaagd door corruptie. In Zuidoost-Azië dreigt ze ook de langdurige wrok tussen lokale gemeenschappen en de Chinese bevolking te vergroten. Dat is nergens duidelijker momenteel dan in de Filipijnen.

Er is geen coronavirusvaccin goedgekeurd voor algemeen gebruik in de Filipijnen, en er wordt ook niet verwacht dat er officieel een vaccin zal arriveren voor ten minste februari. Het is illegaal om ongeautoriseerde geneesmiddelen te importeren in het land. Maar de stijgende vraag onder Chinese arbeiders, van wie velen werkzaam zijn in de lucratieve online casino’s van de Filipijnen die zich richten op gokkers in China, leidt tot een zwarte markt waar vaccindoses worden verkocht voor vele malen de standaardprijs van ongeveer 25 euro in China.

Duterte: “bek houden”

De illegale vaccins zijn niet beperkt tot Chinese arbeiders. Eind december zei president Rodrigo Duterte dat leden van het Filipijnse leger het coronavirusvaccin al hadden ontvangen van Sinopharm, een Chinees farmaceutisch staatsbedrijf. Leden van de veiligheidsgroep van de president gaven toe dat ze de inentingen hadden gekregen, tot grote consternatie van gewone Filipino’s, die worstelen met een van de ergste uitbraken in de regio maar geen toegang hebben tot vaccins.

Het is onduidelijk hoe ongeautoriseerde vaccins in handen zijn gevallen van mensen die dicht bij Duterte staan. Minister van Defensie Delfin Lorenzana bevestigde aan de lokale media dat de doses werden binnengesmokkeld, maar zei dat dit “gerechtvaardigd was” omdat het beveiligingsteam van Duterte de gezondheid van de 75-jarige populistische leider niet in gevaar mocht brengen. Harry Roque, de presidentiële woordvoerder, zei dat de vaccins een donatie waren, zonder te vertellen van wie.

Op 4 januari zei Duterte tegen zijn beveiligingsteam dat ze “hun bek moesten houden” over de zaak en niet moesten meewerken aan een Senaatsonderzoek naar het vaccinprogramma van de overheid. De voorzitter van de Senaat, Vicente Sotto, zei later zelfs dat de kwestie niet op de agenda stond. Deze ontwikkelingen riepen nog meer vragen op over de omvang van de illegale distributie van vaccins in de Filipijnen, en hoe degenen in machtsposities inentingen konden krijgen voor dat eerstelijnsgezondheidswerkers aan de beurt zijn.

Tussen 200 en 300 euro

Volgens de Filipijns-Chinese burgerrechtenactiviste Teresita Ang See zijn naar schatting 100.000 Chinese staatsburgers in de Filipijnen al gevaccineerd, daarbij verwijzend naar advertenties op Chinese media en informatie van chatgroepen van werknemers in de gokindustrie. Dat komt neer op meer dan één op de vijf, want volgens immigratiegegevens zijn er minder dan 500.000 Chinese staatsburgers in het land. Het vaccin kost tussen 200 en 300 euro op de zwarte markt, zei ze. Het zou vaak om het Pfizer-vaccins gaan, en die zouden via China komen.

Een in de Filipijnen gevestigde zakenman zei dat hij was benaderd door Chinese zakenlieden uit de online gokindustrie over het leveren van het Sinopharm-vaccin aan zijn werknemers. Dat hield in dat hij als koper de gesmokkelde vaccins als voedingssupplementen moest declareren, waarna de douane de zending opnieuw zou labelen en de invoer zou goedkeuren. Hij zou ook moeten instemmen om wettelijke verantwoordelijkheid op zich te nemen en een verklaring ondertekenen waarin hij er zich toe verbond het vaccin niet door te verkopen.

Chinese invloed uitbreiden

Terwijl China zijn vaccins thuis uitrolt, heeft Peking gezegd dat het ook prioriteit heeft gegeven aan toegang voor zijn onderdanen die in het buitenland werken. In de eerste plaats militair personeel, diplomaten, bouwvakkers, vliegtuigbemanningen en internationale studenten. Maar de distributie van vaccins in ontwikkelingslanden heeft het vermoeden gewekt dat Peking vaccins zou kunnen gebruiken in gebieden waar het probeert zijn invloed uit te breiden.

Risa Hontiveros, een senator van de oppositie, drong er bij Peking op aan onderzoek te doen naar de binnenkomst van ongeautoriseerde vaccins in de Filipijnen. ‘Gezien China’s kracht op het gebied van beveiliging en bewaking, is het onmogelijk voor hen om niet te weten wie er achter deze vaccins op de zwarte markt zit’, zei ze.