De Europese Unie is diep verdeeld over een initiatief van de Benelux-landen om Hongarije aan te pakken. Daar vaardigde Viktor Orban een reeks wetten uit die bijzonder vergaand zijn tegen holebi’s. Wat premier Alexander De Croo (Open Vld) vorige week in de Kamer al aankondigde, gebeurt nu: een groep van 14 EU-landen veroordeelt de wetten scherp, noemt ze “een duidelijke schending van het grondrecht van LGBTI-personen op waardigheid” en “discriminatie op grond van seksuele geaardheid”. Alleen heel pijnlijk om vast te stellen: 12 landen, vooral uit Oost-Europa, volgen niet.

In het nieuws: Vanavond speelt Duitsland tegen Hongarije.

De details: Voetbal is altijd politiek, maar vandaag toch wat meer.

• “Europa is meer dan een geldautomaat, het gaat over fundamentele waarden.” Premier Alexander De Croo (Open Vld) voerde gisteren verbaal stevig de forcing, op Twitter deze keer, om Hongarije frontaal aan te vallen. Eerder op de dag had hij tijdens een bezoek aan zijn Nederlandse collega Mark Rutte al hetzelfde gezegd: “De Europese Unie is ook een unie van waarden, niet zomaar een economisch project.”
• België neemt daarmee het voortouw in een strijd om die grondwaarden in de Europese Unie. De worsteling met Viktor Orban is daarbij niet nieuw: al veel langer houdt die Hongarije in een ijzeren greep, met onder meer het ondermijnen van vrije media in zijn land.
• Jarenlang bleef Orban in het Europees Parlement onderdak krijgen in de fractie van de christendemocraten. Maar sinds hij daar is buitengezet, lijkt de Hongaarse sterke man alleen maar verder te radicaliseren.
  • Tijdens de coronacrisis koos hij resoluut voor steun uit China, tegen alle EU-geplogenheden in. Ook deed hij beroep op de Russische Sputnik-vaccins, als enige land in de EU.
  • Recent is hij met een heel pakket wetten gekomen, zogezegd om pedofilie aan banden te leggen. Maar die wetgeving verbiedt letterlijk niets minder dan het “afbeelden” en “promoten” van homoseksualiteit en geslachtsverandering in het bijzijn van minderjarigen.
  • Daardoor kan de facto homoseksualiteit niet meer besproken worden in de media, maar ook niet meer in het onderwijs, in de les. Hetzelfde geldt dus voor transgenders. Hoe dit in praktijk afdwingbaar is, valt nog te bezien, maar symbolisch is het wel bijzonder heftig.

De maatschappelijke context: Er is een Europees voetbalkampioenschap bezig. En voetbal is altijd een beetje politiek.

• In heel West-Europa is er enorme druk vanuit de LGBTI-gemeenschap om te reageren. Scherpe veroordelingen volgden, onder meer dus van de Belgische premier vorige week. Die dreigde in de Kamer al de financiering van Hongarije via de EU droog te leggen.
• Ondertussen is het protest ook fors in de voetbalwereld binnengeslopen. Daar is er al de beweging Black Lives Matter die een grote impact heeft: voor elke match gaan verschillende spelers op de knie zitten om het protest onder de aandacht te houden.
• Maar daar komt nu protest over Hongarije bij. Zo droeg Manuel Neuer, de Duitse keeper en kapitein, tijdens de match tussen Duitsland en Portugal een regenboogband om zijn arm. Daarmee wilde hij zijn steun betuigen aan de strijd tegen de discriminatie van de LGBTI-gemeenschap.
• Vanavond speelt Duitsland tegen Hongarije, niet in de volgepakte Puskas-arena in Boedapest – waar Franse spelers allerlei racistische beledigingen naar het hoofd kregen geslingerd – maar wel in München. Voor de gelegenheid wilde men daar de Allianz-arena in de regenboogkleuren zetten.
• De UEFA – die telkens opnieuw de slogan “respect” opvoert, verbiedt het Duitse initiatief nu wegens “te politiek”. Als reactie kondigde de burgemeester van München overal regenboogvlaggen aan. De kans is groot dat ook in het stadion straks erg veel van die vlaggen te zien zullen zijn.
• Overal elders in Duitsland sprongen voetbalclubs op de kar en zetten hun stadium in de regenboogvlag. In België gebeurde dat al in de Ghelamco-arena in Gent. Ook vanavond is dat gepland. Die laatste actie leverde erg veel applaus op van ministers en partijvoorzitters van de Vivaldi-coalitie.

De harde realiteit: Europa is over de zogenaamde “gemeenschappelijke waarden” diep verdeeld.

• Dat de Vivaldi-coalitie de strijd tegen discriminatie zeer hoog in het vaandel draagt, is een constante in haar beleid: zodanig zelfs dat het staatssecretaris voor Gelijke Kansen Sarah Schiltz (Ecolo) op ramkoers bracht met regeringspartner MR, omdat ze een vrouw met hoofddoek tot regeringscommissaris benoemde. Om maar te zeggen: het is voor de federale coalitie meer dan symboliek, ze wil concrete actie. De Belgische diplomatie schoot in gang.
• Meteen trok de regering De Croo het initiatief naar zich toe om binnen de EU te kijken wie bereid zou zijn om mee Hongarije aan te pakken. Via de diplomatieke diensten van minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) werd er hard gewerkt aan een tekst.
• Een gezamenlijke verklaring heeft het nu over “LGBTI-personen die gediscrimineerd worden” en “het recht op vrije meningsuiting dat geschonden wordt onder het mom van de bescherming van kinderen”. De tekst ziet dat als “een inbreuk op het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie“. De verklaring eist dat de Europese Commissie “alle instrumenten zal aanwenden waarover ze beschikt” en tegen Orban en diens regering een procedure zal aanspannen bij het Europees Hof van Justitie.
• Om de hoek loert dan de dreiging om Europese fondsen te schrappen en de politieke macht van Hongarije binnen de EU aan banden te leggen. Dat kan via een zogenaamde ­”artikel 7-procedure”, een heel zware bazooka om EU-lidstaten die de mensenrechten schenden aan te pakken. Het is de vraag of het zo ver komt.
• Want de Belgische diplomatie spreekt van een succes: liefst 14 landen sloten zich bij de statement van de Benelux aan: de Scandinavische landen, de Baltische staten, Ierland, Spanje, Duitsland, Frankrijk en uiteindelijk ook Italië.
• Maar meteen moet worden opgemerkt dat een pak landen dus (nog) niet van de partij zijn. De Nederlandse regering liet al verstaan dat “die nog wel zullen aansluiten”. Alleen is de bittere realiteit dat naast Polen, met een notoir conservatieve regering, er nog wel EU-lidstaten zijn die in het verhaal niet aan boord zijn:
  • De buurlanden Kroatië, maar ook Tsjechië en Slovakije, net als Slovenië, gaven geen steun.
  • Balkanlanden als Roemenië en Bulgarije lopen op zijn zachtst gezegd niet voorop als het om LGBTI-rechten gaat.
  • Ook de meer conservatieve zuidelijke EU-landen – zoals Griekenland, Portugal, Malta en Cyprus – zijn niet aan boord.
• Het is niet toevallig dat het om een geografisch schisma gaat: de waardenkloof in Europa loopt Oost versus West, maar ook een stukje Noord versus Zuid. En de Benelux-landen mogen duwen wat ze willen: de EU in haar geheel is niet mee. Dat geldt overigens niet alleen voor dit soort problematieken, maar bijvoorbeeld ook in het politiek bijzonder gevoelige migratiedossier.
• Hongarije weert zich ondertussen als een duivel in een wijwatervat. Peter Szijarto, minister van Buitenlandse Zaken in de regering van Orban, had het letterlijk over “een fake-news”-campagne die tegen zijn land wordt gevoerd, een hetze rond de wet “die helemaal niemand discrimineert”.
• Het dossier dreigt, niet voor het eerst, de Europese Unie sterk te verdelen over Hongarije. Onder meer China en Rusland bekijken het likkebaardend: zij hebben met Orban iemand in het hart van de EU met wie wel zaakjes vallen te doen. Dat die jarenlang in Boedapest zijn gang kon gaan, met medeweten en zelfs steun van de conservatieve fractie in het Europees Parlement, moet daarbij toch tot nadenken stemmen.
• Ondertussen heeft Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, overigens wel al duidelijk kant gekozen: de Commissie gaat de Hongaarse regering een hele reeks juridische bezwaren overmaken. “Ik geloof sterk in een Europese Unie waar je vrij bent om lief te hebben wie je wil en die diversiteit omarmt. Ik zal alle bevoegdheden van de Commissie gebruiken om de rechten van alle EU-burgers te garanderen, gelijk wie je bent en waar je woont”, zo stelde ze op een persconferentie samen met De Croo. Beiden zagen elkaar vandaag toevallig over het Belgische relanceplan. 
• Ten gronde liet ze geen spaander heel van de Hongaarse wet. Die gaat volgens haar duidelijk “in tegen de fundamentele waarden van de EU: menselijke waardigheid, gelijkheid en de fundamentele mensenrechten”.

Opvallend: In eigen land veroordeelt het gerecht een man die een PCR-test vervalste tot één jaar cel.

• Proportionaliteit. Een essentieel onderdeel van een goed functionerend gerechtsapparaat: zijn straffen in verhouding tot een misdrijf of misdaad? Dat geldt voor Hongarije, maar ook voor België. In die zin verrast een correctionele rechter in Zaventem.
• De rechter veroordeelt, volgens Het Laatste Nieuws, een Spaanse man wegens “valsheid in informatica” tot één jaar cel omdat hij zich op de luchthaven met een vervalste PCR-test aandiende. De man wou in coronatijden naar zijn thuisland reizen om zijn familie te zien.
• De rechtbank was hard voor de man, die niet opdaagde. “Meneer heeft met zijn verregaande asociale gedrag moedwillig onze samenleving in gevaar gebracht. Enkel een strenge straf past hier en daarom veroordeelt de rechtbank hem tot een effectieve celstraf van één jaar en een geldboete van 8.000 euro.”
• Meteen werd de man bij verstek tot een effectieve celstraf veroordeeld. Dit laatste roept vragen op: bij een pak misdrijven, zoals diefstal, en misdaden zoals verkrachting, worden tegen daders vaak slechts voorwaardelijke straffen uitgesproken.
• Een heel klein aantal reizigers maakte van dergelijke vervalste documenten gebruik: op Zaventem werden zo’n 300 mensen erop betrapt. De Spaanse man was de eerste die voor de rechtbank verscheen en nu dus effectief is veroordeeld. Te bezien hoe proportioneel de reactie van justitie is.

Opmerkelijk: De PVDA haalt haar slag thuis, ze mag in de onderzoekscommissie rond PFOS.

• Het was een hele discussie: mag de kleine oppositiepartij PVDA, met vier zetels in het Vlaams Parlement, nu wel of niet in de onderzoekscommissie? Mathematisch kon het niet: de PVDA is zo klein dat de commissie dan in totaal veel te groot zou worden.
• Bovendien was de meerderheid niet happig op zo’n demarche: de PVDA is een extreemlinkse partij die niet bepaald om nuance of gematigdheid in het debat bekend staat. Tot nu toe toonde de partij zich in het PFOS-dossier ook erg fel qua verbale kracht.
• Maar haar fractieleider Jos D’Haese voerde toch een aantal goede argumenten aan: in het verleden werd het aan kleine (mini-)fracties wél gegund om mee te zetelen. Weliswaar niet met stemrecht, maar wel met spreekrecht.
• Dat laatste krijgt de PVDA nu ook als compromis: de partij krijgt dus een zitje. Wat opviel: een pak commentatoren en journalisten brak een lans voor de communistische partij, dat die toch maar zou kunnen zetelen. Het doet de discussie over een cordon sanitaire rond extreemrechts, maar niet extreemlinks weer opborrelen: waarom wel sympathie of steun voor een extremistische partij die het onder meer niet over de lippen krijgt om genocide in China simpelweg te veroordelen?
• Politiek gezien sluiten N-VA, CD&V en Open Vld elke samenwerking met PVDA uit, in een soort onuitgesproken cordon sanitaire. Groen en Vooruit doen dat niet. In de media geldt in Vlaanderen, net als voor Vlaams Belang, tegenover de PVDA geen cordon médiatique. In Franstalig België is dat er wel strikt voor extreemrechts, niet voor extreemlinks.