Terwijl Koen Geens (CD&V) in België timmert aan een nieuwe regering, zit zowat de helft van de regering in Congo. De koninklijk opdrachthouder is ondertussen wel gematigd optimistisch: hij lichtte z’n CD&V-Kamerleden positief in over de onderhandelingen.

Wat gebeurt er precies? In het buitenland haalt België de banden aan met Congo, en meer bepaald met Félix Antoine Tshisekedi Tshilombo, de president. Want met een stevige delegatie van premier Sophie Wilmès (MR), Alexander De Croo (Open Vld) en Pieter De Crem (CD&V) is België goed vertegenwoordigd in Kinshasa en Lubumbashi, waar het trio twee dagen op bezoek is.

De context die je moet kennen: Congo is natuurlijk de oud-kolonie van België. De relaties waren de afgelopen jaren zeer gespannen.

• Het trio bezocht president Tshisekedi, in z’n presidentieel paleis aan de oevers van de Congo-stroom, met een prachtig zicht op de rivier en Brazaville aan de overkant. Voor het paleis staat een gigantisch mausoleum, waar Laurent-Désiré Kabila begraven ligt. Maar niet alleen de schaduw van de vader, evengoed die van zoon Joseph Kabila, ook jarenlang de sterke man van Congo, hangt over het presidentschap van Tshisekedi. “En inderdaad, met die Kabila klikte het niet echt meer de laatste jaren”, duidt De Croo.
• In december 2017 kon Congo eindelijk, na twee jaar uitstel, gaan stemmen. Meer dan vermoedelijk won de kandidaat van de oppositie, Martin Fayulu.
• Maar Kabila, die een eigen mannetje naar voor had geschoven, ging niet akkoord. Dagenlang werden de resultaten niet vrijgegeven, tot bleek dat plots derde hond Tshisekedi had ‘gewonnen‘. Begin 2018 werd die president.
• Alles wees erop dat Kabila en Tshisekedi een akkoordje hadden gemaakt. Maar een jaar later is de voormalige oppositieleider, die ook de Belgische nationaliteit heeft en lang in Brussel woonde, meer en meer in conflict geraakt met Kabila, die nog altijd veel politieke macht heeft.
• België is ondertussen bijgedraaid, en heeft een relatie opgebouwd met Tshisekedi. “Hij zit er nu, we moeten er maar mee werken en blij zijn dat het tenminste iemand is die democratische reflexen heeft”, zo is binnen de regering te horen.
• De president heeft dus nu wel ruzie met z’n voormalige sterke man. Tshisekedi dreigde er al mee om het parlement te ontbinden, waar de aanhangers van Kabila nog dominant zijn. Maar hij durft dat voorlopig niet. België komt dus net op bezoek wanneer het spannend is in Kinshasa.

Wat doet de Belgische regering dan? Wel, het bezoek van Wilmès kon dus meteen best wel wat vuurwerk geven.

• België bokst in Kinshasa diplomatiek wat ‘boven haar gewicht‘: andere EU-landen, maar ook de VS kijken nog altijd fel naar welke politiek de Belgen voeren ten opzichte van de Congolezen.
• Heel opvallend: premier Wilmès is bijzonder, bijzonder voorzichtig. Ze is natuurlijk nog wat nieuw in haar job, en ging van relatief anonieme minister van Begroting plots naar de spotlights die permanent rond een eerste minister zweven.
  • Ze laat weinig tot niets los over wat ze zelf vindt van de toestand in Congo. Voorganger Charles Michel (MR) had nochtans de gewoonte om op voorhand en tijdens de trip uitgebreid de pers te briefen en z’n kennis van de dossiers te etaleren. Wilmès pakt het liever anders aan.
  • Ook nadat ze president Tshisekedi ontmoette, is Wilmès wel bijzonder voorzichtig. Want in het conflict tussen Kabila en de president, waarin België toch aan de kant van de ‘democratie’ onder Tshisekedi zou kunnen gaan staan, blijft ze heel diplomatisch: “We hebben inderdaad gesproken over de coalitie in Congo. In België hebben we de gewoonte om coalities te maken, ook al is dat niet makkelijk, hier hebben ze die traditie niet. Maar een goed werkende coalitie vergroot het draagvlak bij de bevolking.”
  • Omdat Tshisekedi zichzelf niet liet zien, kon Wilmès de ruimte invullen. Daarbij stelde ze dat beiden een “interessante tête-à-tête gehad hadden”, en het onder meer over de rechtsstaat en de mensenrechten hadden gehad. Veel meer dan dat viel er niet te leren. Geen enkele positie in het huidige conflict dus.
  • Een premier, immer gekleed in een zwarte broek, zwarte vest en wit hemd, die er alles aan doet om een foutloos parcours te rijden, en zeker niet op tenen te trappen of een al te politieke boodschap te komen geven: het was ooit anders met Belgische politici en Congo.
  • Gretig om zich te tonen is ze niet: daarvoor is er natuurlijk wel het duo De Croo en De Crem, die allebei uitstekend met de media om kunnen. Na het onderhoud tussen Wilmès en de Congolese eerste minister Sylvestre Ilunga, mogen de journalisten expliciet geen vragen stellen. De premier volgt gedwee, en verdwijnt na de persconferentie. “Wat een persconferentie, daar kunnen ze in België een puntje aan zuigen”, grapt De Crem.
  • En ook opvallend: De Croo blijft na die persconferentie-die-er-geen-was hangen, en staat dan maar zelf uitgebreid de pers te woord. VRT, VTM, RTBF: allemaal krijgen ze een quoteje. “Oeps, ik moet gaan, ze zullen al aan het wachten zijn”, zegt hij na minutenlang de media gedaan te hebben.
  • Op de receptie van de Belgische ambassadeur, later op de dag, wel een opgemerkte gast: Martin Fayulu, de man die president had moeten worden. Hij spreekt vrijuit: “De huidige president is compleet illegitiem, het Congolese volk heeft recht op eerlijke verkiezingen.” Z’n verschijning is verrassend: dan toch een wat scherpere Belgische positie?
  • “België wilde dus wel degelijk een signaal geven, en iedereen aan het woord laten”, zo is te horen ter hoogte van de ambassadeur. Fayulu en de premier zien elkaar ook, in de marge van de receptie. Dat De Croo en De Crem daar doodleuk buiten gehouden worden, is niet meteen de beste zet van de ambassadeur ter plaatse.
  • Maar in haar speech nadien heeft de Belgische premier opnieuw geen zin om iets te zeggen, de eentalig Franstalige toespraak voor de aanwezige Congolezen en Belgen op de Belgische ambassade is braaf en weinigzeggend. Dat er geen woord Nederlands aan te pas komt, doet overigens een paar aanwezige Nederlandstalige Belgen in Kinshasa morren: “Nog nooit meegemaakt, van een Belgische premier.”
• Met het bezoek komen wel een aantal samenwerkingen weer op gang. Zo kondigt Pieter De Crem (CD&V) aan dat de Congolezen hebben gevraagd om hun politiediensten te komen ondersteunen en opleiden, om beter te worden in het verzamelen van ‘intelligentie’: technieken om beter op te sporen.
• Ook een intensievere militaire samenwerking wordt niet uitgesloten. “We leiden militairen op in Mali en in Niger (waar het trio ook even een korte tussenstop maakte, red.), dus ik zie niet in waarom we dat ook niet opnieuw in Congo kunnen doen”, zo stelde De Croo.

Ondertussen in de Belgische wandelgangen: Aan het thuisfront werkt koninklijk opdrachthouder Geens naarstig aan een doorbraak.

• Zoals al vermeld lost de koninklijk opdrachthouder zelf bijzonder weinig. Behalve misschien op Instagram, waar Geens eigenlijk wel behoorlijk actief is. Voor een zestigjarige, kalende man verstaat hij het medium verbazend goed.
• Zo gaf Geens gisteren plots een “leestip aan de onderhandelaars”: zijn eigen boek Wat ik ervan begrijp, dat “in de boekhandel ligt”. Deze week fileerde journalist Jan Segers in een puntig commentaarstuk de opdracht van Geens, met de terugkerende quote “wat ik ervan begrijp”. Een knipoog dus.
• En hij had goed Villa Politica bekeken: daarin kwam André Flahaut (PS) vragen of Geens nu “een informateur, formateur of missionaris was”. Meteen tijd voor een quizje dus, op Instagram. Was Geens nu a) een patroonheilige, b) een pastoor, c) een missionaris of d) een koninklijk opdrachthouder. Zelf gokten we toch maar op b, zonder succes. Nog een knipoog dus.
• En we waren nog niet klaar: er kwam zowaar zelfs ‘muziek om te onderhandelen’ Come Together, van The Beatles, een song die alvast wel in de leeftijdscategorie van Geens past. Om in het oog te houden dus: die Instagram-account van de koninklijk onderhandelaar. Als we dan toch ook een suggestie mogen doen voor een nummer: Highway to Hell van AC/DC is misschien te overwegen?
• Minder goed nieuws voor Geens ook, naast z’n Instagram-succesjes: een lek uit eigen rangen geeft ondertussen toch wat inzage in hoe de CD&V’er zelf z’n kansen op slagen ziet. Donderdag in z’n eigen Kamerfractie gaf Geens immers een update. In zo’n Kamerfractie zitten de voorzitter Joachim Coens, de ministers, waaronder Geens, en de federale Parlementsleden samen voor de plenaire sessie in de Kamer.
• In die vergadering kwam Geens met een relatief positieve boodschap: hij liet verstaan dat er zachtjes naar elkaar wordt gewerkt maar dat er voorlopig goede wil is. “Het valt echt mee aan tafel”, zo zou hij gezegd hebben, waarbij hij aangeeft dat de twee zachtjes naar elkaar groeien. Niet dat er echt sprake is van een doorbraak, maar het zit op goede weg dus, aldus Geens.
• Dat de PS uithaalde (zie hieronder) over de taxshift, werd vooral geduid vanuit de moeite die de Franstalige socialisten hebben met de tarieven van de vennootschapsbelasting, die straks gaan verlagen van 33 procent naar 25 procent.
• Overigens werd ook wel het veelvuldige lekken uit de besprekingen aangesneden als een serieus pijnpunt, in de groep CD&V-parlementsleden en -kopstukken, waarbij Le Soir, maar ook deze nieuwsbrief vermeld werden als ‘boosdoeners’. CD&V-voorzitter Joachim Coens vroeg zich naar verluidt af van waar ze dan toch bleven komen, die lekken.
• Lekken of niet: binnen CD&V is het ordewoord dat dit weekend cruciaal wordt. Er is wel wat druk om de opdracht van Geens kort te houden. Of dat realistisch is, is maar zeer de vraag. Als alle voorzitters straks aangeven dat ze tevreden zijn, dat het vooruit gaat, maar dat ze er nog lang niet zijn, qua wederzijds vertrouwen, zal het Paleis niet nalaten Geens rustig aan het werk te houden.
• Wat overigens ook wel duidelijk is ondertussen: Geens focust voorlopig bijna uitsluitend op PS en N-VA. Niet nieuw in de afgelopen onderhandelingen: heel vaak waren er al fases dat het eigenlijk enkel tussen beide liep. De twee grootste partijen zouden ondertussen samen al 40 vergaderingen hebben afgewerkt, sinds de verkiezingen.

Om rekening mee te houden? Voor de schermen gebeurde ook wat. De PS komt, net als de MR deze week, met eisen. Behoorlijk scherpe zelfs.

• Pro memorie: bij de Franstalige liberalen kwam Daniel Bacquelaine (MR), de minister van pensioenen, vertellen dat hij wil dat ook de hogere pensioenen omhooggaan als er straks een hervorming komt. Met anderen woorden: ‘Onze kiezers moeten ook iets hebben’, aldus MR.
• Eisen op tafel leggen, publiek dan nog, is meestal toch een teken tijdens regeringsvorming dat deze of gene een ’trofee’ wil binnenhalen, en dus in onderhandelingsmodus gaat.
• De PS stuurde gisteren een perscommuniqué uit over de taxshift en de begroting, dat er niet naast was. Was dit nu onderhandelingsmodus, of oorlog?
• Op basis van cijfers van het Planbureau, die de regering van Wilmès zelf nog niet officieel heeft, berekenden de Franstalige socialisten dat de taxshift “een budgettaire ramp is”, die “nooit werd gefinancierd”. Ze eisten meteen “een grondige doorlichting van die taxshift”.
• Het begrotingstekort zou in sneltempo oplopen tot 2,4 procent of liefst 12 miljard. En dat wil de PS dus counteren, door die taxshift te “corrigeren”. Want volgens de socialisten brengt ze “het evenwicht in de sociale zekerheid in gevaar”.
• De PS moet op duidelijke wijze afstand nemen van de vorige regering, waartegen ze zo hard oppositie heeft gevoerd, wil ze ooit in zee kunnen met de N-VA. Dat kan enkel als ze een paar symbolische zaken binnenhaalt.
• De PS maakt van “de correctie van deze historische fout” een voorwaarde om mee te stappen in een volgende regering. Concreet eist Magnette een grondige doorlichting van de taxshift, “nog voor de vorming van een nieuwe regering van start gaat”. De PS zegt al langer dat de Zweedse regering de inkomsten van de overheid ‘uitholde’ en zo de financiering van de sociale zekerheid in gevaar bracht. Dat moet worden “hersteld”.  

Waarom dit van tel is: Uiteraard gaat het over meer dan symboliek. De cijferdiscussie is in feite de kern van elk beleid dat de regering wil gaan voeren: hoe ziet de begroting er mogelijk uit?

• Dat de PS nu zo fel uithaalt, tijdens een nieuwe fase van onderhandelingen, kan gelezen worden als een zoveelste publieke afstand van het idee dat er een regering rond PS en N-VA moet gevormd worden. Maar evengoed is het duidelijk dat de PS symboliek nodig heeft, om aan te geven dat de Rode Duivel geen Zweedse coalitie is. “Verantwoord omgaan met de centen”, kan dan ook wel als veelbetekenende ‘breuk‘ met de vorige regering gelden (al zullen de ex-Zweedse partijen dat niet graag horen).
• “Helemaal onredelijk is die vraag om de taxshift te corrigeren toch niet”, zo is bij de sp.a te horen: ook de Vlaamse socialisten hadden de afgelopen jaren felle kritiek op hoe Johan Vanovertveldt (N-VA) z’n taxshift ineen had gestoken. Joris Vandenbroucke (sp.a) herhaalde die op Villa Politica. Een nieuwe regering heeft dus ook best een nieuw fiscaal project, dat wat stabieler ineen zit.
• Aan de ‘Zweedse’ kant konden ze niet anders dan de maatregel verdedigen.
  • Peter De Roover (N-VA) stapte naar Villa Politica om z’n zeg te doen: “Als je vanuit de PS-kant constant zegt ‘non non non‘ en dan nog eens het kroonjuweel van het Zweeds beleid zo manifest aanvalt, dan stel ik de vraag: wil de PS die regering wel? Wij wel.”
  • De Roover geldt, samen met Jan Jambon (N-VA), als een notoir tegenstander van een coalitie met de PS, binnen de N-VA. Een kans om eens terug te schieten en de hakken in het zand te zetten, passeerde gisteren dus handig.
  • Ook Servais Verherstraeten (CD&V) reageerde: “Ik vind dat de maatregelen die we genomen hebben sociaal rechtvaardig waren en ondernemingsvriendelijk en dat we die best handhaven.”
  • Intern bij CD&V zijn ze het er nochtans ook wel over eens: de taxshift zat financieel niet helemaal stabiel ineen. Ook de partij van de koninklijk opdrachthouder zal dus wel oren hebben naar de vraag om dit hoofdstuk straks aan de onderhandelingstafel weer aan te snijden.

De harde cijfers: Overigens zal de regering hoe dan ook een felle kluif hebben aan de begroting.

• In 2018 nog klopte de ontslagnemende regering af op 0,7 procent van het bnp. Maar door gebrek aan regering liep het vorig jaar op tot liefst 1,8 procent of afgerond 9 miljard euro. In oktober al kwam bovendien naar buiten dat het tekort richting 2,3 procent ging, de PS spreekt nu van zelfs 2,4 procent. Dat zijn dramatische cijfers.
• Geens z’n partij CD&V toonde in het verleden al ruime interesse in de cijferdiscussie. Toen onder Paul Magnette (PS) in november vorig jaar voor het eerst echt serieus met iedereen werd onderhandeld, drong Geens er sterk op aan om de cijferdiscussie op tafel te krijgen. Magnette was daar niet al te happig op: teksten zijn makkelijk, de harde beslissingen vallen in feite eens de centen verdeeld en beheerd worden in plannen. Uiteindelijk loste de PS’er dat op met een handigheidje: hij kwam met vijf scenario’s, gebaseerd op vijf Europese landen en hun financiële toestand. Een Duits, Fins, Iers, Frans en Italiaans scenario.
• Volgens de meeste ramingen dreigen we bij een ongewijzigde toestand in dat laatste geval verzeild te raken: een Italiaanse begrotingstoestand met hoogoplopende tekorten. Geens zelf heeft al langer aangegeven te mikken op een ‘Iers’ scenario: een tekort van zo’n 1 procent op het einde van de rit. Vraag is of hij De Wever en Magnette ook op die lijn krijgt.

The big picture? Licht optimisme dus aan tafel, ondanks de salvo’s heen en weer over de taxshift voor de bühne. Vraag is of dit weekend niet veel te vroeg komt voor een doorbraak, en of Geens niet volgende week op dezelfde manier en met dezelfde geprezen methode verder doet.