Terwijl de Wetstraat in een vakantiestemming gaat, wordt hier en daar diep gezocht naar ‘nieuwe combinaties’, om toch maar het evidente te vermijden.

Wat gebeurt er precies? Niet veel, om eerlijk te zijn. De formatiegesprekken zitten op een laag pitje, een pak volk is op vakantie. De schermutselingen tussen N-VA en Open Vld zijn zeker voor de onderhandelaars een welkome afleiding, dan gaat het ten minste niet over coalities en mogelijke druk op deze of gene partij die de bocht naar een soort Vivaldi moet inzetten: we denken aan CD&V, Open Vld en zelfs sp.a.

De details: Patrick Dewael (Open Vld) en Sabine Laruelle (MR), de twee opdrachthouders, werken niet op een inhoudelijke tekst.

• Ze puzzelen dus op de coalitie, op een groep partijen die naar de volgende fase, een formatiepoging, kan worden gebracht en samen een werkbare meerderheid heeft.
• De formulering “een soort Vivaldi” in bovenstaande stukje is van belang, om twee redenen:
  • De politieke marketing: ‘Vivaldi’ is een bezoedeld merk, een naam die synoniem staat met een mislukking en een combinatie die al ‘besmet’ is. Beter dus een andere naam te vinden, net zoals Vivaldi overigens een uitvinding van Georges-Louis Bouchez (MR) was om paars-groen, of arc-en-ciel in Franstalig België, een nieuwe naam te geven.
  • Maar ook de combinatie is uiteraard van belang: een Vivaldi-coalitie refereert naar de 4 politieke families die in zo’n combinatie stappen: socialisten (PS, 20 zetels, en sp.a, 9 zetels), liberalen (MR, 14 zetels, en Open Vld, 12 zetels), groenen (Ecolo, 12 zetels, en Groen, 9 zetels) en christendemocraten (CD&V, 12 zetels, en cdH, 5 zetels).
• Een eenvoudige rekensom leert dus dat een ‘grote’ Vivaldi samen liefst 93 zetels verzamelt. Dat is te veel: een pak partijen is dan ‘overbodig‘, iedereen behalve de PS, om precies te zijn. Veel logischer is dus een coalitie waarbij bijvoorbeeld het cdH niet meedoet. Maar zelfs dan zijn Open Vld, CD&V, Ecolo, sp.a en Groen niet elk individueel mathematisch nodig.
• Dat zet partijen in een moeilijke positie: in een coalitie kan je dan nooit je voet zetten, nooit de zaak blokkeren om een eis binnen te halen. Logischer is dus dat “een soort Vivaldi” nog kleiner wordt samengesteld.

Wie valt dan af voor een ‘kleine Vivaldi’? Afvallers zijn logischerwijze de meest ‘extreme partijen’, diegenen die zich het lastigst opstellen. Meteen zou ‘Vivaldi’ dan, met een aantal partijen minder, een andere naam kunnen krijgen. Wiens naam valt om aan de kant te zetten?

• Ecolo komt meteen in het vizier.
  • Aan Vlaamse kant staat niemand te springen om met de Franstalige ecologisten in zee te gaan, ze worden als erg links en erg dogmatisch gezien. “Ze zullen hun economisch programma ritueel moeten verbranden”, zo stelde Egbert Lachaert, fractieleider van Open Vld en vandaag kandidaat-voorzitter, in het najaar nog.
  • Die piste was bovendien al een paar keer concreet: Groen-voorzitter Meyrem Almaci kreeg al eerder de vraag of het voor haar denkbaar was om Ecolo te lossen. Recent nog, tijdens de poging van informateurs Coens en Bouchez om Vivaldi te maken, werd de druk op Groen hierover opgevoerd.
  • Maar Groen loste niet: ze zijn verliefd, verloofd en getrouwd met Ecolo. Bij alle onderhandelingen komen ze systematisch samen opdagen, als één fractie. Dat is ook de reden waarom de groenen nog niet ontvangen waren door Dewael en Laruelle: covoorzitter Rajae Maouane van Ecolo was op reis.
• Ook Groen kan er dan af natuurlijk.
  • Ecolo zit niet alleen vast aan Groen, het heeft ook een sterke alliantie met de PS. “Magnette stelde in het verleden regelmatig dat hij onderhandelde namens zichzelf, maar ook namens sp.a én namens de groenen. Dat bleek niet altijd te kloppen, maar zeker die groenen steekt hij zo in z’n zak“, zo stelt een partijvoorzitter.
  • De PS zal dus niet snel haar partner in de Waalse regering lossen. Maar Groen zit op Vlaams niveau niet in de coalitie: zij zijn minder ‘verbonden’ aan de PS. En een soortgelijke alliantie met de socialisten aan Vlaamse kant is er niet: de relaties zijn eerder bekoeld, onder meer na frictie over lage-emissiezones in Gent en Antwerpen.
  • Anderzijds: een Vlaamse minderheid nog afzwakken met 9 zetels lijkt politiek niet meteen de beste move voor de Vivaldisten.
• CD&V is ook een mogelijke afvaller.
  • De partij staat bijzonder moeilijk, omdat ze blijven vasthouden aan hun eis om een ‘Vlaamse meerderheid’ te vormen, mét N-VA dus in de regering. Zeker onder Koen Geens (CD&V) waagde de partij zich zeer ver om een akkoord te maken, om dan door de PS koud afgewezen te worden. Nu toch mét PS en zonder N-VA in zee gaan, dat is PS-voorzitter Paul Magnette exact geven wat hij wil, en wat CD&V te allen prijze wilde vermijden.
  • De Vlaamse regering, met Hilde Crevits (CD&V), mag niet in gevaar gebracht worden: de Vlaamse fractie onder leiding van Peter Van Rompuy (CD&V) zet dus forse druk om N-VA ook nu niet te lossen.
  • Een coalitie federaal zonder CD&V kan perfect mathematisch. Paars-groen aangevuld met cdH is vertrekkensklaar, als de Vivaldisten echt durven. Eén probleem: het maakt de Vlaamse minderheid nog kleiner.
  • Voor Open Vld én zeker voor MR is dat scenario niet wenselijk: zij willen meer een centrumkoers en dus CD&V erbij. Contacten tussen de MR- en CD&V-top begin vorige week waren daarover cruciaal: de as tussen beide partijen is versterkt.
• Sp.a is zeker ook een optie.
  • Men zou denken dat de socialistische familie, de grootste in een soort Vivaldi, aan één zeel trekt. Maar de sp.a was best bereid mee te gaan in paars-geel, en zag daar veel meer brood in dan de PS, die de zaak opblies.
  • De redenering van Conner Rousseau (sp.a) is nog nooit veranderd: mathematisch moet z’n partij nodig zijn. En dan nog liever oppositie dan federaal in de meerderheid, maar Vlaams ook in oppositie.
  • ‘Samen uit, samen thuis‘ voor de Vlaamse en federale regering: dat lijkt heel logisch. “Politiek gezien is het heel moeilijk uit te leggen dat je niet verantwoordelijk bent voor de bussen die op tijd moeten rijden, maar wél voor de treinen die te laat komen“, zo luidt het gezond boerenverstand bij de sp.a-top. Dus waarom dan niet federaal aan de kant gaan?
• Het cdH is een logische afvaller.
  • De partij paste voor de Waalse regering, ook al had ze de sleutel om de MR buiten te houden. Federaal zijn ze nooit nodig, en hebben ze met vijf zeteltjes nooit echt impact.
  • Maar voorzitter Maxime Prévot wil zeker niet “deel van het probleem zijn”, en zit ook niet op nieuwe verkiezingen te wachten.
  • Het cdH is dus voorlopig een soort stoplap die, moest het nodig zijn, wordt gebruikt. Maar een coalitie met liefst vier Franstalige partijen in: veel ministers gaan daar niet kunnen uitgedeeld worden voor de Franstalige christendemocraten. Dus misschien dan toch liever voor hen ook oppositie.

En wat met andere, bijna ondenkbare coalities? Bij CD&V wijzen bronnen erop dat het niet noodzakelijk een coalitie moet zijn met de PS en zonder N-VA. Een bijna wanhopige denkoefening:

• De zogenaamde ‘coalitie 77‘ werd eerder al geopperd door voorzitter Joachim Coens (CD&V) toen bleek uit een peiling in La Libre dat die coalitie goed scoort, beter dan een ‘Vivaldi’.
• Maar zo’n constructie lijkt utopisch: om te beginnen is ze uiterst krap. In totaal dus 77 zetels, maar daar is wel het stoeltje van ‘onafhankelijke’ Jean-Marie Dedecker bij gerekend, die verkozen is op een N-VA-lijst. In werkelijkheid zijn er dus maar 76 zetels, quasi onwerkbaar.
• Komt daarbij dat de kern de oude Zweedse ploeg is, met 63 zetels. Dat betekent dat de sp.a moet komen “Zweeds depanneren“, terwijl ze altijd gezegd hebben dat niet te willen doen. Bovendien is hun eis om ofwel in de federale én Vlaamse regering te zitten, ofwel overal in oppositie. Dan zou Jambon I dus uitgebreid moeten worden met sp.a.
• Tenslotte moet dus ook het cdH mee, zonder de PS of Ecolo. Dat is minstens evenzeer een grote gok, want met 5 zetels en de 14 zetels van MR is er ook aan Franstalige kant langs geen kanten een meerderheid: nochtans net het argument van CD&V, “een meerderheid in beide taalgroepen”. Niemand ziet hoe Maxime Prévot dit zou doen.

Tussen de regels: De vijandigheden tussen N-VA en Open Vld zijn ondertussen afgedaald tot het niveau van mensen die normaal achter de schermen blijven, woordvoerders en adjunct-woordvoerders: een veeg teken dat het niet meer is dan een achterhoedegevecht bij het vertrek van een uitgespeelde partijvoorzitter.

• “Kinderlijk“, zo was het droge commentaar dat bij Open Vld’ers op te tekenen viel.
• “Gênant allemaal”, is dan weer bij toonaangevende N-VA’ers te horen.
• Belangrijker: de Vlaamse regering kwam toch wat prominenter op de proppen om het probleem te ontkrachten.
  • Minister-president Jan Jambon (N-VA) in Het Laatste Nieuws: “Er staat een Chinese muur tussen de partijwerking en de Vlaamse regering. De partijen zijn de aandeelhouders van ons bedrijf. Maar als 2 van de 3 aandeelhouders in de clinch liggen over een ander project, dan moet dat niet op onze ondernemingsraad uitgevochten worden. Zo is dat ook met wat er federaal gebeurt.”
  • Bart Somers (Open Vld), z’n viceminister-president, was iets genuanceerder: “We moeten er niet flauw over doen: zolang er geen federale regering is, is er een factor van instabiliteit. Voor de partijen is het niet altijd gemakkelijk. Er zijn botsingen, er is kribbigheid. Maar die conflicten sijpelen niet binnen in de Vlaamse regering.”
• Zeker die laatste reactie is niet zonder belang: Somers wordt gezien als iemand die fors in het paars-groene kamp zat bij Open Vld, maar nu geeft hij duidelijk aan verder in te zetten op “teamwerk” binnen de Vlaamse regering.
• Collega Lydia Peeters (Open Vld) doet het qua beeldvorming zelfs nog beter: zij carpoolt met Zuhal Demir (N-VA) naar ministerraden. “Zuhal en ik zijn trouwens van plan om regelmatig een ‘koffieke‘ te gaan drinken, want er zijn veel dossiers waarvoor we nauw moeten samenwerken.”

In de wandelgangen: Interessant om volgen blijft het dossier van de IS-kinderen.

• Een belangrijk politiek probleem lijkt voorlopig van de baan: minister van Justitie Koen Geens (CD&V) en minister van Buitenlandse Zaken Philippe Goffin (MR) zijn erin geslaagd om uitstel van betaling te krijgen voor de dwangsommen die de Belgische staat zou moeten betalen aan tien kinderen van Belgische IS-strijders in Koerdische gevangenenkampen.
• De rechter had dwangsommen bevolen, om die kinderen terug te brengen. Die waren heftig: 5.000 euro per dag, wat maakte dat de som serieus aantikte.
• Maar nu gaat de dwangsomrechter mee in de redenering van de Belgische staat dat ze de kinderen niet zomaar kunnen helpen, als de ouders die niet willen lossen. De last wordt dus omgedraaid: het zijn de ouders nu, die documenten moeten tekenen. De staat krijgt drie maanden uitstel.
• Politiek gezien was er serieuze druk op het dossier: N-VA en Vlaams Belang uitten forse kritiek op de aanpak van de restregering.
• Maar ook binnen de restregering is er spanning. Minister Goffin, een nobele onbekende tot voor kort, geniet met volle teugen van zijn ministerschap, en vaart daarbij een voluntaristische koers: hij wil graag ook de moeders van de kinderen mee terugkrijgen naar België.
• Dat is niet evident, want ligt zeker aan Vlaamse kant bijzonder gevoelig: de Vlaamse liberalen zijn hier niet voor te vinden, de christendemocraten liggen in het midden.
• De topman van veiligheidsorgaan OCAD gaf in het verleden meermaals aan dat het veel verstandiger zou zijn de voormalige IS-strijders en hun vrouwen hier vast te zetten, dan in Koerdische kampen te laten zitten.
• Hoe dan ook: het dossier is allerminst weg. Maar toch een kleine overwinning voor de restregering nu.