Coup de théatre bij Open Vld: partijbureau wil verkiezing voorzitter uitstellen en Gwendolyn Rutten houden

Vandaag krijgt de regering Wilmès II het vertrouwen: een gewaagde zet van de liberalen in coronatijd die zeer goed uitpakte. Nu gaat een groepje bij Open Vld nog verder: ze willen de eigen interne verkiezing uitstellen. Kandidaat Egbert Lachaert (Open Vld) wil er niet van weten.

In het nieuws: Straks is er de vertrouwensstemming in de Kamer, dan krijgt het land na meer dan een jaar eindelijk terug een volwaardige regering.

Het blijft een minderheidskabinet: ze hebben samen 38 zetels met drie partijen:
- CD&V: 602.520 stemmen, 12 zetels in de Kamer, 3 ministers.
- Open Vld: 579.334 stemmen, 12 zetels in de Kamer, 3 ministers.
- MR: 512.825 stemmen, maar wel 14 zetels in de Kamer, liefst 7 ministers (waaronder de premier).
Juridisch gezien is het alvast een ‘volwaardig kabinet’: ze krijgen een volheid van bevoegdheid, na een vertrouwensstemming in de Kamer. Maar tegelijk leggen ze zichzelf een beperking op: ze zijn naar eigen zeggen enkel in volle bevoegdheid voor het bestrijden van de coronacrisis, voor alle andere domeinen blijven ze in “lopende zaken”.
De tekst om deze toestand te staven is de regeerverklaring. Meteen wordt een uniek constitutioneel experiment in gang geduwd: een regering die zichzelf in lopende zaken zet voor de meeste onderwerpen, maar tegelijk ‘volmachten’, dus extra macht, krijgt zonder veel parlementaire controle. De facto zet men dan een regeerverklaring boven de Grondwet, onder het motto “nood breekt wet‘” dat de architect van deze situatie, Patrick Dewael (Open Vld), lanceerde.
“Vernieuwend, om het zacht uit te drukken”, zo gaf CD&V-fractieleider Servais Verherstraeten gisteren al toe, daarover.

In de wandelgangen: Veel interessanter misschien is het gerommel bij Open Vld over de voorzittersverkiezing.

Daar beoogt een deel van de partijtop vandaag een ongeziene interventie. Het partijbureau zou vanmorgen via een conference call bijeenkomen, om daar te beslissen de interne voorzittersverkiezingen uit te stellen. Dan zou er elektronisch kunnen gestemd worden over de vraag of de verkiezingen voor het Open Vld-voorzitterschap worden uitgesteld.
Men spreekt over twee maanden uitstel, wat op zich ook wel een beetje vreemd is: binnen twee maanden zal, volgens veel modellen, de coronacrisis nog volop woeden. Dus het is niet onlogisch te stellen dat, eens de verkiezing nu verdaagd wordt, het nog wel even zou kunnen duren voor alles weer opgestart wordt. Want anders komt er een nieuwe campagne, midden in een medische crisis.
De architecten achter deze politieke zet zouden onder meer Bart Somers (Open Vld) en Patrick Dewael (Open Vld) zijn, twee medestanders van Bart Tommelein (Open Vld). Die laatste was al langer aan het zeggen dat hij niet meteen nog bezig was met de race: “We moeten niet te veel met onszelf bezig zijn op dit moment”, zo stelde hij bij Villa Politica al begin maart.
Meteen zou dan Gwendolyn Rutten (Open Vld) nog langer op post blijven. Zij en Patrick Dewael loodsten dit weekend de liberalen naar een onwaarschijnlijk succes aan de federale onderhandelingstafel: PS en groenen stemmen straks een regering met 10 liberale ministers in het zadel. En meer nog: de krijtlijnen voor Vivaldi lijken ondertussen ook al getekend.
“Gaat Dewael na z’n eerste staatsgreep nu nog een tweede plegen? Tja, elke crisis is een opportuniteit voor de voorzitter van de Kamer, dat is ondertussen wel duidelijk de boutade deze dagen”, zo klinkt het cynisch lachend binnen de partij.
In het kamp van Egbert Lachaert (Open Vld) reageert men furieus:
- Vooral omdat men voelt dat er heel veel momentum is voor de Oost-Vlaming: hij was deze race aan het winnen, zo is het sentiment daar.
- Bovendien is het argument “dat we te veel met onszelf bezig zijn”, behoorlijk kaduuk: de campagne zelf is al lang opgeschort.
- Vervolgens verloopt de stemming bij de Open Vld-leden gewoon van thuis uit: ze stemmen elektronisch of per brief. Dat klinkt toch behoorlijk ‘coronavrij’ dus: wat is dan eigenlijk de reden om die verkiezing nu af te blazen?
- “Want uitstel nu, dat voelt aan alsof je het bord helemaal afveegt en van nul herbegint. Is dat niet net wat het andere kamp beoogt?”, zo stelt men de vraag.
Bovendien is er een beetje de ongemakkelijke vraag wie bevoegd is:
- Volgens de statuten is het niet het partijbestuur maar de veel bredere partijraad die de verkiezingen regelt.
- De reden is redelijk simpel: het partijbestuur moet ook opnieuw verkozen worden. Als zij nu die verkiezing opschorten, lijkt dat sterk op een parlement waarvan de parlementsleden zelf zeggen dat ze verkiezingen uitstellen: tegen elke basisregel van democratie in.
- Het kamp Lachaert reageerde daar al heel fel over: los van het feit dat ze niet willen uitstellen, hangt de zet met haken en ogen aan elkaar.
Afwachten hoe het afloopt dus: een meerderheid van het partijbureau lijkt wel achter Bart Tommelein te staan, en dus geneigd om toch door te duwen.

Straks in de Kamer: Het debat in het halfrond zal behoorlijk leeg zijn:

Er zullen slechts 14 aanwezigen zijn: Kamervoorzitter Patrick Dewael (Open Vld) en de regering, met de premier en drie vicepremiers, Sophie Wilmès (MR), Koen Geens (CD&V), Alexander De Croo (Open Vld) en David Clarinval (MR).
En dan de fractieleiders:
- Voor de ‘meerderheid‘, of tenminste de partijen die steun geven: Kristof Calvo (Groen/Ecolo), Egbert Lachaert (Open Vld), Servais Verherstraeten (CD&V), Celine Fonck (cdH), Meyrem Kitir (sp.a), Ahmed Laaouej (PS) en Benoit Piedboeuf (MR).
- Voor de ‘oppositie‘, diegenen die tegenstemmen: Peter De Roover (N-VA), Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en Raoul Hedebouw (PTB/PVDA).
Verwacht dus niet meteen een pittig debat, slechts drie mensen gaan wat tegengas geven, terwijl er zondag wel een constitutionele en politieke draak werd gebaard. Maar: het zijn uitzonderlijke tijden, en dus is het bijzonder moeilijk om daar dan nog veel tegen in te brengen.
Een debatje tussen Calvo en De Roover vanmorgen op Radio 1 gaf al een voorbode. Daarbij zal de ‘meerderheid’ hameren op de “eenheid van het land” en het “hand-in-hand”-gevoel sterk bespelen.
“Ik ben met eens die zij die zeggen dat het doodjammer is dat we geen regering hebben. Er is heel lang gezocht naar een regering tussen N-VA en PS. (…) Nu is er een regering, die is niet tegen één bepaalde partij. Het is nu aan de politiek om tegen heel veel mensen te zeggen ‘jullie kunnen op ons rekenen'”, zo stelde Calvo.
“Ik hoor Calvo vooral over de eenheid pleiten, maar het voorbije weekend is daar geen voorbeeld van geweest. Er zijn veto’s tegen de grootste partij van het land uitgesproken: wij wilden een zo breed mogelijk kabinet, waar wij deel van zouden uitmaken. Maar op het moment dat iedereen moet samenwerken, werden wij uitgesloten“, zo repliceerde De Roover.
“Vergeet niet dat het parlement uitgeschakeld wordt, dat is geen niemendalletje. Vergeet ook niet de rol van de Raad van State, zodat men straks geen juridisch gehannes krijgt bij allerlei maatregelen”, zo stelde De Roover nog.
“Ik ben vandaag echt niet bezig met coalities, corona moet gewoon al onze aandacht vragen. Ik kan als politicus niet anders dan deel te zijn van de oplossing. Uiteraard zullen wij waakzaam zijn, maar deel zijn van de oplossing is toch hoe wij aan politiek willen doen”, zo gaf Calvo als antwoord.
Eén cruciale vraag blijft wel hangen: waarom moest het nu precies op deze manier, het erdoor rammen van het idee dat er een volwaardig kabinet moest komen? “Wanneer je die regering volwaardig voorlegt, en die heeft eigenlijk niets te maken met de coronacrisis, dan moet je reden hebben om aan te nemen dat er iets anders speelt“, zo stelde De Roover.
Mogelijk geeft de regering daar straks een sluitend antwoord op in het debat. Al is het maar de vraag hoe fel je in die vreemde tijden oppositie kan voeren. Afwachten wat het debat geeft.

Opvallend om te noteren: Een vlijmscherpe kritiek van de experten op de beleidsmakers in verband met de sluiting van de scholen.

Na een felle discussie in de Nationale Veiligheidsraad, nu een kleine week geleden, besliste de federale, Vlaamse en Waalse regering om de lessen op te schorten. Die vraag kwam er onder massale druk van de Franstalige politici, die over het muurtje naar Frankrijk keken. Als Emmanuel Macron daar speecht, ontstaat er spontaan zenuwachtigheid in Franstalig België om soortgelijke maatregelen te nemen.
De beslissing was een typisch Belgisch compromis: de Vlaamse regering wilde de scholen openhouden, de Waalse regering drong aan op de sluiting. Het werd “het opschorten van de lessen”, waarbij wel opvang zou voorzien worden.
Vandaag is viroloog Marc Van Ranst snoeihard daarover: “We hadden nooit de scholen mogen sluiten. Daar is de politiek de experten niet in gevolgd. Nu zitten we met een compromis op zijn Belgisch, met 5 of 10 procent van de kinderen die toch naar school gaan en met het argument dat kinderen van ouders die in de zorg werken ook opvang moeten hebben.”
Maar door die sluiting verliezen we een essentieel element in de strijd tegen het virus: kinderen spelen een belangrijke rol in de zogenaamde groepsimmuniteit. Hoe meer mensen ziek worden, hoe meer mensen nadien immuun zullen zijn tegen het virus: een systeem waar onder andere de UK en ook Nederland op rekenen.
“Kinderen die besmet worden, worden over het algemeen niet zo ziek als volwassenen. Maar ze krijgen wel antistoffen, en zijn dus voor een paar jaar veilig tegen het virus”, zo zegt Van Ranst in Het Laatste Nieuws. “Wanneer corona een volgende keer langs zou komen, zouden we dus een pak minder zieken hebben omdat de kinderen die het nu hebben doorgegeven, niet meer vatbaar zijn.”

The big picture: Economisch stormt het zoals nooit tevoren, iedereen zet de zeilen bij:

De ECB haalt nu eindelijk, na het waterpistool, de bazooka boven: de Europese centrale bank gaat voor 750 miljard euro extra obligaties aankopen. Dat moet massaal liquiditeit in het systeem pompen en zo de Europese economie beschermen.
Zowat alles wordt aangekocht: extra obligaties van de overheid en privésector, staatsobligaties, bedrijfsobligaties en bankobligaties met onderpand. Zelfs kortlopende schulden van niet-financiële ondernemingen zullen aangekocht worden.
In mensentaal: er gaat massaal geld bijgedrukt worden, om leningen waarvan het op dit moment toch twijfelachtig is of ze gaan terugbetaald kunnen worden, op te kopen. Een grote gok, maar de enige die de ECB kan doen, wil men vermijden dat er een golf van faillissementen op ons af komt.
“Uitzonderlijke tijden vereisen uitzonderlijke maatregelen. Er staat geen limiet op ons engagement voor de euro. We zijn vastbesloten om binnen ons mandaat het volledige potentieel van onze instrumenten te gebruiken”, zo tweette Lagarde. Met andere woorden: de bazooka zal blazen.
Ondertussen zijn in België de Nationale Bank en minister van Financiën Alexander De Croo (Open Vld) ook bezig met maatregelen. Want met de beslissing van de ECB is de kous niet af: heel veel kleine ondernemingen dreigen nog kopje-onder te gaan. Want de kosten lopen bij iedereen door, terwijl de inkomsten zo goed als stilvallen, en de economie quasi tot stilstand is gekomen. Bovendien zijn er bankverplichtingen, en personeelsverplichtingen: niet iedereen kan zomaar in de tijdelijke werkloosheid gaan.
De regering wil dus een noodpakket aankondigen:
- Een garantieregeling: dat kan bedrijven tijdelijk uitstel van betaling geven of een overbruggingslening geven. Zeker voor zelfstandigen is dit belangrijk.
- Een overheidsfonds kan bijspringen als bedrijven die ‘cruciaal’ zijn voor de economie in gevaar komen.
Dat dit alles massaal veel geld zal kosten, is ondertussen wel duidelijk. Tegelijk stevent de Europese en Belgische economie af op rampzalige krimpcijfers. In de VS is ondertussen de eerste golf van quarantaine begonnen. De eerste cijfers van tijdelijke werkloosheid wijzen erop dat twee miljoen Amerikanen in dat systeem zouden gaan.

Om te volgen: Ook het Vlaams Parlement was in noodzitting bijeen gisteren.

Even bevreemdend als de Kamer: een zo goed als leeg halfrond, met enkel de fractieleiders: Björn Rzoska (Groen), Jos D’Haese (PVDA), Hannelore Goeman (sp.a), Willem-Frederik Schiltz (Open Vld), Peter Van Rompuy (CD&V), Wilfried Vandaele (N-VA) en Chris Janssens (Vlaams Belang).
Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) maakte wat nieuws door de verdeling van de middelen uit het EU-fonds in de strijd tegen corona aan te willen vechten. Het merendeel van de slachtoffers zit immers wel in Vlaanderen, maar twee derde van de fondsen gaat naar Wallonië. “Eens te meer gaat er Europees noodgeld aan Vlaanderen voorbij.”
Verder wilde Jambon vooral focussen op de maatregelen die de Vlaamse regering neemt om de economie te redden. En er was natuurlijk een stukje de ‘staatsman‘, die de bevolking een hart onder de riem wilde steken. “Neen, dit is geen opbeurende boodschap. De situatie is ernstig, de maatregelen fors. In een aantal gevallen zal het echt pijn doen. Denk vooral niet dat we zelf gevrijwaard worden van het virus. Van hieruit wens ik alle goeds toe aan de collega’s in quarantaine.”
Twee Vlaamse ministers zitten immers nu thuis in afzondering wegens corona: Hilde Crevits (CD&V) en Bart Somers (Open Vld). Dat zijn meteen de twee viceminister-presidenten, de Vlaamse regering is dus serieus beperkt in haar mogelijkheden om nog fysiek samen te komen.
“Duizenden mensen organiseren zich om kwetsbare mensen te helpen. De klassieke en sociale media ondersteunen dat. Dat is de warme, sociale, bezorgde kant van onze gemeenschap, van Vlaanderen. Ook bedrijfsleiders, ondernemers, influencers dragen hun steentje bij. Namens de hele Vlaamse regering dank ik u allen”, zo sprak Jambon warme woorden, en roemde hij de “Vlaamse spirit” van de zorgverleners. “Erop en erover. Opgeven doen we nooit. Deze spirit zal ons er opnieuw bovenop halen. Plus est en nous.”