Het recht op vrije meningsuiting krijgt in de meeste landen de steun van een grote meerderheid. Dat meldt een recent gepubliceerd rapport van onder meer de Columbia University van New York. Goed nieuws toch? Think again. Het venijn schuilt namelijk in de kleine lettertjes van het verslag; de al te bekende “ja, maar…”-repliek. 

• ‘Who Cares About Free Speech?’ werd gepubliceerd door de Deense denktank Justitia, de Global Freedom of Expression van Columbia University en het departement Politieke Wetenschappen van de Universiteit van Aarhus.
  • Geen schuimbekkende neanderthalers uit de duisterste krochten van het internet dus. 
    • Terzijde: ons land deed niet mee aan het onderzoek. Helaas.
• In februari van dit jaar hebben de onderzoekers in 33 landen telkens gemiddeld 1.500 respondenten ondervraagd om tot een schijnbaar positief resultaat te komen.
• Maar: “Hoewel burgers in de meeste landen vinden dat kritiek op de regering moet worden toegestaan, zijn veel mensen niet bereid om uitspraken toe te staan die kritisch of beledigend zijn voor bepaalde groepen, hun religie of de natie,” voegen de auteurs toe. 
• “Bovendien geven burgers niet altijd voorrang aan de vrijheid van meningsuiting als er een mogelijke wisselwerking is met andere zaken die zij belangrijk vinden, zoals nationale veiligheid, goede gezondheid en de economie.”

Sommige van de uitzonderingen die mensen maken zijn “grimmig”, schrijft de vrijheidminnende publicatie Reason Magazine.

• Meerderheden in veertien landen vinden dat regeringen moeten kunnen voorkomen dat mensen “uitspraken doen die beledigend zijn voor uw godsdienst en overtuigingen”.
  • De meeste landen op die lijst zijn geen verrassing; is er iemand verbaasd te ontdekken dat meerderheden in Egypte, Rusland en Turkije vinden dat vrije meningsuiting zich niet mag uitstrekken tot kritiek op hun eigen ideeën? 
    • Maar Brazilië staat ook op die lijst. 
      • En zelfs de Duitsers zijn verdeeld. 47 procent van onze oosterburen vindt dat regeringen mensen die zich uitdrukken op een manier die zij als beledigend ervaren, moeten kunnen muilkorven.
• Duitsland is even verdeeld als het gaat om beledigingen van de nationale vlag, met 48 procent die overheidsbeperkingen steunt – hetzelfde percentage als in Australië. 
  • Maar in Frankrijk is 56 procent het daarmee eens, waarmee dat land tot de 21 landen behoort waar een meerderheid vindt dat de overheid moet kunnen verhinderen dat mensen het nationale symbool beledigen.
• Duitsers en Australiërs behoren, samen met de Britten, tot de 22 landen waar een meerderheid vindt dat de overheid moet kunnen verhinderen dat mensen dingen zeggen die beledigend zijn voor minderheden.
• Meerderheden in Kenia, Maleisië, Nigeria, Pakistan, Rusland en Tunesië vinden dat regeringen moeten kunnen verhinderen dat mensen uitspraken doen ter ondersteuning van homoseksuele relaties.
• Meerderheden in 19 landen, waaronder de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, vinden dat de overheid moet kunnen voorkomen dat mediaorganisaties informatie publiceren over “gevoelige kwesties in verband met de nationale veiligheid”. 

Opvallend: 43 procent van de Amerikanen zegt dat hij zich het afgelopen jaar minder vrij voelde om openhartig te spreken over politieke kwesties. Slechts 17 procent denkt dat er op dat vlak vooruitgang is (40 procent zegt dat de situatie onveranderd is). 

• Dat kan een voorbode zijn van een verschuiving op lange termijn, aangezien, zoals andere onderzoekers hebben vastgesteld, jongere Amerikanen minder voorstander zijn van vrije meningsuiting. 
  • “In de VS zijn jongeren, vrouwen, lager opgeleiden en Biden-stemmers over het algemeen restrictiever als het gaat om vrijheid van meningsuiting,” merkt ‘Who Cares About Free Speech?’ op.
    • Hoewel de mate van steun in de VS varieert, is een meerderheid van mannen en vrouwen, ongeacht leeftijd, opleiding en partij, nog steeds voorstander van vrije meningsuiting.

Algemene conclusies

“De wereldwijde vrijheid van meningsuiting neemt af en staat nu op het laagste punt sinds tien jaar”, volgens een rapport van Article 19 uit 2019/2020.

• Article 19 is een Britse organisatie genoemd naar het gedeelte van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens dat zich richt op de bescherming van de vrijheid van meningsuiting.
  • Ook straf: “Meer dan de helft van de wereldbevolking – ongeveer 3,9 miljard mensen – leeft in landen die in een vrijheidscrisis verkeren.”

Waarom dan is de bescherming van het recht op vrij meningsuiting al meer dan een decennium aanhoudend verslapt?

• De daling is versneld door de verslechtering van de vrijheidssituatie in landen met een grote bevolking, waaronder Bangladesh, China, India, Rusland en Turkije.
• Een ander deel van het probleem is wel degelijk dat veel van de ondervraagden een gemakkelijke houding aannemen ten aanzien van het onderwerp: zij steunen bescherming voor wie meningen uit die zij goedkeuren, maar niet voor wie meningen uit waardoor ze beledigd zijn. 
  • “Helaas is een recht dat je alleen aan jezelf en je medestanders wilt toekennen helemaal geen recht en laat het de vrijheid alleen aan degenen die de macht bezitten”, besluit Reason.

Lees ook:

• Dit zijn de 10 sterkste democratieën ter wereld
• Polen bereidt wet voor die sociale media verbiedt gebruikers te blokkeren: ‘Vrijheid van meningsuiting is het zout van de democratie’
• ‘Burgerlijke vrijheden wereldwijd ingeperkt tijdens coronajaar 2020’, dus ook bij ons

(jvdh)