De Vlaamse regering hakte gisteren knopen door over haar klimaatplan, dat de ambitie verhoogt van 32,6 procent minder CO2-uitstoot tegen 2030 naar 40 procent. België in totaal moet 47 procent halen. Meteen kan minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) met een “realistisch, ambitieus plan” naar de COP26 in Glasgow. Vlaanderen legt de grote focus op woningen verplicht energiezuinig maken en heel het wagenpark versneld elektrisch laten rijden. De landbouwsector krijgt voorlopig geen al te zware maatregelen opgelegd, met 31 procent reductie tegen 2030. De industrie verliest subsidies op fossiele brandstoffen en krijgt een aardgasheffing opgelegd. Het akkoord sleepte dagenlang aan, met allerlei lekken in de pers. Maar het maakt de zaak wel erg concreet, in tegenstelling tot vage federale beloftes. In Glasgow heeft men ondertussen andere katten te geselen.

In het nieuws: De Vlaamse regering heeft, eindelijk, een klimaatakkoord.

De details: De ruis rond het proces is typisch voor de regering-Jambon.

• Waar is de tijd dat de Vlaamse regering onder Geert Bourgeois (N-VA) een ploeg was, geleid door een ‘duffe notaris’, en waar men schreeuwde om wat meer charisma en flamboyance? Tegenwoordig onderhandelt men aan het Martelarenplein dagen, zelfs wekenlang eigenlijk, op dossiers, die uitgebreid en gretig gelekt worden in de pers, zodat de oppositie er soms wat werkloos op staat te kijken. In de regering, met onder meer Zuhal Demir, meer dan genoeg charisma en spektakel dus, maar of het op die manier als netjes en ordentelijk goed bestuur oogt, is een andere kwestie.
• In het geval van het Vlaamse klimaatakkoord alvast niet. Heel de week lang lekte het voorstellen in de pers, waarbij vooral Open Vld, de partij die in 2016 nog een reeks fiscale en groene voorstellen van toenmalig vicepremier Kris Peeters (CD&V) op federaal niveau afdeed als een ‘shitlist’, het ene na het andere scherp groen-ecologische voorstel op de regeringstafel legde:
  • Het rekeningrijden passeerde de revue, op aandringen van Lydia Peeters (Open Vld).
  • Open Vld wilde vanaf 2023 in alle nieuwbouw verwarming met fossiele brandstof helemaal verbieden.
  • Hetzelfde met wagens vanaf 2027: verboden om dan nog nieuwe verbrandingsmotoren in te schrijven. En tegelijk een uitdoving op de tweedehandsmarkt.
• Het maakte deel uit van een tactiek van de liberalen, die federaal met premier Alexander De Croo (Open Vld) de groene trom roerden op de COP26-top in Glasgow, om de Vlaamse regering, mét N-VA aan boord als leiders, zoveel mogelijk in het bad te trekken van klimaatacties. Bart Somers, de Vlaamse viceminister-president, nam gretig de rol op van overtuigde groene voorvechter: de Mechelaar zit niet voor niets al jaren in zijn stad met groenen in de coalitie. Maar vooral: tactisch was het niet slecht de partij van Bart De Wever (N-VA) helemaal mee onder te dompelen in de klimaatplannen, en zo de Vlaamse regering in de federale pas te doen lopen.
• Het antwoord van N-VA: telkens eisen dat de voorstellen zo concreet mogelijk zouden worden gemaakt. Want het grote verschil met de Waalse, Brusselse en federale regering: daar worden grote ambities afgekondigd, om België tot 47 procent CO2-reductie te verbinden, zonder dat daar echt helder uitvoerbare plannen, en vooral een prijskaartje voor overheid én burgers, tegenover staan.
• “Voor Vlaanderen zijn die er nu wel“, zo stelde Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) fijntjes, vanmorgen op een krakende radioverbinding vanuit Berlijn, waar hij verwacht werd op een bijeenkomst van de regeringsleiders van de Duitse bondsstaten.
• Zo werd Open Vld dus gedwongen om het onpopulaire rekeningrijden, een nieuwe vorm van taxatie, op tafel te leggen: een opvallende positie voor klassieke liberalen. Maar tegelijk pakte N-VA, met Jambon als leider van die Vlaamse regering, wel alweer collatoral damage: het is en blijft wel ‘hun’ regering die nu een hele reeks maatregelen moet aankondigden die voor de gemiddelde Vlaming wel héél dichtbij komen, en onvermijdelijk toch geld en moeite gaan kosten.
• CD&V probeerde heel de week lang handig de dans te ontspringen op hun klassieke terrein: de landbouw. Ook dat is een constante deze legislatuur, waar CD&V’er Hilde Crevits zich als viceminister-president als ultieme beschermer van de boeren opwerpt, terwijl collega Demir wél volop in de aanval gaat en de Boerenbond allerminst uit de wind zet.

De essentie: De Vlaamse regering is er weer uitgeraakt, maar de vraag is of het proces zo goed gemanaged is.

• Het was met enige voldoening dat de betrokken kopstukken, Demir, Crevits, Somers en Jambon, ‘hun’ akkoord de afgelopen uren verdedigden.
  • Demir kon met opgeheven hoofd naar Glasgow: “Wij maken het tenminste concreet”, is de mantra daar, ten opzichte van de minachting die ze permanent ontvangt uit de Waalse en zeker de Brusselse en federale regering over de ‘kleine’ Vlaamse ambitie.
  • Jambon kan laten zien dat Vlaanderen op 40 procent is afgeklokt, en dus de facto aan de andere deelstaten en de federale overheid zegt: “Lossen jullie nu maar de rest op, wij gaan het niet doen“, met coalitiepartners CD&V én Open Vld die dat onderschrijven.
  • Somers kan aankondigden dat “Vlaanderen na Noorwegen het snelst zal zijn met het elektrificeren van haar wagenpark, in héél Europa”, zo liet hij aan De Tijd verstaan.
  • Crevits benadrukte overal “dat dit plan wel heer hard lijkt op het CD&V-klimaatplan“, waarbij tussen de lijnen ook wel duidelijk is dat landbouw (voorlopig) gespaard is. De harde noten van een stikstofplan, dat er onvermijdelijk ook moet komen, zijn nog niet gekraakt.
• Alleen: moest dat hele circus dan quasi een week lang aanspelen, met onderhandelingen die haast publiek werden gevoerd? “Had de minister-president dit niet ietsje handiger kunnen aanpakken, onder meer door niet toe te staan dat sommige ministers op reis vertrokken omwille van de herfstvakantie?”, zo is binnen de regering te horen. Feit is dat onder meer Somers en Demir, twee sleutelspelers, enkele dagen in Spanje vertoefden, tijdens de onderhandelingen. Geen fraai beeld, al is iedereen tegenwoordig toch telewerken gewoon.
• En rest de vraag of de grote dossiers op Vlaams niveau, die ook deel zijn van de klimaatproblematiek, niet andermaal voor zich uit geschoven zijn. Ook dat blijft een typisch fenomeen van de ploeg Jambon I: het regeerakkoord is zo dik als een telefoonboek, maar rond een aantal onvermijdelijke en loodzware dossiers blijft men heen fietsen.
  • Landbouw blijft één grote black box: een akkoord zoals in Nederland, rond de stikstofuitstoot, is er niet. Feit blijft dat Vlaanderen vroeg of laat over haar heel extensieve agro-industrie moet nadenken. En dat er opnieuw ‘compensaties’ voor de veehouders moeten komen, zo eist CD&V: het gaat altijd over geld.
  • Minstens even belangrijk: de betonstop of bouwshift, en de daarbij horende ‘boskaart’. De Vlaamse regering wil de verharding tegengaan, en dus zal men onvermijdelijk massaal mensen met bouwgronden hun recht moeten afnemen om daar te gaan bouwen. Dat heeft enorme financiële gevolgen, bedragen tot 15 miljard circuleren ter compensatie, maar dat geld heeft de Vlaamse regering niet, en wil en kan ze dus niet ophoesten.

The Big Picture: Federaal blijft het energiedossier evengoed gisten.

• Het doek viel deze week over de veiling van het vervangmechanisme voor de kerncentrales. De veiling om de ‘goedkoopste’ gascentrales te bouwen, werd met vlag en wimpel gewonnen door het bedrijf dat tegelijk ook de kerncentrales moet sluiten, en al decennialang energieproductie in België laat samengaan met vette dividenden in Frankrijk: Engie. Vervelend voor de federale regering en zeker voor Groen: Engie was jarenlang de gezworen vijand, en nu dus plots een bondgenoot. Bien étonnés de se trouver ensemble.
• Ten gronde hebben de groenen in de federale regering hun zaak binnengehaald: de veiling viel veel goedkoper uit dan gedacht, en lijkt een alternatief voor de kernenergie te bieden.
• In de perceptie speelde tegelijk andere zaken mee. Zo dook een kleinere vorm van energieproductie in de veiling plots op onder de spotlights: de vliegtuigmotoren die bij pieken plots ook zouden worden aangezet, om zo stroom te voorzien. Meer dan 1 miljoen euro subsidies, alweer voor Engie, voor technologie uit de jaren zestig, die bovendien uiteraard CO2 uitstoot.
• Erger lijkt het feit dat de MR, met voorzitter Georges-Louis Bouchez, van geen wijken wil weten. Hij blijft vasthouden aan kernenergie als een alternatief, en laat geen moment na om het dossier verder op te poken en de groenen te jennen. Hoe dat binnen de Vivaldi-coalitie nog te verzoenen valt, is een raadsel. Maar vroeg of laat moet premier Alexander De Croo (Open Vld) dat dossier ook wel tot een consensus brengen.
• Vanuit de Vlaamse liberalen klonk een mogelijk alternatief: Antwerps Kamerlid Christian Leysen, legde vorige week het voorstel van minireactors op tafel. Niets nieuw, maar wel een mogelijke deur die op de kier kan komen te staan.
• Dat Duitsland ondertussen diezelfde deur naar nucleaire energie weer heeft opengezet, is ook in België niemand ontgaan ondertussen. Dat de Duitse kanselier Angela Merkel daarover met de Franse president Emmanuel Macron gesprekken voerde, was aanleiding voor N-VA-voorzitter Bart De Wever om de vinger op de wonde in België te leggen: “In de herfst van haar carrière lijkt Merkel dan toch te erkennen dat kernenergie een zeer belangrijke rol te spelen heeft om onze Europese energievoorziening duurzaam, betrouwbaar en betaalbaar te houden. België is de last fool standing …”

De timing: Met een enorme focus op dit moment op de wereldwijde CO2-reductie, komt het einde van de Belgische kernreactoren op geen slechter moment voor de groenen.

• China lijkt alvast alles op nucleaire energie te zetten, met een plan om in 15 jaar zo’n 150 nieuwe reactoren te bouwen, ter waarde van 440 miljard euro. Het lijkt dé manier om daar het CO2-probleem aan te pakken.
• Tegelijk komt vanuit Glasgow slecht nieuws, voor wie hoopte op een grote doorbraak voor de klimaatopwarming, en simpelweg de ambities van de klimaattop van Parijs wilde halen. De VS en China zijn niet bereid om een deal te maken, en steenkool helemaal te bannen. Dat ‘coal pact‘ was nochtans het vlaggenschip van het Verenigd Koninkrijk, het organiserende land van de COP26: het compleet bannen van de massaal CO2-uitstotende brandstof.
• Nog deze week sloten een pak landen bijkomend aan, om die steenkooldeal te ondertekenen, zo bericht de Financial Times vanmorgen: Polen, Zuid-Korea en Vietnam gaven hun zegen. Maar de cruciale drie, China, de VS en India, die samen goed zijn voor liefst 72 procent van alle steenkoolconsumptie wereldwijd zeggen ‘neen’. Net als Australië, een grote producent.
• In eigen land houdt Bouchez dus niet op om de shift van nucleaire centrales naar gas aan te vallen. De Vlaamse regering, met een plan van de regering-Jambon, zet de zaak daarbij overigens ook op scherp: er komt dus een verbod op gasverwarming in privéwoningen in de nieuwbouw. Maar diezelfde woningen worden dan wel met elektriciteit verwarmd, mee aangemaakt door een gascentrale …
• Overigens zal het best gezellig worden op z’n Belgisch, daar in Glasgow. Vanmorgen al liet Zakia Khattabi (Ecolo), de federale minister van Klimaat weten:
  • De Vlaamse plannen zijn wel wat ambitieuzer zijn dan de vorige plannen, “maar gezien de politieke context van de COP26 en de klimaatnoodsituatie, zou het omgekeerde onbegrijpelijk en onaanvaardbaar geweest zijn”, zo stelde ze aan Belga.
  • De 40 procent vermindering is “ver onder wat Europa vraagt en aan de vooravond van de echte onderhandelingen over de lastverdeling is de boodschap dan ook: doe de rest!”
  • “Als ook de federale maatregelen al in de 40 procent verrekend zijn, doet Vlaanderen veel minder dan het beweert.”
• “Waar Vlaanderen kiest voor minder CO2, kiest Vivaldi voor extra fossiele gascentrales met belastinggeld. Dat collega Khattabi ons plan niet goed vindt, is behoorlijk geruststellend”, zo sneerde Demir al terug.

Ook gezien: Premier Alexander De Croo (Open Vld) timmert aan zijn internationaal profiel.

• Een opvallende profilering ten opzichte van Polen leek een eerste trap, een speech in Glasgow waarbij eerste minister De Croo het zelfs had over “41 klimaatdoden” leek een tweede luik: feit is dat iedereen heeft opgemerkt hoezeer de premier de internationale spotlights zoekt.
• Verschillende gesprekken met Angelsaksische media, onder meer Bloomberg, deden in Glasgow het accent nog meer leggen op de ambities die De Croo zou koesteren, om na zijn verblijf in de Zestien toch internationale oorden op te zoeken.
• Want het moet gezegd: de Belgische premier maakte er de afgelopen weken een erezaak van om de Polen publiek en meermaals terecht te wijzen, omdat ze de fundamentele grondregels van de EU niet zouden respecteren.
• En hoewel op sociale media vooral de draak werd gestoken met de bijzonder matige aandacht die zijn speech in Glasgow voor de COP26 leek te krijgen (er circuleerden overal beelden van een lege zaal), ging De Croo toch erg ver in zijn stellingnames: “Klimaatverandering komt hard aan, ook in Europa. Deze juli zagen we historische overstromingen die in België 41 klimaatdoden veroorzaakten. Er is maar één conclusie, we moeten de 1,5 graden van de Parijs-akkoorden in het bereik brengen”, zo verklaarde hij daar.
• Of de 41 slachtoffers van de overstromingen in de Vesdervallei echt ‘klimaatdoden’ zijn, zoals de premier stelde, is dan weer een andere vraag: het lijkt er toch op dat een mix van factoren meespeelde, waardoor rechtstreekse causaliteit moeilijk aan te tonen is.
• Dat de overheid in haar aanpak van de ramp echter niet voorbereid was, en faalde, waardoor een zo hoog aantal mensen uiteindelijk slachtoffer werd, staat wel als een paal boven water. Daarbij wordt in Wallonië naar de federale overheid gekeken, maar evengoed naar het uitblijven van aan reactie van de Waalse regering, en vooral het dramatische optreden van de Luikse gouverneur, Hervé Jamar (MR).
• Wat hoe dan ook in de internationale wandelgangen volop gonst: de huidige voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel (MR) zou het moeilijk krijgen om straks zijn termijn te verlengen. Michel heeft niet overal vrienden gemaakt, onder meer met sofa-gate kwam duidelijk naar voren dat hij en Ursula von der Leyen niet de beste maatjes zijn.
• Als Michel zichzelf niet opvolgt, komt er een plaats vrij, in Europa of elders: onbewust houdt men in het internationale spel van postjes verdelen met zoiets wel rekening. Met een profiel van een voormalig minister van Ontwikkelingssamenwerking, maar evengoed ex-minister van Financiën, kan De Croo alle kanten op. En uit zijn vorige posten bleek één zaak heel duidelijk: de huidige premier ziet al veel langer de zaken eerder internationaal dan vanuit het kleine België.

Om te volgen: Het is opnieuw onrustig rond de sans-papiers. Vervelend voor Vivaldi dus.

• Het zat er onvermijdelijk aan te komen: de hongerstakers van het voorjaar zijn behoorlijk ontevreden. Meer zelfs, ze beschuldigden deze week de bevoegde staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) van woordbreuk. Want die zou bij onderhandelingen over het beëindigen van de hongerstakingen beloftes hebben gedaan aan de actievoerders om hun dossiers met aanvraag tot regularisatie ‘mild’ te behandelen.
• Het tegendeel blijkt nu waar: er zou zo’n 10 procent van alle aanvragers in aanmerking komen om ook effectief geregulariseerd te worden, waarbij Mahdi geen ‘voorkeursbehandeling’ geeft. Hijzelf heeft overigens nooit iets anders beweert, integendeel: dat zou indruisen tegen elk statement dat hij tijdens de hongerstaking zelf aflegde. “De wet geldt voor iedereen”, was toen de mantra.
• De waarheid is dat zowel PS als Ecolo tijdens die hongerstaking op een cruciaal moment hun hand leken te overspelen, door op een kernkabinet van de federale regering aan te kondigden dat ze “hun ontslag zouden aanbieden als er ook maar één dode zou vallen”.
• Dat zette meteen gigantische druk op de beide linkse Franstalige partners in de coalitie: veel middelen hadden (en hebben) zij niet om Mahdi tot concessies te bewegen. De CD&V’er probeert een middenkoers te varen op het departement, die meer ‘humaan’ moet zijn als zijn voorganger Theo Francken (N-VA). Maar tegelijk zou enige vorm van regularisatie van mensen zonder papieren in Vlaanderen politiek onverkoopbaar zijn: op dat vlak wil en kan Mahdi niet toegeven.
• De CD&V-staatssecretaris zit in Vivaldi dus tussen hamer en aanbeeld: aan Franstalige kant wordt hij “erger dan Francken” genoemd, aan Vlaamse kant ligt hij permanent onder vuur van diezelfde Francken en Vlaams Belanger Dries Van Langenhove.
• In mei gaf Mahdi niet toe, nadat de PS het hoge woord had uitgesproken op het kernkabinet. Het gevolg: de Franstalige socialisten moesten plots volop mee de zaak oplossen. Via de Brusselse PS-burgemeester Philippe Close werd duidelijk gemaakt aan de hongerstakers dat er op politiebevel zou ingegrepen worden. Het was immers al langer duidelijk dat de actievoerders niet de nodige medische zorgen kregen, en door activisten met extreemlinkse ideologie werden afgeschermd van onder meer het Rode Kruis, dat erg bezorgd was over de hongerstakers.
• Onder die druk plooiden de actievoerders dus. Maar deze week beschuldigden hun woordvoerders, met onder meer Mehdi Kassou en Alexis De Swaef, Mahdi toch van woordbreuk. Opvallend was dat Freddy Roosemont, de topambtenaar van de Dienst Vreemdelingenzaken, ‘zijn’ staatssecretaris ter hulp kwam door publiek te stellen “dat er geen beloftes waren gedaan”.
• Dat neemt de spanning in het dossier uiteraard niet weg. Want feit is dat het rommelt bij de achterban van de PS en de groenen in Brussel, die zich wel degelijk bedrogen voelen. Zij gingen ervan uit dat dossiers van mensen die hier al langer woonden en “goed geïntegreerd zijn”, meer kans op regularisatie zouden maken. Het kabinet van PS-vicepremier Pierre-Yves Dermagne heeft zich al voorgenomen kritische vragen te stellen, in de Kamer roert Ahmed Laaouej (PS) zich: hij eist “tekst en uitleg” van Mahdi.
• Die laatste zette overigens met zijn recent uitgebrachte boek ‘Van hol naar vol’ nog eens fors de schijnwerpers op een mogelijke kandidatuur als CD&V-voorzitter, ter opvolging van de gewonde Joachim Coens (CD&V). Diens mandaat loopt volgend jaar af. Premier De Croo is dus niet de enige die nadenkt over een toekomst na deze regeringsploeg.

Ook gelezen: De doorlichting van de boekhouding van het Brussels Gewest is meer dan pijnlijk.

• Om door de grond te zakken van schaamte, dat is de conclusie van het nieuwste rapport van het Rekenhof over de boekhoudingen 2020 van het Brussels Gewest. De financiële waakhond heeft immers “afwijkingen van materieel belang” gevonden, zeg maar cijfers die niet kloppen. Zo werd een bedrag van 777.000 euro in plaats van 777 miljoen euro geboekt.
• De bevoegde minister van Begroting in Brussel is Sven Gatz (Open Vld). De Vlaamse liberalen leveren al meer dan twee decennia de minister in de Brusselse regering die bevoegd is voor de centen.
• Het Rekenhof certificeert de openbare financiën van de belangrijkste overheden in ons land. Maar het controleorgaan onthoudt zich van een oordeel over de algemene rekening 2020 van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest door “onzekerheden over de fiscale ontvangsten en vorderingen die werden geboekt.”
• Dit is de meest onthutsende passage uit het controlerapport: “De schatkistcertificaten die bij de afsluiting van het boekjaar openstonden in het gebruik van de kredietlijn in samenhang met het programma medium-term note werden niet ten belope van het juiste bedrag geboekt: de DBHR (diensten van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering) boekten een bedrag van 777 duizend euro in plaats van 777 miljoen euro. Als gevolg daarvan is het onbenutte saldo van de kredietlijnen, geregistreerd bij de niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen, 776 miljoen euro overschat.”
• Het Rekenhof stelt zich ook vragen bij de boekhouding van drie Brusselse instellingen: parking.brussels en visit.brussels en de Brusselse Hoofdstedelijke Dienst voor Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp. De boekhouding van die laatste instelling werd zelfs gewoon afgekeurd door het Rekenhof.
• De toezichthouder plaatst eveneens vraagtekens bij de toekenning van twaalf bedrijfswagens: “De diensten van de Brusselse regering kennen een bedrijfswagen toe aan twaalf personeelsleden van graad A5 tot A7 (directeur-generaal tot secretaris-generaal), waarvoor een voordeel in natura fiscaal wordt ingehouden. Het Rekenhof stelt echter vast dat er geen reglementaire grondslag bestaat voor de toekenning van dat element als aanvulling op de bezoldiging.”
• Gatz gaat in De Tijd in op de blunder van 776 miljoen euro door te zeggen het te onderzoeken en aan een plan van aanpak te werken. “Ik wens een dergelijk rapport van het Rekenhof niet meer mee te maken.” Hij belooft dus de zaak door te lichten. Volgens hem klopt de kas en gaat het om een puur boekhoudkundig probleem. Hij belooft ook “evenwichtige toewijzingscriteria” voor de bedrijfswagens.

Met bijdragen van Emmanuel Vanbrussel.