Gabriel Boric, een getatoeëerde 35-jarige voormalige studentenleider uit het uiterste zuiden van Patagonië, heeft een beetje onverwacht een verpletterende overwinning behaald in de Chileense presidentsverkiezingen. Boric verloor in november nog de eerste stemronde van de extreemrechtse populist José Antonio Kast. Boric wordt de jongste president van het land wanneer hij op 11 maart aantreedt, en zijn overwinning markeert een ingrijpende generatiewissel in Chili.

De overwinning van Boric is best spectaculair: hij slaagde erin het voordeel van zijn tegenstander ongedaan te maken en 56 procent van de stemmen te behalen in de tweede ronde, vergeleken met de 44 procent van Kast.

Kast, een vader van negen kinderen wiens trouwe katholieke geloof zijn ultraconservatieve sociale waarden ondersteunt, werd gesteund door de oude garde van rechtse politici. Boric werd bekend als een van de studentenleiders die in 2011 protesten leidden voor gratis onderwijs van hoge kwaliteit. Na twee termijnen in het Congres stelde hij zich kandidaat voor het presidentschap, waarbij veel van zijn medestudenten zich bij zijn team voegden.

“Chili was de geboorteplaats van het neoliberalisme, en het zal ook zijn graf zijn!”

Boric heeft voorgesteld het sociale zekerheidsstelsel grondig te herzien, de werkweek te verkorten van 44 uur tot 40 uur en de studieschuld kwijt te schelden. De aanzienlijke stijging van de overheidsuitgaven die hij voor ogen heeft, zou worden gecompenseerd door nieuwe belastingen op de ultrarijken en een effectiever systeem om corruptie te bestrijden. Hij steunt de legalisering van abortus – die in Chili op een paar uitzonderingen na verboden is – en het homohuwelijk.

De ambitieuze agenda van Boric, gericht op sociale rechtvaardigheid, sprak vooral jongeren aan. Nadat hij in juli zijn rivaal van de Communistische Partij in de voorverkiezingen had verslagen, kondigde hij zijn voornemen aan om de neoliberale sociaaleconomische erfenis te begraven die was achtergelaten door de repressieve dictatuur van generaal Augusto Pinochet die van 1973 tot 1990 duurde.

De wrede dictatuur van generaal Pinochet schonk Chili zijn extreem economisch model, en Boric en zijn invloedrijke cohort van studentenleiders hebben het op zich genomen om zich ervan te ontdoen. “Chili was de geboorteplaats van het neoliberalisme, en het zal ook zijn graf zijn!” zwoer Boric tijdens zijn campagne.

Boric werd in 1986 in Punta Arenas geboren en is enorm trots op zijn thuisregio, Magallanes, die ligt onder de Patagonische ijsvelden. In 2011, toen hij het laatste jaar van zijn rechtenstudie inging, was Boric een leider van de onderwijsprotesten die Chili verlamden. Hij voltooide zijn diploma nooit, maar won in plaats daarvan de verkiezingen voor het Chileense congres in 2013 en diende twee termijnen als plaatsvervanger. Daarbij werd hij een van de eerste congresleden die van buiten de twee traditionele coalities van Chili kwam.

Maar sinds hij de presidentiële eerste ronde nipt verloor van José Antonio Kast, heeft hij zijn programma aanzienlijk gemodereerd en een beroep gedaan op de centristische kiezers die hem nu de overwinning hebben bezorgd. Boric is nu netjes verzorgd, nederig en serieus – terwijl hij vaak een nette blazer draagt ​​die zijn tatoeages bedekt. Zijn vriendin Irina Karamanos vergezelde hem zondagavond na de uitslag op het podium. Hij heeft ook in het openbaar gesproken over het feit dat hij lijdt aan een dwangneurose (obsessief-compulsieve stoornis of OCS), een aandoening waarvoor hij in 2018 kort in het ziekenhuis werd opgenomen.

Nieuwe grondwet en indicatie voor de rest van Zuid-Amerika?

De presidentsverkiezingen waren de meest polariserende en bittere in de recente Chileense geschiedenis. En de inzet was hoger dan bij andere presidentiële verkiezingen: de Chilenen hebben vorig jaar met een overweldigende meerderheid gestemd om een ​​nieuwe grondwet op te stellen. De nieuwe president zal een grote rol spelen in hoe die uiteindelijk vorm krijgt.

Boric, leider van de linkse coalitie Frente Amplio, is een fervent voorstander om het handvest te actualiseren, een proces dat eind 2019 in gang werd gezet door een golf van protesten over ongelijkheid, de kosten van levensonderhoud en de vrijemarkteconomie van Chili.

De presidentsverkiezingen in Chili worden gezien als een indicator voor de vele aankomende verkiezingen in Latijns-Amerika waarin gevestigde en regeringspartijen in het defensief zitten, deels vanwege de onrust en de economische pijn die de pandemie heeft veroorzaakt. De belangrijkste zijn de presidentsverkiezingen van volgend jaar in Brazilië en Colombia, waar het virus honderdduizenden mensen heeft gedood en grote delen van hun economieën heeft verlamd. COVID-19 bracht ongelijkheden opnieuw op de voorgrond, het verergerde die ongelijkheden en maakte het gemakkelijk om die ongelijkheden te politiseren in Latijns-Amerika.

(lp)