Onlangs waren wetenschappers in Hornsund (Svalbard) getuige van een ijsbeer die een rendier de zee in jaagde voordat hij het doodde, het aan land sleepte en het opat. De video die ze maakten, werd veel gedeeld op nieuws- en sociale mediaplatforms. Toen, twee dagen later, zagen ze hoe dezelfde beer een tweede rendier doodde. IJsberen blijken ook elders hun jachtterrein te verleggen, wellicht als antwoord op de klimaatverandering. Maar betekent dat dat ze zich kunnen aanpassen?

De waarnemingen van de wetenschappers op Spitsbergen zijn het eerste gedetailleerde verslag van een complete en succesvolle jacht op ijsberen op een Svalbard-rendier. Maar ze volgen 13 eerdere rapporten van ijsberen die tussen 1983 en 1999 op rendieren azen en op zoek waren naar rendieren op dezelfde archipel.

Dit zijn verre van de eerste verhalen over ijsberen die hun dieet varieerden. Normaal gesproken genieten ze in de maanden dat de zee bevroren is van een dieet van zeehonden. Maar hun gebruik van aanvullende voedselbronnen in de magere zomermaanden is al tientallen jaren bekend, met beren die zeevogeleieren eten en zich voeden op de Churchill-stortplaats (een afval- en recyclingfaciliteit) in Hudson Bay.

Toch zijn soortgelijke meldingen van terrestrische voeding de laatste jaren frequenter geworden. Van het besluipen en achtervolgen van Canadese kariboes, het vissen op arctische zalmforellen en het vangen van ganzen en knaagdieren tot het grazen op vegetatie en patrouilleren op menselijke vuilnisbelten: ijsberen proberen vanalles.

Steeds meer in de problemen

IJsberen zijn relatief snel geëvolueerd tot zeer efficiënte jagers van zeezoogdieren. Ze leven van een vetrijk dieet en zijn afhankelijk van prooien die leven op het ijs, zoals zeehonden en robben. Als gevolg hiervan worden ze ernstig bedreigd door een opwarmend klimaat. Met stijgende mondiale temperaturen smelt het Arctische zee-ijs eerder in de zomer en bevriest het later in de winter. En naarmate de ijsvrije periodes langer worden, brengen ijsberen meer tijd door op het land zonder toegang tot hun primaire voedsel.

Hun situatie wordt ook verergerd door andere factoren. Een recente studie wees uit dat de energiebehoefte van ijsberen hoger is dan eerder werd aangenomen. Met minder tijd op het zee-ijs en minder zeehondenvet om te consumeren, zullen ijsberen het moeilijker hebben om in hun energiebehoeften te voorzien, wat leidt tot hogere sterftecijfers. Tegelijkertijd kunnen hogere Arctische windsnelheden het jagen op zeehonden nog moeilijker maken.

Niet energie-efficiënt

Daarom zijn de toenemende meldingen van aaseters in de zomer, foerageren en jacht op het land niet verrassend in de context van klimaatverandering. Of ze kunnen overleven op deze onshore voedselbronnen is echter twijfelachtig als langetermijnstrategie. In hun studie naar het foerageren op de eidereenden-nesten van het eiland Mitvik (Canada), ontdekten onderzoekers dat ijsberen inefficiënte roofdieren zijn van zeevogeleieren. Dat komt omdat ze meer energie kunnen gebruiken om de eieren te vinden dan ze krijgen door ze op te eten. Evenzo hebben andere studies aangetoond dat de consumptie van terrestrisch voedsel door ijsberen onvoldoende was om de verminderde jachtmogelijkheden op het ijs te compenseren.

(kg)