ECB waarschuwt voor 'groene inflatie' door klimaatpolitiek: dé grote uitdaging voor Vivaldi wordt alvast om loon-prijsspiraal te vermijden

Voor het eerst spreekt een topfiguur van de Europese Centrale Bank, de Duitse Isabel Schnabel, over ‘groene’ inflatie: de shift weg van fossiele brandstoffen “creëert bijkomend risico voor onze langetermijnprojecties op vlak van inflatie”, zo stelde ze dit weekend op een financiële conferentie. In december duwden hoge energieprijzen de Europese inflatie tot 5 procent, een record voor de eurozone. De klimaatpolitiek in Europa houdt de druk op energieprijzen lange tijd hoog en zou zo de ECB kunnen dwingen om hun stimulatiepolitiek vroeger af te breken en terug richting hoge rente te gaan. In tussentijd zijn de werkgevers van VBO en Voka hyperzenuwachtig over de hoge inflatie: de kosten schieten de hoogte in, en via de index ook de lonen. Maar de bereidheid bij Vivaldi om in te grijpen is bijzonder klein, zo lijkt.

In het nieuws: ‘Groene’ inflatie duikt op als term.

De details: Wordt 2022 het jaar waarin de sociaal-economische discussies terug op het voorplan staan?

2021 sloot af met een paar opmerkelijke cijfers, die iedere politicus in de Wetstraat in het oog zou moeten houden. In december piekte de inflatie in de EU tot 5 procent: een record. En hoewel de energieprijzen ondertussen flink daalden (na waanzinnige records te hebben gebroken, met stijgingen tot meer dan 600 procent op één jaar) sprongen onder meer de voedselprijzen 4,6 procent hoger, na een stijging van 1,9 procent in november.
Die piek op het einde, die velen verraste, lijkt de grote theorie (en ondertussen hoop) van de ECB te ondergraven dat de inflatie “slechts tijdelijk” is. In september voorspelde de ECB nog een inflatie voor heel de EU van 1,7 procent in 2022. Op dit moment staat die voorspelling al op een forse 3,2 procent voor dit jaar, en houdt men vast aan ‘maar’ 1,8 procent inflatie volgend jaar.
Het zijn cijfers om stil van te worden. En toch houdt Christine Lagarde onverschrokken vast aan haar politiek om de intrest niet te laten stijgen: “Het is zeer onwaarschijnlijk dat de rente in 2022 omhoog gaat“, zo verzekerde ze journalisten nog eens.
In de VS, waar de inflatie ruim boven de 6 procent zit, heeft men de boeg omgegooid: de Fed, de tegenhanger van de ECB, kondigde aan dat dit jaar de rente daar drie keer zal omhoog gaan.
Naast lage rente voerde de ECB een andere politiek: het massaal opkopen van staatspapier: in totaal heeft Lagarde nu al voor 4,7 biljoen euro leningen van Europese landen opgekocht. Die politiek vermindert wel: men reduceert geleidelijk van meer dan 90 miljard euro per maand aankopen naar zo’n 20 miljard per maand tegen eind 2022.

Wat van belang is: Plots spreekt men over ‘groene’ inflatie.

De enorme stijging in energieprijzen, met name gas, is het lont geweest dat het inflatievuur aanstak. Onder meer de Russische president Vladimir Poetin speelt daarbij een vuil politiek spel.
Maar Isabel Schnabel, een Duitse professor economie en intern bij de ECB een van de kritische stemmen over de expansieve monetaire politiek van de ECB, spreekt nu expliciet over een andere drijvende kracht: de energietransitie in de EU, die druk de prijzen zet. Zo kom je bij ‘groene’ inflatie.
Niet dat Schnabel daar tegen is: de transitie zelf stelt ze niet in vraag, wel stelt ze “dat de monetaire politiek zal moeten aangepast worden” als de strijd tegen de klimaatverandering drukt op de inflatie. Ze schermde op het congres van de American Finance Association, dit weekend, met studies die dat laatste suggereren.

Relevant voor de Wetstraat: De klimaattransitie is onvermijdelijk gelinkt met de dure energiefactuur.

Eind 2021 besliste Vivaldi om niet te beslissen: de kernuitstap werd alweer verdaagd, tot frustratie van de groenen, die de zaak anders probeerden te verkopen. Midden maart zal nu definitief de knoop doorgehakt moeten worden.
Daarbij valt op dat MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez alleen maar strijdvaardiger lijkt te worden over de zaak. Afgelopen weekend linkte hij nog eens de hoge energieprijzen aan het behoud van kerncentrales, om net afhankelijkheid van de gasprijzen te vermijden.
Daarbij ging hij op RTL-TVi zo ver dat hij schermde met het vervangen van de uitbater. Engie, de Franse energiereus, heeft immers helemaal geen zin meer in de kerncentrales: het kan miljoenen subsidies vangen voor de bouw van nieuwe gascentrales. Hij herinnerde eraan dat in 2018 Engie aanbood aan EDF, een andere Franse speler, om de centrales over te nemen. “Als we perspectief bieden, zullen er ook wel andere mogelijke uitbaters zijn”, zo stelde Bouchez.
Dat lijkt minstens drie bruggen te ver voor de groene coalitiepartners. Die willen net weg van kernenergie. Al waait Europees de wind in de andere richting: zondag verklaarde Europees commissaris voor Interne Markt en Industrie Thierry Breton, niet toevallig een Fransman, nog dat Europa tussen tegen 2050 zo’n 500 miljard euro moet investeren in kernenergie. Dat noemde hij “een groene transitie, die zal leiden tot een industriële revolutie op nooit geziene schaal.”
Binnen de EU lijken de Fransen zo alvast het debat gewonnen te hebben of kernenergie nu als ‘groen’ wordt bestempeld, tegen onder meer Oostenrijk en de Duitse groenen in. “Er zijn kolossale investeringen in kernenergie nodig om de komende dertig jaar de Europese emissiedoelstellingen te halen en om aan de groeiende vraag naar elektriciteit te voldoen”, liet Breton zonder te verpinken optekenen in de Franse krant Le Journal du Dimanche.
België gaat met de bouw van nieuwe gascentrales helemaal de andere richting uit: iets wat in Europese kringen, zowel bij de leiders van Nederland en Frankrijk, eerste minister Mark Rutte en president Emmanuel Macron (toch twee buddy’s van Belgisch premier Alexander De Croo) al tot zacht hoongelach heeft geleid.

Minstens even relevant: De inflatie moet Vivaldi wakker houden.

Dit weekend was er een opvallend mediaoffensief van de werkgevers. Pieter Timmermans, grote baas van het Belgische VBO en Wouter De Geest, leider van het Vlaamse Voka, zaten helemaal op dezelfde lijn.
- “Als we nu niet ingrijpen, wordt België opnieuw de zieke man van Europa’”, zo stelde Timmermans onder meer in De Standaard en De Tijd. Hij wijst erop dat België veel gevoeliger is voor inflatie dan andere landen, door de indexverhogingen. En dat we dus snel onze concurrentiepositie zullen verliezen.
- De Geest had het in de Zevende Dag dan weer over “11 miljard aan extra loonkosten voor de bedrijven, een factuur van 11 miljard voor de ondernemingen“. Hij wijst er immers op dat er in 2022 twee tot drie indexaties zullen komen, in totaal dus 7 procent loonsverhoging voor werknemers.
Even opvallend: Timmermans durfde daarbij niet zomaar voor een indexsprong pleiten, dat vond hij “asociaal”, hij wil een “verstandige aanpassing”, maar blijft vaag over wat dat dan moet zijn.
De Geest sprak ook over een “gemoduleerde indexsprong”, met “sociale correcties”. Dat zijn eigen BASF, de chemiereus in Antwerpen waar De Geest CEO is, ondertussen doodleuk meer opslag geeft dan de 0,4 procent van de loonnorm, ondergraaft wel zijn geloofwaardigheid. BASF gaat er voor 2022 de lonen, los van de index, met 1 procent verhogen en in 2022 met 2 procent. Dat doen ze omdat de krapte op de arbeidsmarkt enorm is, zeker in de chemiesector.
Het zegt veel over welke vreemde tijden het zijn: de werkgevers en werknemers vochten vorig jaar keihard over de zogenaamde loonnormwet, of de wet van ’96, die de stijging van de lonen beperkte tot 0,4 procent. In praktijk worden ze dus ingehaald door de krapte op de arbeidsmarkt en het onvermijdelijke spel van vraag en aanbod. Maar dat is geen goed nieuws voor het algemeen plaatje: België dreigt zich uit de internationale markt te prijzen.
Opvallend: binnen de coalitie helemaal geen appetijt om Voka of het VBO te volgen. Aan de linkerkant klinkt onverholen dreigende taal. “Het VBO kan tien keer een indexsprong vragen, tien keer zal de PS weigeren. De index beschermt de koopkracht van de mensen, en dat is meer dan ooit van levensbelang. Zolang de PS in de regering zit, komt er geen indexsprong“, zo stelde Paul Magnette (PS) zonder pardon op Instagram.
Even opvallend: ook de arbeidersvleugel van CD&V roerde zich. Vicepremier Vincent Van Peteghem (CD&V), toch van de ACW-strekking, verzond een duidelijke tweet: “We hebben miljarden uitgegeven om bedrijven door de crisis te sleuren. Dat was een keuze vol overtuiging, niks doen had ons nog meer gekost. Nu zien mensen hun energiefactuur en prijzen in winkels stijgen. Zij hebben het vandaag moeilijk en verdienen onze steun. Geen indexsprong.”
En kijk: zelfs de MR drong niet aan. Want ook Georges-Louis Bouchez gaf op RTL aan er niet aan te willen raken. Zo straalt Vivaldi vooral de ultieme status quo uit: Bouchez koppelde expliciet de wet van ’96 aan de index: “Als we aan de indexering raken, dan laten we die wet verdwijnen. Daar moeten we eerlijk over zijn. We hebben een systeem dat het evenwicht bewaart en ik ben daar voorstander van.” Die redenering leeft ook bij CD&V, waar ze ook vasthouden aan de wet van ’96.
Want die wet blijft gisten, voor de PS van Magnette, met de FGTB in haar nek. De Franstalige vleugel van de socialistische vakbond wil de wet radicaal weg, en plant opnieuw acties, onder meer op 12 februari. Ook in 2022 komt dat dossier onvermijdelijk terug op de agenda.
Ondertussen is er dus de ongemakkelijke houdgreep binnen Vivaldi, waarbij er niets mag veranderen. Moeilijk vol te houden, als de inflatie in 2022 ruim boven de 3 procent blijft, wat de ECB voorspelt. Want zo dreigt een loon-prijsspiraal: een vicieuze cirkel waarin het ene het andere aanwakkert.

Nog een dossier: De langdurig zieken duiken ook weer op.

Wie krapte op de arbeidsmarkt in België zegt, komt onvermijdelijk uit bij het enorme reservoir aan mensen die niet werken omdat ze thuis zitten met een aanhoudende ziekte. Dat aantal zit ruim boven een half miljoen mensen.
In oktober, bij de begrotingscontrole kwam de Vivaldi-coalitie met een scherpere maatregel: voortaan zouden langdurig zieken een vragenlijst moeten invullen, over een mogelijke terugkeer naar een job. Weigerden ze dat, dan zouden ze tot 2,5 procent van hun uitkering verliezen.
Een bijna onaanvaardbare stok achter de deur voor de PS, waar Magnette de maatregel afdeed als “een procedurezaak”, die hij minimaliseerde. Tegelijk vond de oppositie het “veel te mager”, en bijna lachwekkend dat één formulier mensen zou aanzetten om terug te gaan werken.
Maar de eerste resultaten zijn overdonderend. De Standaard komt met cijfers die spreken: bij de CM laat meer dan 40 procent van de bevraagden de lijst onbeantwoord, net zoals bij de liberalen en neutrale ziekenfondsen. Alleen de Socialistische Mutualiteiten scoren beter, met maar 20 procent onbeantwoord: zij deden zowel papieren als digitale bevraging.
De straffen volgen hoe dan ook maar in 2023, na druk van PS en PTB/PVDA. Maar de hoge percentages tonen aan dat dit geen symbooldossiertje wordt.

Opgetekend: De premier zelf minimaliseert het allemaal.

In Le Soir blikt Alexander De Croo (Open Vld) vandaag vooruit op het nieuwe jaar dat begint. Hij sloot 2021 niet al te makkelijk af. Na een onbeslechte strijd over de kernenergie, was er een beschamend moment rond het Overlegcomité. Daarbij sloot men de cultuursector, om hem een paar dagen later weer open te doen. De premier stond behoorlijk alleen, bij het verdedigen van die beslissing.
Maar “ik houd de moraal hoog”, zo stelt De Croo. “Andere regeringen liepen in een boog rond het nucleaire dossier, wij pakken het aan“, zo klopt hij zichzelf op de borst. Het jaareinde bracht de nodige rust, nu wil hij opnieuw vooruit.
Hij blijft ook in 2022 bij de mantra “dat er in de periferie veel discussie is, rond de regering”, verwijzend naar de partijvoorzitters, “maar wij nemen wél beslissingen binnen de regering“. En nog: “Ik heb een fantastische ploeg, met uitstekende ministers, het is aan mij om daar het beste uit te halen. En ja dat zal nog met moeilijke momenten zijn, maar dat moet ons niet verhinderen te functioneren.”
En over de ‘deloyale’ houding van sommigen, na het nemen van moeilijke maatregelen: “Als men deel wil nemen aan beslissingen, dan is men verplicht die achteraf te verdedigen. Anders heeft men geen plaats aan tafel. Maar goed, iedereen leert bij zeker?”

Tot zover de rust: MR-kopstuk Jean-Luc Crucke stapt op als Waals minister.

Eén ding is zeker: met de MR van Georges-Louis Bouchez wordt het nooit helemaal kalm in de politiek. Niet in Vivaldi, maar ook niet in de Waalse regering.
Daar nam vanmorgen Jean-Luc Crucke, de minister van Begroting voor de Franstalige liberalen, dan toch ontslag. En nog straffer: hij stapt meteen naar het Grondwettelijk Hof over, waar de MR nog iemand mag benoemen. Een exit uit de politiek dus.
Crucke werd eind 2021 vernederd door de eigen partij, nadat een fiscaal voorstel van hem voor de Waalse begroting door de MR-fractie in het Waals Parlement afgeschoten werd. Dat leidde tot woedde bij de MR-minister, maar niet minder bij de PS en Ecolo, de coalitiepartners. Die konden het niet appreciëren dat plots hun coalitiepartner, onder impuls van hun onrustige voorzitter, een publieke bocht nam over belastingen.
Crucke zelf verbeet zijn frustratie, maar dreigde toen al binnenskamers met ontslag. De PS-voorzitter Paul Magnette en zijn collega Jean-Marc Nollet (Ecolo) zetten daarop via hun ministers in de Waalse regering de MR het mes op de keel: aanvaarden, of eruit gegooid worden. Het cdH stond immers te trappelen om de MR te komen vervangen.
Uiteindelijk bond Bouchez in, en bleef dus ook Crucke. Tot nu. Hij gooit de handdoek in de ring, niet zonder nog één tik uit te delen: “Mijn persoonlijke overtuigingen zitten niet meer op één lijn met die van mijn eigen partij”, zo stelt hij bij zijn exit in de Franstalige pers.
Een prachtige uitbolbaan bij het Grondwettelijk Hof zit er dus wel nog in: Crucke, die gold als een ‘centrumliberaal’ en een grote fan van de Vivaldi-coalitie, zal geen enkel probleem hebben met in de Senaat benoemd te raken.
Bouchez zelf heeft overigens alweer een pittig weekend achter de rug. Hij dook op in de media, waarbij hij nog eens een boom over kernenergie opzette, maar vooral golven veroorzaakte in Franstalig België door zich uit te spreken over de Franse presidentiële verkiezingen. Daarin zou hij, zo gaf hij aan, de omstreden uiterst rechtse Éric Zemmour verkiezen boven Valérie Pécresse, de kandidaat van centrumrechts.
Dat leidde tot grote verontwaardiging in Wallonië en Brussel, waar die verkiezingen echt meetellen, en waar Zemmour op één lijn met de extreemrechtse Marine Le Pen gezet wordt. Onder meer Dénis Ducarme, ook tegenkandidaat van Bouchez en altijd vocaal, sprak al z’n ongenoegen uit over de uitspraken van zijn voorzitter.
Maar mogelijk wordt Ducarme straks gepaaid met een postje in de Waalse regering. Bouchez laat, wat had u gedacht, nog niet in zijn kaarten kijken over wie hij voor de opvolging van Crucke in gedachten heeft.

Opgemerkt: Omikron is een keerpunt in de pandemie.

België gaat volop naar de piek van de Omikron-golf. In de media reageert men met een golf schreeuwerige voorpagina’s. In de Wetstraat blijft het thema voorlopig dominant. Maar tegelijk is er toch iets fundamenteler dat lijkt te zijn veranderd.
Zo wilde Frank Vandenbroucke (Vooruit), de protagonist van de harde lijn, als minister van Volksgezondheid, zondag in de media toch “het beeld tegenspreken dat op het laatste Overlegcomité alles was losgelaten”, zo stelde hij. Op dat laatste comité werd immers vooral beslist om niets bijkomend te beslissen.
Daarbij maakt de politiek zich klaar, met een aantal noodplannen, om alle essentiële diensten in stand te houden als de Omikron-golf haar piek zou bereiken. Het leger zou kunnen inspringen in de ziekenhuizen, als dat nodig is. Maar ook naar andere diensten zoals huisvuilophaling wordt gekeken.
Onderliggend is het meest interessant wat beslist is toch het versoepelen van de quarantainemaatregelen voor besmette gevaccineerden: de nadruk ligt niet langer op individuele zieken beschermen, maar op het algemeen maatschappelijk welzijn. Ook daarin staat België allerminst alleen: andere landen begonnen al sneller met hun lange quarantainetijden in te korten. Kwestie van de boel draaiende te houden.
Dat heeft alles te maken met de aard van Omikron, en het feit dat dit een vijfde golf is. Deze versie van het virus besmet veel meer mensen, waarvan de meesten ook gevaccineerd zijn, of/en al eens eerder besmet raakten. Maar de impact is veel kleiner. In de UK, waar men voorop loopt in de golf, heeft een Omikron-besmetting 55 tot 69 procent minder kans te leiden naar een ziekenhuisopname, in vergelijking met een Delta-besmetting, zo schrijft The Economist.
Zowat alle signalen die komen vanuit landen waar Omikron volop raast, en waar de pers minder gedomineerd wordt door steeds dezelfde stemmen, wijzen op de veranderde aard van het virus: het is en blijft een gevaarlijk virus, maar de maatregelen, met enorme impact op de samenleving (in de VS werden duizenden vluchten afgelast, dreigden essentiële sectoren met leveringstekorten te zitten), kunnen niet blijven aanslepen zoals de afgelopen twee jaar.
Er is geen appetijt meer, het breed maatschappelijk draagvlak is weg, met een virus dat zodanig gemuteerd is dat het voor een meerderheid eerder ongevaarlijk is.
In Zuid-Afrika, waar Omikron het eerst opdook, is het zelfs al als “het einde van de pandemie” afgeroepen, door Bloomberg. De golf was er, de doden in de ziekenhuizen niet meer.
Een gemiddelde stevige griepepidemie treft in België ook meer dan 10 procent van de bevolking, met 1 op 1.000 die daarop in het ziekenhuis beland. Voor Omikron lijkt men naar soortgelijke cijfers te gaan. Alleen is het mentale kader nog niet hetzelfde voor griep als voor corona: dat lijkt de grote transitie van Omikron te worden. Zo staat de pandemie op een keerpunt.
Tegelijk woedt in Europa volop het debat over verplichte vaccinatie: een evident antwoord voor een maatschappij die het leven wil verder zetten, en de hoge kost van hospitalisaties wil vermijden.
De belangrijkste kar is daarvoor gekeerd: die van premier Alexander De Croo (Open Vld). Op VTM bevestigde hij afgelopen weekend daar nu voorstander van te zijn.
Eerder had De Croo er een erezaak van gemaakt om de voorstanders op één lijn te zetten met “Micronesië en Turkmenistan”, maar die vergelijking is vandaag niet meer dan een pijnlijke herinnering; Overal in Europa raast men richting een systeem van zuivere vaccinatiepassen (geen testen meer) en/of een algemene verplichting.
Ook daar wordt het debat in België eind deze week in het Overlegcomité vermoedelijk beslecht: alles wijst op een (vorm van) verplichte vaccinatie.

Lastig: Net nu België militairen naar Mali zou sturen, glijdt het land verder weg van democratie.

Het is het militair ‘theater’ dat sowieso de meeste kopzorgen levert voor Ludivine Dedonder (PS), de minister van Defensie, zo gaf ze eind vorig jaar in de wandelgangen mee: Mali. Daar, in het uitgestrekte woestijngebied in het noorden van het land, voert Europa, en met name Frankrijk, een felle strijd tegen islamisten.
Maar ondertussen is het ook permanent onrustig in Bamako, de hoofdstad in het zuiden van het land. In 2020 werd er een militaire coup gepleegd, die de toenmalige president Ibrahim Boubacar Keïta verving door een militaire junta geleid door kolonel Assimi Goïta.
Dat regime beloofde nieuwe verkiezingen, in februari dit jaar. Maar nu stellen ze die alweer uit. Meteen reageerde de ECOWAS, de Economische Gemeenschap van West-Afrikaanse landen, door met sancties te komen en de grens te sluiten met Mali.
Goïta en co maakten het wel erg bont, door de nieuwe verkiezingen in december 2025 aan te kondigen. “Deze tijdstabel houdt de Malinese bevolking gegijzeld”, zo stelde de ECOWAS.
Voor België is dat een uiterst lastige zaak. Dit jaar gaat men immers de militaire aanwezigheid flink opvoeren: er worden 250 militairen naar het land gestuurd om de strijd in het noorden aan te gaan.
De vraag is hoe dat moet, met een partner die tegelijk niet bepaald democratisch handelt, en onder druk staat in de regio.