Rusland verzet hemel en aarde om een veroordeelde geheime agent van de militaire inlichtingendienst GROe terug in handen te krijgen. De spion probeerde vorig jaar een job te bemachtigen in het Internationaal Strafhof van Den Haag.

In april vorig jaar werd de 36-jarige Braziliaan Viktor Muller Ferreira door de Nederlandse geheime dienst AIVD gearresteerd en op een vlucht gezet richting Sao Paulo. De Nederlandse autoriteiten hadden namelijk ontdekt dat Muller eigenlijk Sergej Vladimirovitsj Cherkasov heette, en dat hij als geheim agent fungeerde voor de GROe.

Bewijsstukken laten verdwijnen

De Rus werkt al sinds 2010 aan zijn missie, die hem doorheen de jaren naar Brazilië, Ierland, de Verenigde Staten en Nederland bracht. Volgens een te raadplegen cv van de man, studeerde hij tussen 2014 en 2018 aan het Trinity College in Dublin. Nadien vervolledigde hij een master aan de John Hopkins universiteit van Baltimore, in de Verenigde Staten.

Cherkasovs doel was om een stageplek te bemachtigen in het Internationaal Strafhof in Den Haag, waar onder meer misdaden tegen de mensheid worden behandeld. Vermoedelijk werd Cherkasov opgedragen om, als het Strafhof onderzoeken opent naar Rusland of Russische staatsburgers, geheime documenten door te sluizen naar Moskou, en bewijsstukken te laten verdwijnen.

Kruimelspoor naar de waarheid

Zover kwam het echter niet: de Nederlandse veiligheidsdiensten kwamen Cherkasov op het spoor, en ook onderzoekswebsites zoals Bellingcat konden met achtergelaten kruimeltjes de ware identiteit van de Braziliaan Viktor Muller Ferreira onthullen. Medewerkers van de website konden databases met elkaar vergelijken, waaruit bleek dat Cherkasov in eigen naam regelmatig met de trein reisde tussen Kaliningrad en Moskou, tussen 2005 en 2008. Nadien konden ze de naam Cherkasov ook linken aan enkele vluchten tussen Rusland, Brazilië, Ierland en de VS: toevallig de plaatsen waar zijn alter ego Muller verbleef of studeerde.

Het spelletje was dus uit voor Cherkasov, die op de eerste vlucht werd gezet naar Brazilië, waar hij ondertussen terechtstaat en een celstraf van 15 jaar riskeert. Maar dat is buiten Rusland gerekend: dat zet alles op alles om zijn geheime agent terug te krijgen.

In juli namen onderzoeksdiensten van de Russische overheid contact op met de Braziliaanse autoriteiten. Zij vroegen om de uitlevering van Cherkasov, die een geharde crimineel zou zijn. Ze kwamen met bewijsstukken op de proppen dat de Rus aan het hoofd stond van een bende die heroïne vanuit Afghanistan, via Tadzjikistan, naar Rusland zou smokkelen, om de drugs daar aan criminele bendes door te verkopen. In Rusland werd hij veroordeeld tot 20 jaar cel, maar hij vluchtte op tijd.

Doorprikte ballon

Bellingcat doorprikt de Russische leugentjes echter zonder al te veel moeite. Zo zou Cherkasov ook na zijn vermeende veroordeling nog verschillende keren naar Rusland reizen, op zijn eigen naam in plaats van zijn alter ego. Daarnaast kwamen de strafbare feiten pas op zijn strafblad te staan nadat hij door Nederland aan Brazilië was uitgeleverd; ruim tien jaar nadat de feiten hadden plaatsgevonden.

Het onderzoeksmedium bestudeerde de vluchtgegevens nog meer in detail, en daaruit bleek dat Cherkasov zich in de periode dat de heroïnesmokkel zou hebben plaatsgevonden niet eens in Rusland bevond. De rechtszaak over de smokkel bestaat wel degelijk, maar Cherkasovs naam staat daar nergens in vermeld. Op enkele plekken in het dossier staat zijn naam er wel, maar die lijkt achteraf ingevuld.