Als er één filmmaker is die zichzelf de geschiedenis in heeft gefilmd dan is het Steven Spielberg wel. Filmliefhebber of niet, er loopt geen levende ziel rond die niet weet wie de man is en minstens enkele van zijn films gezien heeft. Hoe kan dat ook anders als je én Jaws én E.T. én Schindler’s List én Jurassic Park én Indiana Jones én Saving Private Ryan op je palmares hebt staan. Steven Spielberg heeft dus al lang niets meer te bewijzen.
Score: 7/10
Tegelijkertijd is het al van 2015 geleden, toen Bridge Of Spies uitkwam, dat de meester nog eens een echt straffe film heeft afgeleverd. Vandaag loopt hij in de aandacht met The Fabelmans, de meest persoonlijke film die Spielberg ooit maakte. De regisseur nam immers zijn eigen jeugd als uitgangspunt en vertelt hier het verhaal over de jonge Sammy (Gabriel LaBelle) die op jonge leeftijd (Mateo Zoryan) onder de indruk is van een bezoek aan de bioscoop en van dan af naar de wereld kijkt door zijn camera. Maar het is evengoed het verhaal van zijn ouders (Michelle Williams en Paul Dano), die het allemaal best goed menen met elkaar en met het gezin maar die gaandeweg elkaar verliezen.
Naar aanloop van de film werd er gezegd dat The Fabelmans losjes gebaseerd werd op de feiten, maar niets is minder waar. Op de set van de film werden oude foto’s en familievideo’s uit de privécollectie van Spielberg gebruikt en de kortfilms die de jonge Spielberg maakte zijn in de film te zien op bijna exact de manier waarop de jonge Steven ze destijds maakte.
Het was belangrijk voor Spielberg om dit goed te doen. De filmmaker loopt al een hele tijd rond met het idee om een film te maken over zijn eigen jeugd en het was zelfs iets waar zijn beide ouders naar bleven vragen. Intussen zijn ze allebei overleden – moeder Spielberg in 2017, zijn vader in 2020 – maar dat is niets waar Steven op zat te wachten, want The Fabelmans is geenszins een afrekening met zijn jeugd of zijn ouders. Veeleer is het een prent over ouders die hun kinderen – Steven komt uit een gezin van vier – de best mogelijke jeugd hebben proberen te geven, naar hun beste vermogen.
De harde realiteit
Spielberg schildert het portret van een eerder rationeel ingestelde vader Burt (Paul Dano) die met computers werkt en het filmmaken van zijn zoon eerder als een hobby ziet (dat kan toch geen beroep zijn, filmmaken?) en de creatieve moeder Mitzi (Michelle Williams) die het talent van een professionele pianiste heeft, maar nooit is kunnen doorbreken. Zij ziet en erkent de creatieve kant van haar zoon en herhaalt meermaals dat van al haar kinderen hij toch degene is die het meest op haar lijkt.
Er is zeker een wederzijdse sympathie tussen beide ouders, misschien zelfs liefde. Maar tegelijkertijd is er ook Bennie (Seth Rogen), de beste vriend en collega van Burt, een man die door de kinderen van het gezin Fabelman “oom Benny” wordt genoemd en die mee verhuisd naar Phoenix wanneer Burt daar een job aangeboden krijgt.
Hij lijkt een eeuwige aanwezigheid, zonder zich ooit echt op te dringen. Pas veel later heeft Sammy door dat er ook een bijzondere relatie bestaat tussen Benny en zijn moeder. De scène waarin Sammy ontdekt dat zijn moeder en Benny verliefd zijn op elkaar is zonder twijfel de mooiste van de gehele film omdat de jongeman daar ontdekt dat hij met zijn camera ook dingen kan zien die anderen niet te zien krijgen. Dat hij realiteiten kan construeren, maar dat de camera anderzijds ook de harde realiteit kan registreren, zelfs al wil je ze eigenlijk nog het liefst ontkennen.
Modeltrein
Die scène is één voorbeeld van hoe The Fabelmans soms boven zichzelf weet uit te stijgen. Een andere scène zit helemaal in het begin van de prent. Op een avond wordt Sammy door zijn ouders voor de eerste maal meegenomen naar de bioscoop. Sammy weet niet wat hem te wachten staat en zijn ouders proberen hem beide op hun manier gerust te stellen. Vader Burt geeft de technische benadering van het filmmaken en projecteren mee, moeder Mitzi benadrukt vooral dat films als dromen zijn.
Vervolgens aanschouwt Sammy The Greatest Show On Earth (1952) van Cecil B. DeMille, een film die een gigantische indruk zal maken op de kleine jongen. Verdeeld over de acht avonden van Chanukah vraagt en krijgt de jongen vervolgens een treinset van Lionel, waar hij vervolgens mee aan het crashen gaat in een poging om de crash die hij op het grote scherm heeft gezien te recreëren. Dat komt hem op een standje te staan van zijn vader – Lionels zijn niet om mee te crashen! – maar zijn moeder ziet wat hij probeert te doen: hij probeert de angst die hij die avond in de bioscoop voelde te controleren door uit te zoeken hoe die scène tot stand is gekomen en film te begrijpen.
Het is een tweede voorbeeld van het meesterschap van Spielberg, hoe de regisseur erin slaagt om een inkijk te geven in wat er gebeurde in zijn eigen hoofd toen hij jonger was en hoe het komt dat hij naar de wereld en naar cinema kijkt zoals hij dat vandaag doet. Als de rest van The Fabelmans op hetzelfde niveau zou staan, zou dit een meesterwerk en de film van het jaar zijn. Zonder twijfel.
Vakmanschap
Dat de film dat net niet geworden is, is als je ’t ons vraagt omdat er een Spielbergiaanse degelijkheid van afstraalt. Alles is zeer mooi en degelijk gefilmd en verteld. Waar vakmanschap. Niets op aan te merken. Maar tegelijkertijd mist de film iets extra. Wat vuur, of originaliteit, iets dat ‘m uitzonderlijk maakt en onderscheidt van andere films. Iets dat maakt dat je de bioscoopzaal uitloopt en de film mee naar huis neemt, zoals de kleine Spielberg destijds deed na het zien van The Greatest Show On Earth.
De film is genomineerd voor zeven Oscars en we zien niet meteen in welke categorie The Fabelmans een beeldje zou kunnen winnen (tenzij de Academy de 91-jarige John Williams nog wil bekronen voor zijn werk op de soundtrack) omdat er altijd wel een andere film is die meer indruk heeft gemaakt of een prestatie in een andere film meer bijzonder is. Dat is jammer, maar tegelijkertijd heel tekenend voor de film die The Fabelmans is.