Waarom geeft de sp.a zomaar de sjerp van burgemeester op in Hasselt? Het duidt op een diepe sclerose en verdeeldheid bij de Vlaamse socialisten. Want hun positie in de steden, ooit de rode burchten van de sp.a, staat zwaar onder druk. De concurrentie op links én op rechts weegt loodzwaar.
Patrick Janssens in Antwerpen, Steve Stevaert in Hasselt, Frank Beke in Gent, Johan Vande Lanotte in Oostende, Freddy Willockx in Sint-Niklaas, Louis Tobback in Leuven, … Het lijkt wel een historisch overzicht, maar dit waren de bastions die de sp.a in 2012 nog stevig in handen had. En kijk, ondertussen ‘vielen’ Antwerpen, Sint-Niklaas en nu dus ook Hasselt. En in Gent staat Daniël Termont zeer zwaar onder druk.
Het is een spectaculaire afbrokkeling van de core van wat de sp.a in Vlaanderen is: een progressieve, stedelijk-linkse partij. Antwerpen was en is daarbij ongetwijfeld het pijnlijkst, maar die bittere pil is al nu bijna 4 jaar geleden doorgeslikt, toen Janssens de sjerp verspeelde aan Bart De Wever.
Maar Hasselt, en misschien straks ook Gent, wegen vandaag loodzwaar. Want de steden zijn de afgelopen jaren enorm gestegen in soortelijk gewicht bij de Vlaamse socialisten. De sp.a is helemaal verveld tot oppositiepartij, alleen nog in Brussel blijft Pascal Smet rustig genieten van een ministerieel kabinet, wagen en chauffeur. En dus zijn die sjerpen goud waard: het zijn dé plekken waar de sp.a kan aantonen met bestuur hoe ze het verschil maken.
De val van termont
Er staat veel op het spel. 2018, waar in oktober de gemeenteraadsverkiezingen komen, geldt als de eerste trap van een raket die in 2019 omhoog moet: de Europese, Vlaamse én federale verkiezingen. Wie in 2018 wint en een aantal steden verovert, zet meteen de toon voor 2019. In die zin hebben we te maken met één langgerekte verkiezing, die begint in het voorjaar van 2018 en pas een jaar later stopt.
Het verklaart meteen waarom Daniël Termont zo opgeklommen was tot ‘held van z’n partij’, toen hij ei zo na de verkiezingen van ‘beste burgemeester ter wereld’ won. Wat die wedstrijd precies waard is weet niemand, maar dat doet er niet echt toe: het is de handige marketing, de manier waarop de sp.a Termont in de markt kon zetten, die relevant is.
Vandaag schiet van die trofee niets meer over, na de Optima-affaire. Eerst leek het vooral de ene communicatieve blunder na de andere: waarom trok Termont zo de aandacht naar zich met z’n haast wanhopige ontkenning van elke schuld? Waarom dat leugentje over “geen enkele journalist aan wie hij z’n verhaal kwijt kon”, terwijl ze allemaal op z’n antwoordapparaat stonden?
Factuur van meer dan 25.000 euro, waar niemand nog iets van weet
Alleen, ten gronde blijkt er toch meer aan de hand. Er ligt in de Gentse commissie die de zaak doorzoekt een factuur van meer dan 25.000 euro op tafel, die tot lastige vragen leidt. Waarom kan niemand verklaren waar die som voor moest dienen op een vastgoedbeurs in Cannes? En waarom moest de stad dus überhaupt die factuur betalen?
Is het omdat de zaak vooral door de lokale pers gevolgd wordt dat de zaak niet ontploft? Of omdat het soortelijk gewicht van de oppositie in Gent toch te licht is, en zowel CD&V als N-VA hun vragen niet genoeg schade veroorzaken? Feit is dat Hilde Claes haar sjerp nu kwijt is door een zaak die in wezen veel minder spectaculair is dan vastgoedfeestjes en dure facturen.
Een kritische vraag van newsmonkey over het gebruik van de infoborden van de stad Hasselt, waarop prominent de foto van Claes figureerde, leidde tot een cascade die eindigde met de verplichte exit van de burgemeester. Dat kon enkel gebeuren omdat het al veel langer gistte in Hasselt. Een simpel, maar helder verschil: in 2015 stemde Gent unaniem voor John Crombez bij de voorzittersverkiezingen, niet één dissidente stem. In Hasselt eindigde het in een bloedbad: tegen het ordewoord van vader en dochter Claes in stemde de socialistische Hasselaars voor Crombez.
Die dissidentie blijf verder woekeren, en leidde tot de uitbarsting van Claes, die haar eigen partijleden publiekelijk aanviel. Een communicatiefout waar ze nooit meer van herstelde. Rest de vraag waarom Crombez dan in de aftermath zomaar de sjerp van Hasselt opgaven en Wouter Beke (CD&V) toeliet om z’n eigen poulain Nadja Vanaroye te piloteren als nieuwe burgemeester.
Succes Nadja! pic.twitter.com/MH8rWZS3xm
— Wouter Beke (@wbeke) September 8, 2016
Natuurlijk is er een harde deal gesloten voor 2018
Iedereen die bij de gesprekken betrokken was ontkent in alle talen dat het draait om een voorakkoord tussen sp.a en CD&V in 2018. Maar er valt geen andere zinnige verklaring te geven: Wouter Beke moet gewoon keihard onderhandeld hebben met Crombez, met een gretige N-VA van Steven Vandeput in Hasselt als alternatief. Beke hoefde maar Vandeput te bellen en een andere coalitie, zonder Claes maar ook zonder sp.a, was een feit.
Bovendien zat Crombez ook intern met een delicate situatie: als niet Claes, wie dan wel vanuit sp.a die de sjerp mocht krijgen? Diegenen die Claes konden onttronen, Rob Beenders en Valerie Del Re, zijn niet ongecontesteerd: de clan-Claes zal hen deze zet niet licht vergeten. En dus gold voor Crombez waarschijnlijk ook dat de sjerp doorgeven een lastige interne keuze vermeed.
Dat alles neemt niet weg dat de sp.a bijzonder gekwetst uit de affaire komt: een burgemeesterspost van die orde kwijt zijn, komt aan. En ook de spontane barst in het kartel met Groen in Hasselt zindert na, en zal Meyrem Almaci zeker niet ontgaan zijn. Tactisch zijn die stadskartels, in Hasselt én Gent, niet meteen goed voor de partij. Het mag dus niet verbazen dat als het straks in Gent met Termont ook zou ontsporen, het kartel ook daar kort en krachtig on hold zal worden gezet door Almaci. Of hoe Crombez nog niet verlost is van z’n stedelijke zorgen.
Nadja Vananroye is de nieuwe burgemeester van #Hasselt: "Ik ga voor een nieuwe stijl van besturen". #IKBENWIJ pic.twitter.com/qXSoDwOdqv
— CD&V (@cdenv) 9 september 2016