Na een mislukte overname van PostNL door Bpost probeert nu een ander Belgische bedrijf een Nederlandse icoon over te nemen: Mediahuis wil de Telegraaf, de grootste krant van Nederland kopen. Toeval bestaat niet: beide Belgische bedrijven liggen aan dezelfde baxter van subsidies, het contract voor krantenbedeling in België. Dat levert miljoenen euro per jaar op, waardoor de kas van Mediahuis zo gespekt wordt, dat overnames in Nederland mogelijk zijn.
Eerst een voetnoot: dit stuk ga je nergens anders lezen bij de klassiek mediamerken in België of Nederland. Om de simpele reden dat het Vlaamse medialandschap helemaal vast zit bij twee spelers, die zowat alle titels in handen hebben. En die hebben allemaal geen enkel belang bij in eigen voet schieten, en de royale subsidiestroom die elk jaar tot bij hen vloeit ter discussie te stellen. Over de VRT of nieuwe media vullen ze pagina’s vol, maar over hun eigen miljardeninfuus lees je amper. Want mediajournalisten mogen een beetje kritisch zijn voor hun eigen groepen, maar liefst in een klein stukje op pagina 43.
En toch: die stroom aan Belgisch belastinggeld heeft enorme effecten op de media in de Lage Landen. Voelbaar tot in Denemarken, maar vooral zichtbaar in Nederland. De Vlaamse krantenuitgever worden er bijzonder dominant: de Persgroep (Het Laatste Nieuws, Humo, Dag Allemaal, De Morgen in België) heeft met de Volkskrant, het AD, Trouw, Het Parool en een hele reeks regionale kranten al een hele dikke portefeuille. Mediahuis, die andere grote Vlaamse speler (Het Nieuwsblad, Gazet van Antwerpen, Het Belang van Limburg, De Standaard) wil nu de Telegraaf Media Groep (TMG) overnemen. Ze hebben onder meer al NRC Handelsblad en De Limburger in bezig. Mediahuis doet een bod op de aandelen van TMG.
TMG heeft dus De Telegraaf, maar ook de gratis krant Metro en diverse regionale kranten plus websites als GeenStijl en de radiozenders Sky Radio en Veronica. Maar het bedrijf heeft geld nodig. Net zoals elk klassiek mediabedrijf staan de inkomsten zwaar onder druk. En dus moeten de huidige aandeelhouders van TMG op zoek naar een oplossing. Die eigenaars, de Brabantse textielfamilie Van Puijenbroek, staan open voor een deal met Mediahuis.
Die dekselse Belgische mediabedrijven, en hun baxter aan overheidsgeld
Hoe slagen die Vlaamse bedrijven er dan in om zoveel beter te doen dan hun Nederlandse tegenhangers? Het antwoord zit hem in staatssteun. Want de Belgische overheid steekt op twee manieren een handje toe. De simpelste maatregel is de btw op papieren kranten. Dat tarief ligt in Nederland op 6 procent. In België is dat 0 procent: het enige product in heel het land waarvoor die uitzondering geldt. Omgerekend gaat het om een cadeau van zo’n 120 miljoen euro per jaar aan de sector van papieren kranten. Want voor digitale journalistiek betaal je wel btw, de volle pot van 21 procent zelfs.
Een tweede, nog grotere stroom aan overheidsgeld, komt van het zogenaamde contract van de postbedeling. Dat lag op 200 miljoen euro per jaar die de overheid Bpost toesteekt om mee te betalen voor de bedeling van kranten in regio’s die anders veel duurder zouden zijn om de krant ’s ochtends op tijd te brengen. Het is dus steun aan Bpost én aan vooral Mediahuis en De Persgroep in Vlaanderen. Het contract is toegekend voor 5 jaar: het gaat dus om 1 miljard euro belastinggeld in de kering.
Reddingsboei voor Franstalige uitgevers
Toen het contract in 2015 moest vernieuwd worden, was er gigantische druk van de Belgische mediasector én Bpost op de federale regering. Vooral uit Franstalige hoek was die immens. Want de Franstalige mediagroepen Rossel en IPM staan heel wankel op hun benen: neem je die subsidie weg, dan komen ze in dezelfde problemen als bijvoorbeeld de TMG-groep in Nederland. Plus: ook de christelijke zuil is verdediger van het contract omdat ook een aantal van hun publicaties er van profiteren: onder meer Visie van de Christelijke Mutualiteit.
Maar terwijl de Franstalige groepen dus amper overleven, hebben de Vlaamse uitgevers wel financiële ruimte. Leden van de regering verdedigden de beslissing met het argument “dat de media volop in transitie zit”. Maar die ’transitie’ vertaalt zich dus in positieve resultaten voor Mediahuis en De Persgroep: door de subsidie via Bpost hun cashflow danig opkrikken. En dankzij die cashflow zijn overnames in Nederland en Denemarken mogelijk. Bij de liberale partijen Open Vld en N-VA was wel informeel te horen “dat het dit keer de laatste keer is dat we die subsidie nog toekennen.” Tot 2020 vloeit het belastingsgeld dus nog verder.
Problematisch
De 200 miljoen euro overheidsgeld is niet gekoppeld aan journalistieke of inhoudelijke voorwaarden: het gaat om financiële steun puur via de oplage. Papieren producten die dus erg veel via abonnementen thuis geleverd worden, krijgen ook het meeste geld. De grootste titels in aantal abonnementen zijn volgens de CIM van 2014 Het Nieuwsblad (174.000), Het Laatste Nieuws (164.000), De Standaard (70.000) en Het Belang van Limburg (70.000). Die zijn allemaal eigendom van twee bedrijven: Mediahuis of De Persgroep. Voor de magazines zijn dat Knack (84.000), Humo (67.000) en Dag Allemaal (54.000).
