Mens en ijsbeer hebben altijd goed kunnen samenleven in het Canadese Churchill. De stad is zelfs afhankelijk van de vele toeristen die de dieren lokken. Maar de laatste tijd zijn er spanningen ontstaan, omdat uitgehongerde ijsberen iets te dichtbij komen. Churchill hoopt dat de ijsberen in de ‘gevangenis’ hun lesje zullen leren.

Het was Halloween en de 69-jarige Bill Ayotte hoorde buiten een vrouw schreeuwen. Hij rende op het geluid af en zag hoe een ijsbeer het op Erin Greene (30) gemunt had. Het dier had de jonge vrouw al bij de nek gegrepen, toen Ayotte met een schop op de kop van de ijsbeer sloeg. Vervolgens keerde de beer zich tot de bejaarde man, die op zijn beurt de hulp van een oplettende buur nodig had. Didier Foubert-Allen (18) vuurde achttien schoten af met zijn shotgun.

1.000 ijsberen – 800 mensen

Het is niet vreemd dat dit soort verhalen steeds vaker opduiken. Ongeveer duizend beren trekken in de herfst langs Churchill, waar slechts 800 mensen wonen en de temperatuur tijdens de winter naar -26 graden Celsius kan zakken. Dagelijks trekken ongeveer twintig ijsberen de stad in. “Je kan het niet verhinderen. We kunnen onmogelijk 24 uur per dag de wacht houden”, zegt burgemeester Michael Spence aan The Guardian. “Ze komen de stad in, zijn snel en heel stil. Het is een serieuze uitdaging voor ons. Maar het zal blijven gebeuren, want we bestaan naast elkaar. Het is net alsof we met dobbelstenen gooien: je weet niet wanneer, maar het zal ooit weer gebeuren.”

Let op hoe de burgemeester over een samenleving tussen mensen en ijsberen spreekt. Er is zeker geen sprake van woede over de agressiviteit van de dieren. Churchill wordt niet voor niets de hoofdstad van de ijsberen genoemd. Maar hoelang kunnen deze prachtige, maar erg gevaarlijke dieren nog zo dicht bij mensen leven? De oorzaak van het probleem is duidelijk: door de opwarming van het klimaat smelt het ijs en zijn de ijsberen na de zomer verplicht om landinwaarts voedsel te gaan zoeken. Churchill ligt in een afgelegen gebied in de Baai van Hudson en is zowat de eerste gemeenschap waarmee de dieren in contact kunnen komen.

“We zien veel kleinere ijsberen dan vroeger. Ook de jongen zijn minder sterk, waardoor ze vaak niet overleven”, zegt Steve Amstrup, hoofdwetenschapper bij Polar Bears International. “IJsberen zijn erg gedreven jagers op het ijs. Ze jagen bijvoorbeeld op zeehonden, maar zijn daarvoor afhankelijk van dat ijs. De zeehonden komen immers maar heel zelden aan land. Geen ijs op zee, geen eten voor de ijsberen.” En dus gaan de dieren kijken wat er op het land te vinden is.

IJsberengevangenis

Een klein beeldje van een ijsbeer waggelt op het dashboard van Bob Windsors wagen. Hij behoort tot een speciale patrouille die langs de stadsgrenzen rijdt op zoek naar ijsberen die iets te dicht dreigen te komen. De man is duidelijk een liefhebber van de dieren en het is in hun belang dat het niet tot een conflict komt. “Op een korte afstand zou ik met mijn waarschuwingspistool schieten om de dieren weg te jagen. Van iets verder zou ik mijn shotgun met losse flodders inzetten. Dat is de normale procedure wanneer een ijsbeer in de buurt van de stad gespot wordt.”

Maar Churchill heeft nog een andere methode ontwikkeld om het ijsberenprobleem op te lossen. Wanneer Bob en co erin slagen een ijsbeer te vangen, wordt het dier opgesloten in een soort gevangenis. Na een tijdje brengen ze de ijsberen per helikopter terug naar zijn natuurlijke habitat. Die korte periode in de ‘cel’ moet ijsberen bang maken voor mensen, zodat ze uit de buurt van de bewoonde wereld blijven. “Als een beer nog nooit een mens gezien heeft, zal hij zeker niet bang zijn. Nieuwsgierig wel, misschien agressief”, zegt Windsor. “Met ons programma proberen we de ijsberen die angst aan te leren. Dan zullen ze in de toekomst mensen misschien herkennen en weten dat ze bang moeten zijn.”

Sinds 1717 zijn slechts twee mensen uit Churchill door een ijsbeer gedood. Vandaar dat de stad een model is voor hoe mensen en wilde dieren kunnen samenleven. “Normaal komt er om de zoveel jaren eens een incident voor, maar de voorbije weken zijn er liefst drie geweest”, zegt bioloog Tom Smith. “We verwachten alleen maar meer conflicten, aangezien de dieren wanhopig zijn en meer risico’s nemen.”

Het is belangrijk dat Churchill het goede voorbeeld geeft, want een menselijke vijand kunnen de bedreigde ijsberen missen als kiespijn. Volgens pessimistische voorspellingen zou de ijsbeer over een halve eeuw uitgestorven kunnen zijn.