Vorig jaar stelden wetenschappers vast dat Japanse sneeuwapen op het eiland Yakushima probeerden te paren met sikahertjes. Dat werd afgedaan als een geïsoleerd geval, een bizarre rariteit. Maar nu is dat gedrag ook vastgesteld bij sneeuwapen die meer dan 1.000 kilometer verderop leven, op het Japanse vasteland. Wat is er aan de hand? Sinds 10 jaar stellen overigens andere onderzoekers vast dat zeeleeuwen het “doen” met pinguïns aan de Zuidpool.

Begin dit jaar verscheen in het vakblad Primates een gedetailleerde beschrijving van hoe macaca fuscata yakui op het Zuid-Japanse eiland Yakushima probeerde seks te hebben met cervus nippon yakushimae.

“Het mannetje klom op een hert en vertoonde copulatie-gedrag, waaronder ongeveer vijftien seksuele handelingen over een periode van tien seconden, alvorens van het hert af te komen”, lezen we. En: “Het lijkt erop dat er ook ejaculatie plaatsvond, aangezien het hert het zaadvocht oplikte.”

Nu, nog geen jaar later, blijkt dat het bizarre gedrag zich verspreid heeft naar anderen apenkolonies in Japan. In Archives of Sexual Behavior zijn nu andere observaties gepubliceerd van hoe Japanse makaken op sikaherten klommen en seksuele handelingen verrichtten. De nieuwe observaties zijn gebeurd bij kolonies die niet alleen door de zee gescheiden zijn van de yakushimae, ze liggen 1.000 en meer kilometer verderop.

Sneeuwapen worden al jaren nauwgezet wetenschappelijk gevolgd en je kan dus met quasi zekerheid zeggen dat het gedrag echt iets nieuw is. Dus: wat is er veranderd, en waarom doen die apen dat?

De wetenschappers gingen eerst na of de Japanse makaken echt seks hadden met sikaherten. Daartoe bestudeerden ze Japanse makaken die seks hadden met soortgenoten en Japanse makaken die hun toevlucht zochten tot sikaherten. De verschillen bleken nihil. Dat bewijst volgens de onderzoekers de hypothese dat het gedrag van de Japanse makaken jegens de sikaherten wel degelijk seksueel van aard is.

Hypothesen, geen antwoorden

Niemand weet echt waarom. Maar er zijn al wel een aantal hypothesen. Om te oefenen bijvoorbeeld. Officieel heet dat practice for homospecific sex. Volgens deze hypothese gebruiken de makaken de sikaherten als oefenmateriaal voor “the real thing“. Dat verklaart wel niet waarom dat gedrag nu opduikt, en waarom het zich zo verspreidt.

Een andere mogelijkheid is dat de sneeuwapen die er niet in slagen een soortgenoot te verleiden, omdat ze bijvoorbeeld laag staan op de sociale ladder binnen hun groep, en dan maar hun toevlucht nemen tot sikaherten.

Die stap is kleiner dan hij lijkt: sneeuwapen en sikaherten hebben al wel een symbiotische relatie. De herten eten het voedsel op dat de apen uit de bomen laten vallen en snoepen van de uitwerpselen van de makaken. Daarnaast verzorgen de apen soms de vacht van de herten. En het komt ook wel eens voor dat de apen – op een speelse manier – een rondje op de herten rijden.

Ondertussen, aan de Zuidpool …

Hoe bizar ook dat nieuwe gedrag, een primeur is het niet. Op het kleine Marion-eiland in de Stille Oceaan zien onderzoekers al sinds 2006 hoe jonge zeeleeuwen seksueel contact hebben met koningspinguïns. “De zeeleeuw achtervolgt de mannetjes/vrouwtjes-pinguïn, vangt het, bespringt het en heeft er dan meerdere keren seks mee, inclusief pauzes”, beschrijven ze in Polar Biology. Een koningspinguïn weegt nota bene slechts 16 kilogram en een volwassen zeeleeuw ruim 150 kilogram.

Aanvankelijk dachten onderzoekers ook daar dat het te maken had met de seksuele onervarenheid van de zeeleeuw. En dat die dus wou “oefenen”.

In tegenstelling tot de hertjes en de apen in Japan, zijn de zeeleeuwen en de pinguïns wél natuurlijke vijanden. Maar wat blijkt? In 75% van de gevallen laat de zeeleeuw de “verkrachte” pinguïn gaan. De vrijgelaten dieren hebben dan last van een bloedende cloaca, maar ze gaan wel weer naar hun groep alsof er niets is gebeurd.