De drie grote vakbonden kiezen voor hard tegen hard, en willen woensdag heel het land plat krijgen. Een nationale staking om meer loon, maar eigenlijk zit de frustratie dieper: nooit kregen de vakbonden greep op de centrumrechtse regering. Zelfs nu de N-VA die ploeg heeft verlaten, blijft de woede. Maar vraag is of het allemaal veel uithaalt: men staakt tegen lopende zaken.
Ze gingen wel even “de rechtse regering kapot staken”. Zeker bij de Franstalige socialistische vakbonden leefde in 2014 veel ongeloof: ‘hun’ PS was uit de regering gezet federaal, en de liberalen hadden er zowaar de N-VA bijgehaald. In Franstalig België hield iedereen de adem in: het ging hard tegen hard. De christelijke en liberale vakbonden sprongen uiteindelijk op de kar, en België kreeg een algemene staking.
Maar het eindigde op een bittere kater voor de vakbonden, al duurden sommige harde acties tot zelfs 2016. Maar de regering viel niet, premier Charles Michel (MR) en co zetten verder. Zeker de socialistische vakbond stond systematisch buitenspel: doordat de regering Oost-Indisch doof bleef voor hun eisen, verzwakte het protest steeds verder. De relatie tussen het ACV, de christelijke vakbond, en de regering, met daarin ook zusterpartij CD&V, raakte daarbij wel danig verzuurd. Maar ook zij kregen geen greep op de regering.
Vakbonden kregen toch voetje in de deur
De uitweg was de Groep van Tien. In dat systematisch overleg tussen werkgevers en werknemers, dat van de minister van Werk en vicepremier Kris Peeters (CD&V) afhing, konden de vakbonden hun stem laten horen. Zij krijgen telkens veel ruimte van Peeters en zijn kabinet, tot grote frustratie van de liberalen en de N-VA. Want zo kon de Groep van Tien telkens het regeringsbeleid wat verwateren, terwijl de meer rechtse partijen veel forsere maatregelen wilden. De werkgevers lieten het gebeuren, zolang de overheid maar de rekening betaalde.
De N-VA keek met lede ogen toe, zodanig zelfs dat het na de volgende verkiezingen de Groep van Tien gewoon wil afschaffen. “Anders moet je alles twee keer beslissen: één keer binnen de regering, én dan nog eens binnen dat overleg van vakbonden en werkgevers, dat alles verwatert”, zo stellen insiders.
0,8 procent is niet genoeg
Nu grijpen de vakbonden uiteindelijk toch nog eens naar een nationale staking. Ze zijn niet tevreden met de 0,8 procent loonsverhoging, die binnen de Groep van Tien op tafel lag. Ze leggen het thema ‘koopkracht’ daarbij op tafel: ze betwisten dat die gestegen is, tegen de regering in. De cijfers spreken hen tegen: gemiddeld steeg de koopkracht voor iedereen. Maar vooral de hoge inkomens profiteerden. En hoe dan ook: de vakbonden willen meer dan de 0,8 procent opslag. De werkgevers willen wel iets doen, eventueel via maaltijdcheques. Maar veel ruimte is er niet, zeker niet in het brutoloon.
Het economisch klimaat is lastig: de brexit hangt als een dreiging boven de Belgische economie. Wordt dat een ‘hard’ scenario, dan dreigt een serieuze crisis. En politiek ligt het allemaal nog complexer. De door de vakbonden zo gehate regering is gevallen, en Michel II is een minderheidskabinet van 52 zetels op 150, dat bovendien in lopende zaken is. Die regering moet dus telkens op zoek naar steun, en die is systematisch bij de N-VA te vinden. Maar Bart De Wever en co zijn niet van plan, met de verkiezingen in aantocht, om veel te gaan toegeven aan de vakbonden, die hen zelf vier jaar lang geen enkel cadeau hebben gedaan. Integendeel, van een clash profiteren zij electoraal, als ze het slim spelen.
Op zoek naar de woede van de gele hesjes
Zo is de nationale staking eigenlijk de culminatie van vijf jaar frustratie over het regeringsbeleid. Het is ook een laatste kans van de vakbonden, om hun thema’s ook op de agenda te zetten bij de komende stembusslag. Zeker in Wallonië gaan de bonden al maanden op zoek naar aansluiting bij de volkswoede van de gele hesjes: ze hopen mee te surfen op die verontwaardiging. Maar de beweging stokt: in Vlaanderen komt ze niet van de grond, in Wallonië ontspoorde ze door geweld al compleet.
Hoe dan ook: de vakbonden zetten alles op alles om de staking tot een succes te maken. Alvast de luchtvaart is flink getroffen. De luchthaven van Charleroi gaat volledig dicht. Die van Zaventem blijft open, maar ongeveer de helft van de vluchten is nu al geschrapt. Bij luchtverkeersleider Skeyes begint vanavond om 22 uur de staking, ze duurt dan 24 uur. De capaciteit van het vliegverkeer in België zal daardoor gehalveerd zijn.
Het is afwachten hoe stevig de staking wordt opgevolgd. Maar het is wel al duidelijk dat er niet echt één eindpunt is: de bonden kunnen geen deals maken met de regering, omdat die telkens steun in het parlement nodig heeft. Het is dus ook wel gokken voor de bonden: staken zonder een echte tegenstander dreigt de acties uiteindelijk te laten doodbloeden. Maar uiteindelijk toch de 0,8 procent loonsverhoging slikken, lijkt nu al echt ondenkbaar.
