Na een bijzonder bewogen dag schuiven de Vlaamse socialisten dichter naar een onuitgegeven Arizona-coalitie: ze leggen een eisenbundel op tafel die als “niet onredelijk” wordt omschreven, zeker bij de christendemocraten. Eerder legde ook cdH een verlanglijstje voor. Belangrijker: het trio van MR, CD&V en Open Vld heeft eindelijk ook een startnota klaar. Vraag is dus of en wanneer een ‘plenaire onderhandeling’ kan starten.

In het nieuws: De sp.a komt met een tegenzet, nadat het trio van Georges-Louis Bouchez (MR), Joachim Coens (CD&V) en Egbert Lachaert (Open Vld) hen onder druk had gezet.

De details: De sp.a heeft immers een eigen nota op tafel gelegd, zo’n twee bladzijden.

• Niemand in de Wetstraat weet het nog, inclusief de betrokkenen: is dit nu een serieuze poging om alsnog een regering te vormen, of één groot schimmenspel om enkel maar de zwartepiet te vermijden bij een mislukking? Feit is dat het trio initiatiefhouders, onder leiding van MR-voorzitter Bouchez, hoog spel leek te spelen de afgelopen dagen: ze zetten publiek druk op de cruciale partner voor een Arizona-regering, de sp.a.
• Om Arizona te doen lukken, moeten de Vlaamse socialisten bereid zijn om zich los te maken van de PS, of toch tenminste in de eerste fase, waarin een meerderheid kan gemaakt worden zonder de partij van Paul Magnette (PS). Daartoe was geen ‘normale’ verleidingsdans ingezet, met vertrouwelijke gesprekken onder elkaar: het trio had dagenlang geen enkel contact met Conner Rousseau (sp.a), die zelf bovendien systematisch ook de PS op de hoogte hield.
• Komt daarbij dat de PS nooit helemaal van het toneel verdween: verschillende partijen, of sleutelfiguren binnen die partijen, blijven tot vandaag toch tegelijk de hoop koesteren dat de PS alsnog aansluit. Zowel bij CD&V, dat graag een centrumregering wil en ‘midden van het bed’ wil liggen, maar ook bij MR, dat geen vijandschap wil met de PS, blijft men de hand reiken naar Magnette en co. En uiteraard willen de Vlaamse socialisten er liever de PS bij.
• Maar tegelijk groeide de druk op de sp.a. Die hadden dat vooral aan zichzelf te danken: maandenlang al zegt voorzitter Conner Rousseau dat hij vooral een “oplossing” wil, hij presenteerde zich als een can-do-man. Dan is het onmogelijk om te weigeren te onderhandelen.
• Maar het vervelende was dat, hoewel het trio druk legde om “aan tafel te komen”, ze tegelijk halsstarrig leken te weigeren om de inhoudelijke contouren van zo’n Arizona-regering af te bakenen. De fameuze nota, waar de drie sherpa’s Caroline Deiteren (Open Vld), Axel Miller (MR), en Bart Vandenberghe (CD&V) aan werkten, kreeg voorlopig niemand te zien. Ondertussen is wel bevestigd dat hij ‘klaar’ is.
• Bovendien bleef Bouchez, die de grote initiatiefnemer van het communicatieoffensief maandag was, verder Rousseau aanvallen. Woensdagochtend nog gaf hij aan La Dernière Heure een snedige quote: “Ik had graag wat meer eerlijkheid bij Conner Rousseau gezien. Ik heb soms de indruk dat hij gewoon op zicht vaart“, als zou de sp.a dus nauwelijks een plan hebben.
• De tegenzet kwam vanuit de Grasmarkt, het sp.a-hoofdkwartier: die vroegen gisteren in de loop van de dag dan maar zelf een afspraak met het trio. Uiteindelijk stuurden die vanuit de Melsensstraat, waar de drie verzamelden, de man met wie de persoonlijke relaties ook best wat opgeklaard konden worden: Bouchez. In Le Perroquet, een brasserie aan de Zavel, dronken beiden een watertje, de ene spa-rood, de andere spa-blauw, en praatten ze onder vier ogen.
• Beiden deden vervolgens wat hun generatiegenoten ook doen, zelfs al is dat hoogst onconventioneel bij vertrouwelijke politieke verzoeningsgesprekken: hun ontmoeting op sociale media gooien. “Hij was niet altijd zo lief voor me, maar dit land gaat kapot aan zever. Ik wil oplossingen en praten. Santé”, schreef Rousseau op Instagram. “Political date. Op zoek naar oplossingen … À la recherche de solutions“, voegde Bouchez eraan toe.
• Over de inhoud van het gesprek lekte niets: een teken dat er toch wat vertrouwen wordt opgebouwd.

En nu? Plots liggen er nu dus drie lijstjes op tafel om een ‘Arizona’ te maken.

• Het is een klein beetje ironisch: met 24 zetels is N-VA de enige grote partij in een toekomstige Arizona-coalitie, met verder MR (14), CD&V (12), Open Vld (12), sp.a (9) en cdH (5). Maar Bart De Wever (N-VA) is dus de enige die nog geen expliciete verlanglijst op tafel heeft gelegd.
• De drie onderhandelaars werkten de afgelopen dagen onderling hard aan een nota, maar dat is op zich een bijzonder complexe én artificiële oefening. Immers: de liberalen neigen in een mogelijke toekomstige Arizona-coalitie naar rechts, terwijl de twee kleine partijen die aansluiten de zaak fel naar links willen doen kantelen. Zeker CD&V heeft weinig te winnen bij een té liberale startnota van de drie, en heeft veel meer te winnen in een ‘brede’ onderhandeling, met de Vlaamse socialisten ook aan tafel.
• In die zin verwelkomden zij zeker het verlanglijstje van de sp.a. Daarin staat vooral expliciet een bijkomende, meer dan symbolische vermogensbelasting. Dat stond jarenlang, onder aanvoering van Kris Peeters (CD&V), bovenaan de agenda van de Vlaamse christendemocraten in de regering Michel I: ze kregen het er nooit door.
• Wat staat er nog op de sp.a-lijst? In totaal gaat het om 10 punten, en vier ‘pijlers’. De voornaamste (die overigens allemaal in z’n ‘New Social Deal’ zaten):
  • Verplicht in deze tijden: de gezondheidszorg verstevigen.
  • De werkomstandigheden van het zorgpersoneel verbeteren.
  • Een stevige injectie in de economie, met een relanceplan om jobs te redden.
  • Verhoging van de lonen en pensioenen, verlaging van de (energie)factuur.
  • Hervorming van de arbeidsmarkt.
  • Geen taksen op consumptie verhogen, enkel op vermogens, of inkomsten uit vermogens.
  • Een verhoging van de vennootschapsbelastingen voor multinationals.
  • Meer mobiliteit via spoor- en waterwegen.
  • Sluiting kerncentrales tegen 2025.
• Ook het cdH heeft een soortgelijke bundel, van liefst vijf pagina’s. Belangrijkste, gelijklopende eis met sp.a is de groeinorm in de sociale zekerheid naar 3 procent brengen. Maar er is meer, zoals de uitbreiding van de Riziv-nummers, en vooral ook nog een vierdagenwerkweek. Totaal onwerkbare scenario’s voor de liberalen, en zeker voor de N-VA.
• “De hele houding van het trio, dat maar bleef aarzelen met zelf iets op tafel te leggen, heeft ertoe geleid dat de kleintjes nu de lat zichtbaar leggen, maar hoog. Dat is vooral vervelend voor de N-VA, die zo in een nog ‘linksere’ coalitie zal moeten stappen“, zo becommentarieerde een van de hoofdrolspelers.
• Want voor alle duidelijkheid: het trio ergerde zich wel opnieuw aan het feit dat de sp.a hun verlanglijst zo goed als publiek maakte, maar wijst het tegelijk inhoudelijk allerminst af. Het gevoel leeft zelfs dat dit wel eens de noodzakelijke stap was, om straks echt met zes partijen rond de tafel te gaan en écht te gaan onderhandelen.

De obstakels: Toch is van een lift-off voor de Arizona-coalitie echt nog geen sprake.

• Ten eerste blijft de wat chaotische manier van werken van het trio opmerkelijk. Het valt net iets te veel op dat ze niet allemaal op één lijn zitten, en dat het carcan van zo’n ’trio’ onderhandelaars wringt: het vertraagt de zaak, eerder dan dat er vaart in zit, want niemand heeft echt de leiding.
• Komt daarbij dat de grootste speler, de N-VA, op vraag van het trio nog steeds niet in de dans zit. Maar vroeg of laat komt dat moment, en dan verschuift de regie onvermijdelijk: met 12 of zelfs 14 zetels kan je niet eeuwig de lijnen uitzetten als voorzitter, met 24 zetels wel.
• Tegelijk zijn er binnen de drie regeringspartijen ook genoeg krachten die wat te verliezen hebben.
  • Premier Sophie Wilmès (MR) blijft rekening houden met de Franstalige socialisten, met wie de MR ook in de Waalse coalitie zit. Een scenario zoals voorganger Charles Michel (MR), waarbij de premier vier jaar bestookt werd als ‘verrader’, ziet zij met lange tanden tegemoet.
  • Alexander De Croo, de vicepremier van Open Vld, zit vandaag op z’n droomportefeuille, Financiën. Maar het is zeer de vraag of de socialisten, gezien hun fiscale eisenbundel, straks niet die post willen opeisen. De Croo gaf al eerder aan dat, wat hem betreft, de huidige regering Wilmès II “hoe dan ook verder doet”.
  • Ook Koen Geens (CD&V) is vandaag vicepremier, maar met wie wil Joachim Coens straks een regering bemannen vanuit de Vlaamse christendemocraten? Het is opvallend hoe daarover in de wandelgangen gepraat wordt: komt CD&V straks met een hele reeks ‘nieuwe gezichten’? Coens heeft hoe dan ook de regie helemaal overgenomen in de onderhandelingen, namens CD&V.
• Tenslotte is er toch vooral de houding van de MR, die op z’n minst onvoorspelbaar is. Alle hoofdrolspelers hebben in feite een goede persoonlijke band met Bouchez, die in de directe contacten telkens z’n charme en humor laat blijken. Maar tegelijk is de MR-voorzitter publiek vaak agressief in z’n communicatie, en vooral: hij speelt constant poker. Meer dan één speler aan tafel houdt er rekening mee dat ze op de Guldenvlieslaan, het MR-hoofdkwartier, nog niet alle kaarten op tafel hebben gelegd. Een Arizona-coalitie heeft, zoals hier al omschreven, zeker voor de MR een pak risico’s en nadelen.
• Tegelijk moet opgemerkt dat de druk vanuit de Wetstraat zelf stijgt: zo was er een opvallende tweet van de Gentse burgemeester Mathias De Clercq (Open Vld). “Dates … Allemaal goed en wel, het zou er moeten aan mankeren. Stop dat socialemediagedoe. Negotieer, kies, spring. En vorm een krachtige herstelregering in belang van burgers en bedrijven. Hoog tijd. Existentieel. En avant, vooruit.” Onder meer CD&V-parlementslid Robrecht Bothuyne onderschreef die boodschap.
• En nog één opvallende quote, van François De Smet, de voorzitter van minipartij DéFI, die niet mee mag doen met de Arizona-gesprekken: “Dat is geen Arizona-coalitie, maar eerder de Grand Canyon van partijen die samen de verkiezingen gigantisch verloren hebben”, zo stelde hij vanmorgen op LN24.

En nu? Iedereen houdt de adem in: kunnen de zes rond tafel?

• Vreemd genoeg schuift, ondanks het onderlinge wantrouwen, zo het hele circus steeds verder in de richting van een volgende fase: echte onderhandelingen. Want niemand durft op dit moment de stekker eruit te trekken, en publiek te gaan roepen “dat hij er genoeg van heeft”, zoals Paul Magnette in januari deed, toen Koen Geens als opdrachthouder dichter en dichter bij een regering raakte.
• Met hun lijstje zo publiek te maken, neemt de sp.a ook een forse stap. Want wat als ze straks hun grote trofee, een vermogensbelasting, toegezegd krijgen, of toch minstens de deur ernaartoe wordt opengezet?
• “Eind deze week zal het duidelijk worden, hoe de teerlingen vallen“, zo zegt een hoofdrolspeler.

Opvallend om te noteren: Pierre Wunsch, de voorzitter van de Nationale Bank, gooit een steen in de kikkerpoel.

• De uitspraken die hij deed in Louvains, het tijdschrift van de Franstalige universiteit UCLouvain, zinderen na in Franstalig België: “We hebben een probleem van institutionele spanning en een economische structuur in het Zuiden van het land die afhangt van de transfers uit Vlaanderen. De publieke uitgaven in Wallonië komen in 2021-2022 waarschijnlijk uit op 70 procent van het Waalse bruto binnenlands product. Dat wil zeggen dat we dichter bij een communistisch regime zijn dan bij een neoliberaal regime waar sommigen het over hebben. Dat is geen unieke situatie, dat bestaat elders zoals in Frankrijk.”
• Dat bleef niet onopgemerkt. De socialisten en ook Ecolo reageerden woest. Meteen werd Wunsch weggezet als een “gefrustreerde liberaal”. Hij is voormalig kabinetschef van ex-minister van Financiën Didier Reynders (MR). Maar zeker het woord ‘communisme’ schoot in het verkeerde keelgat.
• “Wanneer een gouverneur van de Nationale Bank tendentieuze historische vergelijkingen maakt, die doen denken aan een karikaturale politieke communicatie die we al eerder hoorden, kunnen we akte nemen van zijn ideologisch vooroordeel. En dat is een probleem”, reageerde Ahmed Laaouej, fractievoorzitter van de PS in de Kamer, op Twitter.