Argentinië is verwikkeld in een gigantisch omkoopschandaal waarbij nu ook de naam van baggerbedrijf Jan De Nul valt. Het fraudeonderzoek gaat over steekpenningen die betaald zouden zijn voor openbare aanbestedingen tijdens de ambtstermijnen van voormalige presidente Cristina Fernandez de Kirchner en haar overleden echtgenoot in de periode tussen 2005 en 2015.

In de Belgische pers viel er nog nergens iets over te lezen, maar een gigantisch omkoopschandaal domineert al enkele weken de Argentijnse media. Newsmonkey ging op onderzoek en ontdekte dat ook de naam van baggerbedrijf Jan De Nul opduikt in een van de cruciale getuigenissen.

Acht schriftjes vol notities

Acht volgeschreven notitieboekjes liggen aan de basis van een corruptieschandaal dat sinds 1 augustus de Argentijnse politiek en bedrijfswereld in de ban heeft. De schriftjes komen van de chauffeur van Roberto Baratta, een medewerker van het Argentijns ministerie van Openbare Werken.

De chauffeur hield tussen 2005 en 2015 gedetailleerde informatie bij over vermeende steekpenningen van mensen uit de zakenwereld aan leden van de regering van voormalig presidente Cristina Fernandez de Kirchner en haar overleden echtgenoot. Néstor Kirchner was president van Argentinië tussen 2003 en 2007 en werd opgevolgd door zijn vrouw die aan de macht bleef tot 2015. De notities bevatten details over welke bedragen wanneer waar zijn afgeleverd.

Omkoping van 53 miljoen dollar of meer

In de acht schriftjes is sprake van omkoping voor een totaalbedrag van 53 miljoen dollar (46 miljoen euro), maar volgens onderzoekers zou het om 160 miljoen dollar (139 miljoen euro) gaan. Het omkoopschandaal kwam aan het licht via de krant La Nación die de schriftjes toegestuurd had gekregen en doet denken aan de corruptieschandalen van de afgelopen jaren in buurland Brazilië.

De openbare aanklager in Argentinië liet sinds het de notitieboekjes te zien kreeg al zo’n 30 mensen arresteren, zowel overheidsfunctionarissen als topmensen uit de bedrijfswereld. De eerste bekentenis die het smeergeld direct linkt aan een overheidsopdracht kwam er op 14 augustus geheel onverwachts.

¿Cuáles son los montos de los sobornos que se pagaron, según las confesiones de los imputados por Los Cuadernos de las Coimas? https://t.co/yshQBmoP5W pic.twitter.com/VylkiCrwWs

— LA NACION (@LANACION) August 21, 2018

Jan De Nul en concessie baggerwerken Paraná rivier

Gabriel Romero, CEO van Emepa, ging toen naar de openbare aanklager en vertelde dat hij in 2010 smeergeld had betaald voor een presidentieel decreet in zijn voordeel. Dat decreet verlengt het contract voor baggerwerken aan de Paraná rivier door Hidrovia SA, een joint venture van het Argentijnse Emepa en het Belgisch/Luxemburgse baggerbedrijf Jan De Nul, tot 2021.

Romero betaalde naar eigen zeggen 600.000 dollar (521.500 euro) voor de verlenging van de concessie van zijn bedrijf. De helft van het bedrag betaalde hij de dag voor het decreet was ondertekend en de andere helft de dag erna.

Geen openbare aanbesteding

In 1993 kwam er van de Argentijnse overheid een eerste aanbesteding voor baggerwerken in de Paraná rivier. In 1995 haalde Jan De Nul, via de joint venture Hidrovia SA, het contract binnen voor tien jaar en sindsdien is de concessie meermaals verlengd aan zeer gunstige voorwaarden. Opmerkelijk hierbij is dat het baggerbedrijf geen vast bedrag krijgt voor de werken, maar tol mag heffen op de drukke rivier. Daarnaast betaalt de Argentijnse regering ook nog eens 40 miljoen dollar (35 miljoen euro) subsidies per jaar.

Hidrovia SA zag zijn concessie in 2005 voor acht jaar verlengd worden en in 2010, drie jaar voor het einde van het contract, kwam er een nieuwe verlenging tot 2021. Voormalig presidente Cristina Fernandez de Kirchner ondertekende in 2010 het beruchte presidentiële decreet zonder dat er een openbare aanbesteding was geweest.

Het decreet zorgde er niet alleen voor dat Jan De Nul minstens tot 2021 zeker is van de concessie van de baggerwerken in de Paraná rivier, het gaf hen ook heel wat nieuwe voordelen. De lengte van het gebied dat gebaggerd moest worden, werd verdubbeld tot 1.100 kilometer en de tol steeg de jaren erna met 81 procent.

#PROVINCIA | Jan de Nul: Entre los cuadernos de Centeno y sospechas de coimas en Puerto Quequén https://t.co/5kYiD1Cbvc pic.twitter.com/mRDZe0fZ4A

— REALPOLITIK (@RealpolitikOK) August 20, 2018

Onderzoeken naar onregelmatigheden

Het veelvuldig verlengen van de concessie van Hidrovia SA is opmerkelijk want het contract is al langer controversieel. Al sinds 2001 lopen er verschillende onderzoeken naar onregelmatigheden bij de aanbesteding.

In 2005 zei de directeur van het Oficina Anticorrupción (OA), dat corruptie bij de Argentijnse overheid onderzoekt, dat “de aanbesteding was opgesteld in het voordeel van het consortium dat er als winnaar uitkwam”. Ombudsman Eduardo Mondino klaagde in 2009 de heronderhandeling van de concessie aan samen met de Sindicatura General de la Nación (SIGEN), de Auditoría General de la Nación (AGN) en het Oficina Anticorrupción (OA).

In 2012 kaartte een rapport van de rekenkamer AGN het gebrek aan controle aan op de verlengingen van het contract tussen de Argentijnse overheid en Hidrovia SA. Al die beschuldigingen bleven echter onder de radar doordat de partij van president Kirchner tussen 2003 en 2015 de minister van Openbare Werken leverde. Julio de Vido, die 12 jaar lang op die ministerpost zat, zit sinds oktober vorig jaar in de gevangenis voor misbruik van openbare fondsen.

Argentinië als belangrijke markt voor Jan De Nul

Het feit dat de naam van Jan De Nul opduikt in zo’n groot omkoopschandaal, kan wel eens zware gevolgen hebben voor het baggerbedrijf. Het contract voor de baggerwerker aan de Paraná rivier is een van de grootste projecten van het Belgische bedrijf. De baggeraar hoopte om er ook na 2021 zijn concessie verlengd te zien.

Jan De Nul haalde twee maanden geleden nog nieuwe, belangrijke contracten binnen in twee Argentijnse havens. Bij het ondertekenen van die deal was met prinses Astrid zelfs een lid van het Belgisch koningshuis aanwezig. Het toont aan hoe belangrijk Argentinië is als markt voor baggerbedrijf Jan De Nul. Imagoschade in het Zuid-Amerikaanse land kunnen ze dus zeker missen. Voorlopig lijkt de openbare aanklager in Argentinië echter vooral achter ex-presidente Cristina Fernandez de Kirchner aan te gaan. Die is op dit moment wel nog onschendbaar omdat ze senator is.

Schuldig aan omkoping

Het is overigens niet de eerste keer dat Jan De Nul betrokken raakt bij corruptie. In 2002 kregen de broers Jan en Dirk De Nul in België drie jaar gevangenisstraf met uitstel voor het actief omkopen van een belastinginspecteur. Die zou van de bedrijfsleiders een villa in Koksijde en enkele miljoenen cadeau hebben gekregen.

Ook andere contracten van de baggerreus roepen vragen op. In 2007 kreeg Jan De Nul in Nicaragua een groot contract voor baggerwerken zonder openbare aanbesteding. Zeven jaar later kwam uit dat de werken veel duurder waren uitgevallen dan oorspronkelijk gezegd.

Corruptie in baggersector

Jan De Nul is niet de enige in de sector die met corruptie te maken krijgt. DEME, het andere Belgische baggerbedrijf dat tot de wereldtop behoort, is begin juni 2017 veroordeeld in een smeergeldaffaire in Nigeria.

DEME is sinds 2005 actief in het Afrikaanse land waar het een monstercontract heeft voor baggerwerken in de Bonnyrivier en het Bonnykanaal. Het Zwitserse gerecht ontdekte echter dat de Belgische baggeraar via een Zwitsers kantoor een constructie had opgezet met postbussen op de Britse Maagdeneilanden. Via daar zou voor bijna 21 miljoen dollar (18 miljoen euro) aan smeergeld zijn betaald aan verschillende Nigeriaanse gezagsdragers.

Volgens DEME zelf betaalden zij die bedragen om de veiligheid van hun medewerkers te garanderen in het Afrikaanse land. Het Zwitserse gerecht veroordeelde hen tot het terugbetalen van 36,7 miljoen Zwitserse frank (34,6 miljoen euro) aan de Zwitserse staat en gaf hen een boete van 1 miljoen Zwitserse frank (0,9 miljoen euro).

Sobre las coimas de #Hidrovìa esa empresa no es sólo de Romero, sino también de la belga Jan de Nul. Así que el escándalo es internacional. Además, Jan de Nul está pujando ahora para que le extiendan el contrato, que vence el 2021, y también pensaba competir si había licitación pic.twitter.com/ghppcvOvPp

— Mariano Galíndez (@MGalindezpbiz) August 17, 2018