Honderd keer gevaarlijker dan heroïne, maar hij geeft een high aan een fractie van de prijs: fentanyl is al even te vinden in de Verenigde Staten, maar in Californië is de drug aan een dodelijke opmars bezig. In België loopt het gelukkig zo’n vaart nog niet, al kwamen er ook al Belgen om het leven dankzij de pijnstiller.

Goedkoper, effectiever en je krijgt er geen opiatenkater van: in Californië dringt eindelijk de drug door die in de rest van de Verenigde Staten al verantwoordelijk is voor 50% van de overdosissen. Fentanyl, een synthetisch opiaat, werkt als morfine, wordt versneden in drugs en is bijna niet meer weg te denken in het drugslandschap van de Verenigde Staten. In België valt het met de epidemie best nog wel mee.

Fentanyl

Zeg drugs en je denkt aan heroïne, cocaïne of zelfs poppers, maar in de VS zijn opiaten al langer een probleem. Je kan geen Amerikaanse serie bekijken of er zit wel een personage in die stiekem in een roes aan de keukentafel staat. Maar in California bleven ze nog even gevrijwaard van fentanyl, de drug die in het centrum van de VS en aan de oostkust voor oneindig veel doden zorgt.

Nochtans kan je fentanyl nog maar enkele jaren in de Verenigde Staten vinden. Zo’n tien jaar geleden dook fentanyl er op als middeltje dat drugskartels en masse gebruikten om heroïne mee te versnijden. Dat kan: het is wit, het is goedkoop en het voegt een roes toe. Maar er is ook een probleem: het is zo’n 100 keer krachtiger dan heroïne en dat maakt het ook substantieel dodelijker.

Dat resulteerde in overdosissen: drugskartels hadden zelf niet door hoe krachtig het middeltje was en dus zijn er veel accidentele doden. Gebruikers wisten niet altijd hoe hun normale drugs versneden werden en dat ze dus een lagere dosis moesten nemen om safe te zitten.

In België kan je fentanyl vinden in pleistervorm, waardoor de dosis lager blijft en gestaag toegediend wordt.

Weinigen die het weten, maar Fentanyl is een uitvinding van Dr. Paul Janssen.
Werd ook over het hoofd gezien toen 'hij die dagelijks de lift nam om een groeispurt te ervaren' (Prince) er aan ten onder ging.

— Ronny Serlet (@totemriet) 9 januari 2019

Belgische drug

Die drug, Fentanyl, is een Belgische uitvinding. Fentanyl werd namelijk gemaakt door de Belgische farmacoloog Paul Janssen van Janssen Pharmaceutica. Fentanyl is in België een geneesmiddel dat aan terminale patiënten wordt voorgeschreven, of aan patiënten die erg veel pijn lijden. Cruciaal: in België hangt terugbetaling van medicatie vast aan een doktersvoorschrift en dus kan je het moeilijker krijgen dan in de Verenigde Staten.

Fentanyl is behoorlijk nieuw, ook in de VS. Het goedje dook er op in ‘Appalachia’, de streek rond de Appalachian Mountains in het oosten, die zich uitstrekt van New York tot Alabama en Missisipi, in 2011. Tegen 2013 begonnen er met regelmaat van de klok doden te vallen. Het aantal overdosissen steeg elk jaar met 113 procent van 2013 tot 2016. Vorig jaar maakte het CDC, het Centre for Disease Control and Prevention, bekend dat fentanyl de dodelijkste drug van de VS was geworden.

Drugstesten en antigiffen

Calfiornië bleef echter gespaard van fentanyloverdosissen. Volgens lokale experts heeft dat enkele oorzaken. Enerzijds bleek er weinig vraag te zijn naar fentanyl in San Francisco, waar de drug eerst opdook. Anderzijds wordt heroïne in San Francisco verkocht in een zwarte teersubstantie, waar je fentanyl niet bij kan doen. Een derde oorzaak is dat ze in Fresno sterk hebben ingezet op overdosispreventie.

Dat wil zeggen dat straathoekwerkers drugsverslaafden actief op de hoogte brachten van de effecten van fentanyl, dat ze gebruikers aanmoedigden om hun drugs te testen (wat in België niet kan) voor ze die gebruikten en dat ze er voorzichtig mee moesten zijn en de drug niet alleen mochten gebruiken, maar enkel in gezelschap. Daarnaast werd er massaal Narcan ingekocht, het antigif. De boodschap: als je gebruikt, zorg dat je Narcan bij hebt.

A story about a fentanyl drug bust at the Port of Philadelphia back in July is going viral this morning following Trump's comments about stopping the flow of drugs with a border wall. https://t.co/uXOJNfJRi5

— Rob Tornoe (@RobTornoe) 10 januari 2019

Die set aan omstandigheden en maatregelen hebben ervoor gezorgd dat San Francisco achterloopt op de nationale fentanyl-epidemie in de VS. Maar nu zien kartels hoe drugs met het opiaat versnijden, ook in Californië kan werken. Ook gebruikers vragen steeds meer expliciet naar zuivere fentanyl, in contrast tot hun ‘collega’s aan de oostkust. Het enige voordeel aan die strategie is dat er meer duidelijkheid bestaat over welke dosis gepast is. Maar het aantal fentanyl-doden is alleen al in de laatste maanden, immens gestegen. Fentanyl is nu dus letterlijk een probleem van het hele land.

Fentanyl in België

En in België? Zoals we hierboven al schreven, moet je in België al harder je best doen om überhaupt aan fentanyl te raken, het is verhoudingsgewijs ook minder goedkoop dan in de VS. Maar ook wij zagen een verdubbeling van het aantal doden: als dat er vroeger een tweetal per jaar waren, telden we in 2017 bijna tien doden. Dit jaar worden er echter nieuwe maatregelen getroffen die een epidemie hier ook moeten voorkomen.