Met Blonde heeft Netflix een eerste worp richting het awardseizoen gedaan. Ana de Armas zet een sublieme vertolking van Marylin Monroe neer, een ontzettende uitdaging als je bedenkt dat Monroe al bijna zestig jaar overleden is en nog niets aan iconische kracht heeft ingeboet. De film van Andrew Dominik daagt uit, zowel in stijl en inhoud als in lengte. Blonde is geen perfecte film, maar durft tenminste.

Laten we beginnen met te stellen dat Blonde geen traditionele biopic is. Uiteraard wordt het leven van Norma Jeane Baker/Marilyn Monroe wel als basis genomen en kloppen een heel aantal biografische feiten. De blinde vlekken die Monroe tot het mysterie maakte dat ze heel haar leven, tot haar dood aan toe, bleef, vulde Joyce Carol Oates in door in 2000 een roman over haar leven te publiceren. Die roman werd genomineerd voor de Pulitzer Prize en de National Book Award en vormt vandaag de basis voor deze film van Andrew Dominik. Het maakt Blonde dus geen biopic, maar een biografisch-gedramatiseerde film, zoals Spencer (op Prime Video) van Pablo Larraín dat ook was en zoals The Crown (op Netflix) dat uiteindelijk ook is.

Voor de hoofdrol heeft de regisseur Ana de Armas aangetrokken, een Cubaans-Spaanse actrice die zich de laatste jaren in zowat alle films waarin ze meespeelde positief heeft laten opmerken. Na No Time To Die (op Prime Video) was de ene sequentie met Ana degene die het meest over de lippen ging, in The Gray Man (op Netflix) kon ze Ryan Gosling bijhouden en zelfs in het trashy Deep Water (op Prime Video) kon ze laten zien dat ze een actrice is die altijd de best mogelijke prestatie neerzet.

Als Marilyn Monroe is ze fenomenaal. Ze lijkt fysiek heel erg op Monroe, maar wat belangrijker is, is dat ze ook de hele waaier van emoties – van de sexy naïviteit tot de steractrice die zich alleen nog overeind kan houden met pillen – geloofwaardig kan neerzetten. Dit is de eerste rol waarin de Armas echt haar hele bereik als actrice kan tonen en dat dient dus ook beloond te worden met – minstens – een Oscarnominatie.

Jeugdtrauma

Voor ons was Blonde – net zoals de insteek van het boek – het verhaal van een jonge vrouw die, als gevolg van trauma, het gevoel had dat ze iemand anders moest worden om zich staande te kunnen houden in de wereld waarin ze meedraaide en bewonderd werd. De film start bij een jonge Norma Jeane (Lily Fisher) die feitelijk een wees wordt wanneer haar moeder wordt opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis en ze geen idee heeft van wie haar vader is. In de rest van de film krijgen we het verhaal van een vrouw die tot aan haar dood op zoek blijft naar wie ze eigenlijk is en waar ze vandaan komt.

Na de jeugdjaren maakt Blonde een sprongetje naar de late jaren 40 waar Norma Jeane het als model gemaakt heeft en haar eerste stappen als actrice zet. Van in den beginne wordt ze onderschat door het zeer mannelijke studiosysteem dat vastbesloten is om haar neer te zetten als het sexy blondje. Wanneer ze tijdens een auditie voor de film Don’t Bother To Knock refereert aan een verhaal van Dostojevski horen we in de achtergrond iemand reageren met een schamper lachje en “Have you read Dostojevski, dear?”

Meer en meer gaat Norma Jeane zich gedragen als Marilyn Monroe terwijl ze eigenlijk Norma Jeane wil zijn. Wanneer ze onder druk wordt gezet door haar manager om Gentlemen Prefer Blondes te doen terwijl zij eigenlijk een acteerpauze wil inlassen, neemt ze een drastische beslissing. Het begin van het einde. Op de première zie je haar kort “neen” knikken wanneer ze wordt aangemaand na afloop van de film om recht te staan om haar applaus in ontvangst te nemen. En vervolgens doet ze het toch.

Veelzeggende details

Ze vindt pas rust in haar derde huwelijk met Arthur Miller (Adrien Brody), een bekende toneelschrijver die haar wel naar waarde weet te schatten, met wie ze over Drie Zusters van Tsjechov kan praten en met wie ze eindelijk haar toneelambities en haar verlangen naar een huiselijk leven kan verkennen. Adrien Brody speelt hier een heerlijk zachte rol, een man bij wie Monroe eindelijk de veiligheid vond waar ze zo naar verlangde. Door persoonlijke tegenslagen gaat het echter meer en meer bergaf, een evolutie die zijn dieptepunt bereikt ten tijde van de opnames van Some Like It Hot van Billy Wilder. Na de opnames van die film grapte Billy Wilder trouwens dat zijn psychiater hem had verboden om ooit nog met Monroe te werken.

Dat zijn de grote lijnen van een mensenleven, de grote lijnen die Andrew Dominik aanvult met kleine maar veelzeggende details. Zoals hoe ze al haar mannen consequent met “Daddy” bleef aanspreken, hoe ze de goedkeuring zoekt van Miller wanneer ze al haar eten heeft opgegeten (“Am I a good girl, Daddy?”), hoe heftig ze reageert wanneer ze rozen te kort heeft afgeknipt om ze in een vaas te kunnen zetten (“Ik heb het weer helemaal verpest!”) en hoe ze zich verbergt in huis wanneer er vrienden van Arthur op bezoek zijn (“Ze komen voor jou, niet voor mij.”) Het zijn die kleine gedragingen die wijzen op de langetermijngevolgen van een jeugdtrauma en een gebrek aan veiligheid.

Eeuwig blijven lachen

Om de wereld in te stappen had Norma Jeane dus een alter ego nodig: een sexy blondine die de mensen altijd kon geven wat ze wilden. Die eeuwig kon blijven lachen en kushandjes kon blijven gooien. Op de rode loper van Some Like It Hot laat Andrew Dominik zijn camera traag bewegen langs meutes hysterische mannelijke fans en opdringerige fotografen die allemaal een stukje Marilyn willen. Marilyn Monroe weet hoe ze met deze omstandigheden moet omgaan, Norma Jeane weet dat niet.

Andrew Dominik daagt de kijker uit met Blonde en spreekt hierbij zijn kenmerkende trage en poëtische stijl aan. Er zijn scènes in kleur en zwart-wit, een keuze die voor verwarring zorgt, maar waar je vooral niet te veel achter moet zoeken. We kennen Monroe door foto’s in kleur en in zwart-wit. Wanneer de scène geïnspireerd werd door een kleurenfoto werd de scène ook in kleur weergegeven, lag de inspiratie bij een zwart-wit foto dan valt die kleur weer weg. Zo eenvoudig is het.

Enkele scènes zijn minder evident en kunnen dezer dagen op heel wat kritiek rekenen. Dominik wordt beschuldigd van de exploitatie van zijn hoofdactrice, van teveel naakt dat niet noodzakelijk is. Dat naakt is dan vooral in het laatste gedeelte van de film te zien waar Marilyn regelmatig topless ronddwaalt. Meestal is dat omdat ze te high of te depressief is om kleren aan te trekken. In geen enkele van die scènes is het naakt erotisch of prikkelend door de context waarin het geplaatst wordt.

De Armas reageerde zelf op de kritiek dat ze zich ten allen tijde veilig en comfortabel voelde en dat ze haar regisseur volledig vertrouwde. Dominik krijgt ook boze reacties omwille van – zo zeggen de criticasters – te veel wreedheid. We zien effectief een verkrachting en een abortus met inkijk vanaf de vagina, maar die scènes zijn bewust kort gehouden.

Toeschouwer in haar eigen leven

De blowjobscène in de kamer van JFK kan nog op het meeste kritiek rekenen, maar die vinden wij nu net cruciaal:  in deze scène treedt Marilyn Monroe letterlijk buiten haar eigen lichaam. Ze wordt naar beneden geduwd en doet wat van haar verwacht wordt. Het gezichtspunt dat we krijgen is de suggestie van dissociatie: Marilyn is niet meer bewust daar, in die kamer. Iets verderop in die scène zoomt Dominik uit naar een filmzaal en vraagt Marilyn zich af hoe ze daar op dat bed beland is, alsof ze naar haar eigen leven aan het kijken is.

De esoterische soundtrack van Nick Cave & Warren Ellis leunt heel erg aan bij ‘Ghosteen’ (2019) van Nick Cave & The Bad Seeds en sluit perfect aan bij de stijl die Dominik hanteert. De zanger en de filmmaker hebben een geschiedenis: Andrew Dominik was ook de regisseur van de documentaires van One More Time With Feeling (2016) en This Much I Know To Be True (2022, op MUBI). Dat de twee heren hun favoriete regisseur nu een plezier in de andere richting konden doen heeft ons ook erg blij gemaakt.

Blonde is geen perfecte film: de pratende foetus had echt niet gehoeven en de film had een stuk snediger gekund. Maar misschien is het ook net door de lengte dat Dominik ons heeft kunnen meenemen op een trip.

Blonde krijgt zeer wisselvallige reacties en bakken kritiek, maar is tenminste nog eens een film die van de geijkte paden is durven afstappen en iets met zijn kijker doet. Het is een tegengewicht tegen de bakken middelmaat die we de afgelopen maanden voor de kiezen hebben gekregen en daarom zeggen wij: meer regisseurs zouden de durf moeten hebben van Andrew Dominik.

Wij maken ons op voor een volgende kijkbeurt en belonen de film voorlopig met een 8/10, maar voelen nu al dat er nog groeimarge zit op die score.

Score: 8/10
Blonde is nu te bekijken op Netflix.