De toegenomen crisissfeer rond corona helpt de PS en N-VA een handje: heel de Wetstraat staat onder druk om snel een krachtige regering te vormen. Daarbij sluimert op de achtergrond de cruciale vraag: wie stapt in de coalitie? Eén constante valt daarbij op: de bikkelharde kritiek op MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez.

In het nieuws: De coronacijfers stijgen opnieuw, en creëren zo een perfecte storm voor de onderhandelaars.

De details: Een nieuwe Veiligheidsraad zet de huidige beleidsmakers weer eens lijnrecht tegenover de ‘experts’, die bakken kritiek hebben.

• De cijfers zijn slecht, barslecht. Met een gemiddelde dat ruim boven de 200 besmettingen per dag is gestegen, lijkt een tweede golf ingezet. Op maandag ging het om 416 nieuwe cases. Het aantal ziekenhuisopnames is met iets meer dan de helft toegenomen, tot 15 per dag.
• Op de Veiligheidsraad gisteren volgden de verwachte maatregelen:
  • Geen versoepelingen voor events: nog steeds tweehonderd mensen binnen of vierhonderd buiten.
  • Mondmaskers verplicht in horeca en winkelstraten, tenzij als u aan een tafel zit om te eten of drinken.
  • Nachtwinkels dicht om 22 uur.
  • Contactgegevens achterlaten bij cafés en restaurants.
  • Info overmaken voor wie terugkeert uit vakantie: 48 uur voor terugkeer uit het buitenland moet u verplicht een formulier invullen op de website van de FOD Buitenlandse Zaken.
  • Plaatselijke lockdowns en andere macht voor burgemeesters.
• Maar dat leverde forse kritiek op van ‘de experts’, die zowat unisono schreeuwden om meer maatregelen. Daarbij valt op dat allen de krantenpagina’s overspoelen, en uitblinken met straffe quotes. Ze adviseren, maar lijken vooral ook publiek te willen corrigeren:
  • “Politici zijn banger van kiezers dan van het virus“, stelt Marc Van Ranst in De Morgen.
  • “Het zwakst denkbaar signaal dat je kan geven”, zegt Geert Molenberghs in Het Laatste Nieuws.
  • “We moeten vermijden dat we in een jojo terechtkomen, waarbij we eerst versoepelen, en dan weer verstrengen”, zegt Pierre Van Damme in Gazet van Antwerpen.
  • “We moeten écht minder mensen zien. Die boodschap mocht krachtiger zijn, want iedereen moet wakkergeschud worden”, zo liet Erika Vlieghe zich ontvallen in Het Nieuwsblad.
  • “Als we het tij nu niet kunnen keren, dan starten we in code oranje of rood in het onderwijs, en gaan we het schooljaar hypothekeren“, zo stelde Niel Hens op Radio 1.
• Daarbij komen ook nog de rectoren, die zich gisteren verenigden in een kritische brief aan de politiek. Zeker Luc Sels van de KU Leuven en Rik Van de Walle van de UGent toonden de afgelopen weken de drang om als academici telkens opnieuw de politiek aan te vallen.
• “We zitten op een punt waarbij de pers, om het even wat er beslist wordt, toch maar weer iemand moet vinden die kritiek geeft. Natuurlijk kan je verder gaan, maar is dat zinvol? En wat is de economische schade dan? Elke Europees land worstelt hiermee”, zo is bij een deelnemer aan die Veiligheidsraad te horen, vanuit de politiek.
• Wat eisen de ‘experten’ dan allemaal dat opgelegd wordt?
  • Kleinere bubbels, tot 10 mensen.
  • Reisverbod en verplichte tests, niet alleen voor de rode, maar ook oranje zones.
  • Opnieuw overschakelen op thuiswerken voor bedrijven.
  • Strengere lokale lockdowns.

De politieke realiteit: De huidige regering is niet krachtig genoeg om al die externe kritiek het hoofd te bieden.

• “Het klopt dat, moesten we iets meer leiderschap tonen, we misschien minder in de vuurlinie zouden komen. Maar zoals je weet: bullshit fills the room“, zo geeft men binnen de huidige regering toe. Naarmate de twee partijvoorzitters bezig zijn, sluipt de sleet meer in de equipe van Sophie Wilmès (MR), die nu eindig lijkt.
• De oefening om daarbij aan het relanceplan “te schrijven”, werkt ook vermoeiend. Vandaag staan alweer drie contacten gepland. Telkens moet dan heel de regeringstop opdraven om naar ‘gesprekspartners’ te luisteren, die hun mening uiteen komen zetten.
• “We hebben echt wel wat beters te doen, dan steeds opnieuw hele groepjes ministers te gijzelen. De eerste contacten waren interessant, maar het is duidelijk dat deze oefening een afnemend marginaal nut vertoont”, zo duidt een betrokkene. Binnenskamers is ook te horen dat regelmatig ministers ‘brossen’ en niet komen opdagen.

De juridische realiteit: Een democratie plooit niet zomaar enkel naar medische argumenten.

• Eén belangrijke maatregel lijkt het verplicht achterlaten van contactgegevens, en een andere het administratief formulier om aan te geven waar je op reis ging en met wie.
• Maar beide plannen lijken problematisch, vanuit het oogpunt van privacy: wie heeft plots allemaal toegang tot die data? Zijn deze genoeg beschermd? En hoe gaat de overheid ermee om? Die vragen lijken niet of nauwelijks beantwoord.
• Een kind kan zien dat de regels van de GDPR, de Europese databeschermingsafspraken, niet gevolgd zijn. Maar wat geldt voor talloze bedrijven, die online in contact komen met consumenten, surfers of lezers, geldt ook voor horeca of overheden.
• De privacy gaan ombuigen, dat moet dan een wettelijk kader krijgen in de normale democratie. Via het parlement dus. Dat is in deze ook niet gebeurd. Binnen de Veiligheidsraad waren er een aantal stemmen om hier rekening mee te houden, maar uiteindelijk koos men voor de vlucht vooruit.
• De kans is groot dat de Raad van State een ministerieel besluit, dat toch zou moeten volgen om het allemaal te bekrachtigen, zal vernietigen, na een logische klacht van een bezorgde burger.

De financiële realiteit: De economische schade van al die verplichtingen en verboden, is enorm. En iemand zal dat ooit betalen, want de begroting ontspoort compleet.

• De economische schok door de coronacrisis, en de verlammende effecten van maatregelen op de economie, hakken er zwaar in. Cijfers van het Planbureau van vorige week tonen per regio het effect:
  • Een ineenstorting van 11,1 procent in Vlaanderen.
  • Een krimp van 10,3 procent in Wallonië.
  • Een dip van 9,3 procent in Brussel.
• Cijfers van Eurostat, die De Tijd inkeek, wijzen erop dat België met een tekort op de begroting kampt, dat drie keer sneller dan de eurozone omhoogschoot. Alleen Malta deed nog slechter in de EU. De effecten zijn dus zeer zwaar.
• Het Monitoringscomité had het eerder al over een tekort dat oploopt tot 52,8 miljard euro dit jaar, of 12,3 procent van het bbp. Een ongeziene financiële krater.
• De schuldgraad gaat zo nog omhoog, naar 104,4 procent van het bbp, dus ruim boven de 98,8 procent die het nog eind 2019 was. Het is dus niet fout te concluderen dat deze crisis nog enorm zal doorwegen op toekomstige overheidsfinanciën. Want uiteindelijk moet iemand die schuld wel afbetalen. Dan resten twee opties: besparingen of hogere belastingen.

The big picture: Tegen die achtergrond maken N-VA en PS een regering. Die urgentie helpt, om iedereen te dwingen zich ‘werkbaar’ op te stellen.

• De laatste keer dat PS en N-VA naar elkaar toekwamen, was in maart. Ook toen, aan het begin van de eerste golf besmettingen, deelden Magnette en De Wever een bezorgdheid over de medische en economische situatie.
• Beiden zijn als burgemeester van een grootstad ook volop bezig met die crisis. De Wever nam in Antwerpen sneller dan de rest al maatregelen. En ook Magnette laat weten “heel de zomer op post te blijven als burgemeester”. Het is duidelijk dat die aanpak de twee burgervaders naar elkaar brengt.
• Magnette doet het ook anders dan de vorige keer. Want in november 2019, toen Magnette al eens informateur was, liet hij zich vervangen door Julie Patte (PS), de eerste rode schepen in Charleroi. “Op dit moment neemt hij geen vakantie en maakt hij inderdaad lange dagen. Maar dat moet nu eenmaal”, zo laat de PS in La Libre weten.
• Toen werd Magnette uiteindelijk door de eigen achterban teruggefloten, niet geholpen door een context van meer dan 36 uur, waarbij Georges-Louis Bouchez (MR) er alles aan deed om de ‘grote regering’ te torpederen. Het eindigde met Magnette die publiekelijk de deal met N-VA opblies voor de tv-camera’s.
• Vandaag lijkt de urgentie er weer, met de opkomst van een tweede golf. Maar opvallend: sinds de aanstelling van het duo maandag blijft het bijna verbazend stil. Er zijn geen kritische stemmen binnen de PS te vinden, die publiek willen gaan in de Franstalige pers. Niets zegt dat die vroeg of laat niet opduiken, maar voorlopig waagt niemand zich daaraan.
• En ook van binnen de onderhandelingen komen er positieve signalen. Magnette lijkt niet van plan om ook deze keer z’n staart in te trekken “De kansen liggen nog steeds op 50/50. Maar dat is op zich al een belangrijk feit.”
• Maar uiteraard is een regering maken een bredere oefening dan enkel PS en N-VA. “De vraag is toch wat de blauwdruk wordt van het plan dat De Wever en Magnette straks aan ons gaan voorleggen. Als het is om een klassieke deal te gaan maken, waarbij in ruil voor een grote zak geld aan de Franstaligen, de Vlamingen wat bevoegdheden extra gaan krijgen, dan zal dat niet gaan. Dat is toch, vrezen wij, de klassieke afruil die de N-VA voor ogen heeft. Maar dat kan ons land gewoon niet meer aan, in de huidige economische situatie”, klinkt het waarschuwend van bij de liberalen.

The big question: Wie schuift straks aan?

• Over de coalitiepuzzel, en wie straks mee mag gaan onderhandelen om een regering te vormen, blijft het ondertussen angstvallig stil. Niemand wil de speculatie voeden, of in de kaarten laten kijken.
• Maar tegelijk is duidelijk dat een ‘grote coalitie’, waarbij iedereen aanschuift (de N-VA, socialistische, liberale én christendemocratische familie) met samen 95 zetels eerder onwaarschijnlijk wordt: het blijft ongemakkelijk voor veel partijen om niet mathematisch ‘nodig’ te zijn.
• Het logische gevolg is dat de liberalen onder druk komen. Want één van hen is dan alvast niet meer nodig, om een meerderheid te maken.
• Opvallend daarbij: de steeds terugkerende kritiek op MR-voorzitter Bouchez. De menselijke schade in de relaties met de andere partijvoorzitters is groot. Iedereen wijst erop dat hij de charme zelf is, en “iemand waar je gerust met de glimlach een paar uur mee doorbrengt”. “Maar tegelijk bedriegt hij je waar je bij zit. Er valt geen land mee te bezeilen”, zo zegt een collega-partijvoorzitter. “Vermoeiend, zeer vermoeiend“, zo duidt een andere.
• De passage van de ‘drie koningen’, waarbij Bouchez samen met Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert en CD&V-voorzitter Joachim Coens een aantal weken naar een oplossing zocht, heeft zo ook wonden gelaten. Zeker de hele episode rond abortus liet diepe, diepe sporen na bij de christendemocraten. “Hij maakte het goed met CD&V, na een lange verzoeningssessie met Lachaert erbij. Om dan de volgende dag CD&V opnieuw doodleuk de gracht in te rijden. Doe je dat met je eigen coalitiepartners?“
• “Hij is echt een probleem voor zijn partij, de MR. Hij is de relaties met vele anderen kapot aan het maken. In haast elk dossier is die mens onwerkbaar, soms zelfs echt knettergek. Dan moeten partijgenoten hem lamleggen, stroomt er best geen info meer door”, zo schetst een hoge Open Vld-bron een onheilspellend beeld.
• Zeker voor Open Vld is het dansen op een slappe koord: ze hebben de MR nodig, om samen met 26 zetels steviger te wegen als liberale familie, op die regeringsvorming. Lachaert blijft daarbij amicale banden onderhouden met Bouchez. Maar tegelijk beseft men dat de MR meer en meer een molensteen om de nek is.
• Want doordat het kleine cdH met vijf zetels bereid is om in een coalitie te stappen, wordt het mogelijk om enkel met PS en cdH aan Franstalige kant een federale regering te maken.
• Meer zelfs, in theorie zou de MR ook uit de Waalse regering kunnen gezet worden, en daar ook vervangen door het cdH. Dat betekent dan weer goed nieuws voor Ecolo, dat plots mathematisch ‘nodig’ zou worden in die coalitie, in plaats van het vijfde wiel aan de wagen te zijn, zoals nu het geval is.
• Zo’n zet zou spectaculair zijn, maar misschien wel nodig, als men echt de ‘onwerkbare’ Bouchez zou willen neutraliseren.

Om te volgen: De Vlaamse onderzoekscommissie rond corona heeft 94 aanbevelingen klaar. Ondertussen is Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) uit de gevarenzone.

• De Vlaamse ad-hoconderzoekscommissie, geleid door Björn Rzoska (Groen), heeft een eerste deel van haar werk klaar. Er is een rapport met 94 aanbevelingen om “stappen vooruit te zetten” in de crisis.
  • Zo raden ze onder meer aan om elk woonzorgcentrum drie maanden materiaal in stock te laten houden.
  • Een ‘eigen stock’ aan medisch beschermingsmateriaal op Vlaams niveau aan te houden.
  • Ook willen ze ervoor zorgen dat mensen nooit meer helemaal afgesloten raken van de buitenwereld, zoals in de woonzorgcentra gebeurde. Een minimale bezoekregeling dus.
  • Net als een betere cel ‘crisiscommunicatie’, die eenduidig en helder moet communiceren.
• “Ik ben een gelukkig man, om te zien hoe over partijgrenzen heen, de commissie naar aanbevelingen kon gaan”, zo reageerde Rzoska, die zelf een heel degelijke beurt maakte als voorzitter van de commissie.
• Want hoewel hij en zijn partij heel scherp waren voor het beleid, en onder meer minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V), gaan ze uiteindelijk niet over tot een eis om ontslag. “Het zou te makkelijk zijn om aan de zijlijn te roepen om ontslag. We moeten de mensen van de woonzorgcentra iets bieden dat impact heeft, dat hun situatie echt verbetert”, zo stelde hij.
• Beke redde afgelopen maandag in de commissie z’n vel, nadat hij een langdradige en bij momenten offensieve uitleg kwam geven: de meerderheid stelde hem nooit echt in vraag.
• “Het is normaal dat een minister zich moet verantwoorden in het parlement, ik heb dat heel veel uren gedaan, maar het was een goede vergadering. Zo kon ik een overzicht geven van alle beslissingen die we genomen hebben, en ook waarom we die namen”, zo stelde Beke zelf op Radio 1.
• “Over die eis tot ontslag, wel ja, het is de plicht van de oppositie om oppositie te voeren, en de plicht van een minister om maatregelen te nemen en een stevige verdedigingsgordel op te bouwen voor als de tweede golf eraan komt”, zo stelde hij nog.
• Daarmee valt het doek voor Beke in elk geval over de vraag rond z’n positie. Die was bij momenten in de crisis echt wankel, zeker toen ook kritiek uit eigen rangen opborrelde.

Om te weten: Vlaams Belang provoceert in Trois-Ponts: ze hangen gemeente vol met Vlaamse vlaggen.

• Het is zomer, komkommertijd, en dus grijpen ook ‘lokale helden’ hun kans om zich in de kijker te werken. Zo ook de burgemeester Francis Bairin (lijst Ensemble, MR-signatuur) van Trois-Ponts, in Wallonië.
• Die liet zijn lokale politie een Vlaamse vlag van een KSA-kamp, dat ter plaatse de tenten had opgezet, verwijderen. Het gaat om de KSA van Walfergem, bij Asse. Het machtsvertoon koppelde hij aan het gemeentereglement. Zo heeft de brave man ‘niets tegen de Vlaamse leeuwenvlag’, ‘maar de Belgische tricolore moet erbij hangen‘.
• “Zo staat het ook in het reglement dat de gemeente heeft opgesteld voor jeugdbewegingen die op bezoek komen”, verduidelijkte hij gisteren aan De Standaard. “We vinden het gewoon logisch dat de driekleur een plaats krijgt op de kampen van jeugdbewegingen, en als ze willen mag daar een regionale vlag bij. Iedereen is welkom, als de regels maar worden gerespecteerd.” Eerder sprak hij wel van een ‘provocatie’ omdat het om een leeuw met zwarte in plaats van rode klauwen ging. Die eerste zou wat ‘flaminganter’ zijn, die laatste niet.
• In de Franstalige pers signaleert men dat er nog wel incidenten waren. Ook in Malmedy liet de burgemeester een Vlaamse vlag verwijderen, bij een gîte. En in Xhoffraix deden Vlamingen in een vakantiehuisje hetzelfde. Telkens greep de lokale sheriff in.

• Nu gooit Vlaams Belang nog wat olie op het vuur. Vlaams Parlementslid Filip Brusselmans (Vlaams Belang) trok met z’n stoottroepen, de Vlaams Belang-jongeren, naar Trois-Ponts, om daar op een aantal hagen en een uitkijktoren toch maar Vlaamse vlaggen te gaan hangen. Kwestie van in komkommertijd een bijdrage te leveren aan het ‘boeiende debat’.
• “Vandaag zijn Brusselmans en de jongeren iets gaan rechtzetten in het Waalse Trois-Ponts“, zo tweette Vlaams-Belang-voorzitter Tom Van Grieken trots.