Deze week focust iedereen op het grote ‘examen’, de exit uit de lockdown. Al tempert de Zestien nu al: niet alle vragen zullen vrijdag beantwoord worden, zegt Sophie Wilmès (MR). Het grotere spel is ondertussen wel volop bezig: CD&V wijst het idee van een onderhandeling over een nieuwe regering, die de MR pas in september wil, resoluut van de hand. “Bouchez ontkent het zonlicht.”

In het nieuws: De Nationale Veiligheidsraad, die vrijdag samenkomt, beheerst nu al de headlines.

De details: Wat opvalt, uiteraard, is dat niet iedereen op één lijn zit over de snelheid waarmee die exit moet gebeuren.

• Misschien meest in het oog springend: de Vlaamse liberalen, ooit de ‘partij van de middenstanders‘, komen via de afscheidnemende voorzitter Gwendolyn Rutten (Open Vld) met een pleidooi om “niet nu holderdebolder alles opnieuw op te starten”. “Hoe graag we ook willen, hoezeer ik iedereen ook begrijp.” Dat stelde ze gisteren op De Afspraak, overigens tot verrassing van een aantal partijgenoten.
• Die uitspraken stonden in schril contrast met onder meer wat Comeos, de federatie van de handelszaken, maar zeker Unizo, de federatie van de kmo’s, op quasi hetzelfde moment kwamen zeggen gisteren. Beide pleitten ervoor om, mits in acht name van alle veiligheidsregels, alle handelszaken de kans te geven om opnieuw te openen.
• Dat enkel de tuincentra en doe-het-zelfzaken open mochten, met dank aan een krachtige lobby die via de Boerenbond loopt, wringt ontzettend voor heel veel andere ondernemers, van fietsenherstellers, over garagisten en carwashuitbaters, tot zelfs confectiezaken.
• Maar Open Vld wil, namens Rutten dus, temporiseren, “niet te snel gaan”. Dat botst meteen wel met wat de eigen partij, bij monde van vicepremier Alexander De Croo (Open Vld) én fractieleider en kandidaat-voorzitter Egbert Lachaert (Open Vld), kwam verklaren de afgelopen dagen. Vorige week donderdag nog drong Lachaert in de Kamer net aan op een ordentelijke heropstart van de economie. En De Croo deed er de voorbije dagen alles aan om de Nationale Veiligheidsraad, waar hij zetelt en niet Rutten, zo ver mogelijk te krijgen.
• Open Vld is niet de enige partij die verdeeld is over de ‘exit’. In Wallonië zit met Willy Borsus iemand van de MR die keihard aan de kar trekt, en zo snel mogelijk alle winkels opnieuw open wil. Hij is als Waals minister van Economie bijzonder gevoelig voor de feedback die hij vanuit de basis krijgt, en is een politieker die meer ‘durft’.
• Maar daarbij komt hij ‘zijn’ premier tegen, Sophie Wilmès (MR), die net gekenmerkt wordt door ‘voorzichtigheid’ en nu absoluut geen fouten wil maken. In Het Laatste Nieuws tempert zij al volop de verwachtingen voor vrijdag: “Het is zeer begrijpelijk en legitiem dat de mensen vragen hebben over de exitstrategie. Maar het is onmogelijk om vrijdag te antwoorden op alle specifieke vragen.”
• Bij N-VA dringt voorzitter Bart De Wever (N-VA) al duidelijk aan op een stevige heropstart, waarbij zo veel mogelijk mensen weer aan de slag moeten. Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) geldt tezelfdertijd als meer ‘consensuszoekend‘, met Wilmès en Waals minister-president Elio Di Rupo (PS). De PS is, net als de vakbonden, hoe dan ook wat voorzichtiger bij de heropstart.

Ondertussen net over de grens: In Nederland organiseerde premier Mark Rutte een stevige, heldere aankondiging van hoe zijn land de exit maakt.

• Rutte deed dat met de nodige emoties: hij had dagenlang geworsteld met ‘duivelse dilemma’s‘ over de maatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan.
• “Deze coronacrisis is een van de grootste, meest ingrijpende, en bedreigende periodes die ieder van ons ooit zal meemaken”, zo stelde Rutte. “Ik wil zielsgraag zeggen dat er weer meer kan, maar tegelijkertijd is dat heel eng en gevaarlijk als je weet hoe de cijfers zich ontwikkelen.”
• Tegelijk besliste Rutte wel vooral om het Nederlandse onderwijs opnieuw op te starten. De Nederlandse economie kreeg overigens al van bij de start een pak minder strenge maatregelen opgelegd dan in België.
  • Basisscholen gaan op 11 mei weer gedeeltelijk open in Nederland.
  • Middelbaar en hoger onderwijs mikt op 1 juni.
  • Leerkrachten en personeel in de opvang kunnen straks ook getest worden, net als zorgpersoneel.
  • Vanaf 28 april mogen kinderen tot 12 jaar weer sporten in teamverband.
  • Kappers en andere contactberoepen kunnen op 20 mei mogelijk weer beginnen.
• Opvallend: Rutte kreeg lof voor z’n boodschap, met daarbij een veelbesproken diepe zucht, die midden in de speech kwam. Politiek analist Frits Wester sprak over een premier “die heel kwetsbaar zijn worsteling liet zien“. “Ik hoorde Rutte voor het eerst praten over de eigen stress die hij de afgelopen dagen voelde. Normaal wuift hij dat soort dingen altijd weg. Nu gaf hij duidelijk blijk van emotie bij de beslissingen die hij nu moet nemen en de last van die verantwoordelijkheid. Dit was niet gespeeld maar oprecht en dat siert hem.”

Ondertussen bij de Belgen: Bij de heropstart van het onderwijs wil het katholieke net een vinger in de pap.

• Vrijdag op de Nationale Veiligheidsraad komt het onderwijs zeker aan bod. Vanuit de Vlaamse regering circuleert de datum van 4 mei, om opnieuw de scholen van het basisonderwijs open te laten gaan. De kleuters en middelbare scholieren zouden dan iets later kunnen terugkeren.
• Vraag is of de Franstaligen ook volgen: zij huiveren van te vroeg terug te gaan, en zijn voorzichtiger. Opties zoals in Denemarken en Nederland, waarbij de klassen gehalveerd worden tot 10 à 11 leerlingen per klas en afwisselend les, worden bekeken voor iedereen.
• In een opvallend gesprek met De Tijd komt Lieven Boeve, de topman van het katholiek onderwijs, ondertussen nu plots pleiten voor een complete decentralisatie van de beslissing om weer open te gaan: “Scholen moeten zelf kunnen beslissen of ze opengaan.”
• Boeve wil dus niet de duidelijkheid van alle scholen gewoon te verplichten opnieuw open te gaan op een bepaalde datum. “Een school die veel oudere leerkrachten in haar team heeft, zal anders oordelen over een heropstart dan een school met jonge leerkrachten. Of een school in de binnenstad die over een heel kleine oppervlakte beschikt, is niet te vergelijken met een landbouwschool waar de leerlingen vooral op het veld of in serres werken”: ieder voor zich dus voor Boeve.

The big picture: De exitstrategie is wel degelijk een eindexamen voor premier Wilmès, en haar regering.

• De vergelijking met Rutte in Nederland of Macron in Frankrijk mag gemaakt worden: de regering Wilmès II kwam er net “omdat we niet middenin de storm de kapitein gaan vervangen“, zoals PS en MR stelden in het cruciale weekend dat de regering gemaakt werd. Die kapitein moet vrijdag dus op het dek, de storm het hoofd bieden.
• Tegelijk is het ook hét moment voor Wilmès om de rest van haar carrière te cementeren. Steeds meer stemmen gaan op om deze regering Wilmès II geen al te lang leven meer te laten leiden. Die consensus rijpt bij zowat alle partijen en heeft twee grote redenen:
  • De regering werkt via volmachten, een speciale manier van regeren die eigenlijk de Kamer tijdelijk buitenspel zet. Maar die volmachten verlopen allerminst vlot: het Parlement kan perfect bijeenkomen en gewone wetten maken. De volmachten zijn voor drie maanden toegekend, een verlenging van nog eens drie maanden zit er niet in. Maar zonder volmachten staat een minderheidskabinet wel heel naakt.
  • Na de medische crisis volgt nu een economische crisis zonder weerga. Die moet met een stabiele, sterke regering het hoofd geboden worden: zonder meerderheid kan je geen deftige begroting of meerjarenplan opstellen, weet iedereen in de Wetstraat.
• De manier waarop Georges-Louis Bouchez (MR) maandag en ook gisteren opnieuw communiceerde en heel de zaak op de lange baan schoof, om pas in september te willen kijken naar de vorming van een deftige, stabiele regering, zet kwaad bloed. De MR heeft vandaag federaal én de premier én zes ministers, waardoor ze compleet boven haar gewicht bokst.
• “Die man heeft niet de mindset om iets te verbeteren in het algemeen belang, hij denkt op oude wijze enkel aan zichzelf“, zo is bij de Vlaamse socialisten te horen. Dat er bij sp.a nog maar bijzonder weinig liefde overblijft voor de minderheidsregering is wel duidelijk: de partij stelt zich steeds kritischer op ten opzichte van de (medische) aanpak van de crisis.
• Dat voorzitter Conner Rousseau (sp.a) tijdens de superkern zaterdag overigens de sneer kreeg van Bouchez, als zou die samen met Vlaams Belang wetsvoorstellen lanceren, zit bijzonder hoog. “Het is de MR die maandenlang aan het handje van de farmalobby heeft gelopen, in de hoop zo ofwel groenen of socialisten te laten plooien. Omdat Vlaams Belang zich onthoudt, bijten ze in het zand. Maar dat spinnen alsof wij met het Belang in bed liggen: te gek voor woorden.”

De essentie: Ook binnen de regering Wilmès II is het ‘op’ aan het raken.

• Regeringspartner CD&V is evenmin te spreken over de houding van Bouchez. “Hij ontkent gewoon het zonlicht. Wachten tot na de zomer is echt geen optie. In juni zullen we vaststellen dat die volmachten niet verlengd worden en dan moeten onderhandelingen toch echt beginnen om iets stabiel te maken. Dat moet vanaf mei, juni“, is te horen op de Wetstraat 89, het partijhoofdkwartier.
• Men wijst er bovendien fijntjes op dat de premier zelf verantwoordelijk is voor de analyse dat de volmachten niet werken: “Ze stuurt zelf alles weg van die methode naar de gewone manier van wetten maken. Dat is geen kritiek, gewoon een vaststelling.”
• “Een premier in dit land, die maakt meestal toch ‘zijn’ of ‘haar’ regering: die werkt en schaaft, brengt mensen samen, verenigt en leidt. Dat heeft Wilmès nooit gedaan. Ze is als vervanger voor Charles Michel (MR) gekomen, maar ook daarna maakte zij die huidige regering niet, hè. Ze wilde niet naar de koning voor alles helemaal voor haar geregeld was.”
• Net zo goed is er bij Open Vld ergernis. Dat de huidige ploeg niet functioneert zoals het hoort, is ook daar een open deur intrappen. De relatie tussen Bouchez en de huidige voorzitter Rutten is zeker goed (zoals de beruchte selfie bij de vorming van Wilmès II bewees), maar de vraag is of dat straks ook nog geldt, als eind mei iemand anders z’n intrek in de Melsensstraat 34 neemt.
• De grote vraag is wel hoe dan ook hoe zo’n proces van de vorming van een nieuwe regering moet lopen. Een (in)formateur kan niet aangeduid worden: de regering is in principe pas in september ontslagnemend, daar zinspeelt Bouchez net op. Bij de regeerverklaring bij de start van Wilmès II kondigde ze immers aan dat ze ‘na zes maanden’ het vertrouwen zou vragen.
• “Misschien is dat niet slecht, dat het Paleis deze keer zich niet kan komen moeien“, zo stelt een bron binnen de regering. De interventies van de koning en z’n kabinetschef het laatste jaar werden soms met argusogen gevolgd. “Hoe dan ook gaat er achter de schermen veel moeten gepraat worden.”

Om in het oog te houden: De olieprijs doet gekke dingen. Maar de elektriciteitsprijs in dit land is deel van een minstens even relevant en gevaarlijk spel dat nu gespeeld wordt.

• Moeilijk te begrijpen, maar de elektriciteitsprijs staat ‘onder nul‘, al verschillende keren deze week. Het aanbod is zoveel groter dan de vraag dat men industriële afnemers betaalt om stroom te nemen.
• Het stroomverbruik in België ligt immers tussen de 15 tot 20 procent lager dan normaal, door de lockdown. Maar de elektriciteitsproductie kan niet zomaar op een lager pitje gezet worden: de windmolens blijven draaien, maar evengoed de kerncentrales. Die ‘uitzetten’ of verminderen in capaciteit is volgens Engie Electrabel moeilijk, want ze hebben door de lockdown niet al hun personeel.
• Vraag is welk spel de Franse energiereus speelt. Want door geen enkele moeite te doen om een centrale stil te leggen, duwen ze de wind- en zonne-energie dood: de prijzen zijn al niets meer, maar ook de windparken moeten gewoon afgekoppeld worden van het net, om overbelasting te voorkomen. Plus, het wordt nog cynischer: Doel 1 en Doel 2 komen in mei opnieuw op het net, Engie Electrabel start die gewoon terug op en gooit dus nog éxtra aanbod op de markt.
• Elke crisis is een opportuniteit, moeten ze bij Engie Electrabel denken, terwijl ze de ‘groene jongens’ en de kleinere prijsbrekers aan het doodknijpen zijn met de negatieve prijzen. De CREG, de energiewaakhond, voert ‘een onderzoek’, terwijl het toch vrij evident lijkt te kunnen zien wat er aan het gebeuren is.
• De energiespecialisten in de politiek lijken wel wakker. In De Standaard halen er een paar zeer scherp uit:
  • “Dit is een georganiseerde moord op de rest van de markt”, zo stelt Robrecht Bothuyne (CD&V).
  • “Maakt Electrabel hier geen misbruik van zijn machtspositie?”, zegt Tinne Van der Straeten (Groen).
  • “Is het gewoon de bedoeling om de concurrenten het leven zuur te maken?”, vraagt Bert Wollants (N-VA).

Eindelijk duidelijkheid: Beter laat dan nooit. De rusthuizen krijgen een bezoekregeling.

• De kater na de aankondiging van de vorige Nationale Veiligheidsraad is min of meer uitgewerkt voor de zorgsector. Pas volgende week, op 29 april, komt er een voorstel rond de bezoeken in de woonzorgcentra.
• Dat besliste de coronataskforce van de Vlaamse zorgsector, zo kondigde minister Wouter Beke (CD&V) aan in het Vlaams Parlement.
• Ondertussen lijkt de noodtoestand in de woonzorgcentra wel te stabiliseren. De cijfers van het aantal besmettingen zijn stabiel: in 6 procent van de woonzorgcentra is meer dan een derde van de bewoners besmet, in bijna 80 procent is dat minder dan één op tien.
• Wat zorgwekkender is: de helft van alle bewoners waarvan men denkt dat ze besmet zijn, testen negatief. Dat kan soms verstrekkende gevolgen hebben, omdat die zwakkere, zieke ouderen, wel afgezonderd waren en bij coronapatiënten lagen.

Gespot: Marc Van Ranst, vast op de afspraak, staat in de belangstelling.

• De viroloog liet zich opmerken met een opvallende tweet gisteren. “Wanneer er elke dag meer en meer zieken en doden moesten gemeld worden, dan waren enkel de experten bereid om daar telkens duiding bij te blijven geven. De politici die daar nu commentaar op hebben, zaten toen nog veilig verstopt in de spouwmuren.”
• Het deed VRT-analist Ivan De Vadder de volgende vraag stellen: “Hebben politici effectief geweigerd commentaar te geven, op dat moment?”
• Een antwoord kwam er niet, ook niet in het tv-programma die avond, waar Van Ranst te gast was, op die simpele vraag: wie waren dan wel die politici, die zulke straffe beschuldigingen krijgen? “Alvast niet Maggie De Block (Open Vld) of Philippe De Backer (Open Vld)”, zo stelde Gwendolyn Rutten, die mee in de studio zat. “Het was een van mijn minder scherpe tweets”, zo stelde Van Ranst zelf.

Cijfers, cijfers cijfers: De discussie over de ‘juiste’ telling van het aantal doden, krijgt een nieuwe wending.

• In het Vlaams Parlement kwam Zuhal Demir (N-VA) met een wel héél nieuw argument om toch maar “anders te gaan rapporteren” over het aantal Covid-19-doden in België. België staat steevast hoog bovenaan de lijstjes van landen die zwaar getroffen zijn door corona. We zijn zelfs ‘wereldkampioen’ qua aantal doden per bewoner.
• “Eenmaal de grenzen weer open zijn, zal het gevecht om de toerist meer dan ooit spelen”, stelde Demir in het Vlaams Parlement. “Als België continu aan de top zit wat het sterftecijfer betreft, heeft dat een heel grote impact. Vanuit de sector wijst men ons erop dat wij het label krijgen van ‘high risk-country‘. Dat is niet goed voor het imago dat je als toeristisch land wil hebben.”
• Overigens komt The New York Times Zuhal Demir wel wat te hulp. De krant bekeek de ‘oversterfte‘ in een heel pak landen, en maakte een vergelijking: dat lijkt zowat de enige objectieve manier om op iets langere termijn eens te kijken of een regio of land nu echt zwaar getroffen was of niet door de pandemie.
• Uit de eerste vergelijking blijkt dat Spanje het bijzonder slecht doet. Italië zat niet in de telling.
  • Spanje: 66 procent oversterfte.
  • Nederland: 33 procent.
  • Engeland en Wales: 33 procent.
  • België: 25 procent.
  • Frankrijk: 21 procent.
  • Zwitserland: 21 procent
  • Zweden: 12 procent.
• Uiteraard zou The New York Times The New York Times niet zijn als ze geen punt willen maken: de oversterfte in New York City ligt op 298 procent. ‘Hun’ stad is dus bijzonder zwaar getroffen.

Money, money, money: Donderdag komt er een grote EU-clash aan, wanneer de staatsleiders elkaar opnieuw zien.

• Het wordt een zoveelste razend spannende top, waarbij de Zuid-Europese landen blijven hameren op meer ‘solidariteit‘.
• Nu is het Spanje, dat na de Franse president Emmanuel Macron eerder deze week, een schot voor de boeg lost. Het stelt een Europees ‘Recovery fonds’ van 1,5 triljoen euro voor: een fonds dat gezamenlijke noodsteun coördineert, en waarvoor de financiering gebeurt met “de uitgifte van gezamenlijk schuldpapier”. Alweer een soort eurobonds dus.
• De EU-leiders zijn het al eens dat er een noodfonds moet komen, maar moeten morgen de details bespreken. Maar de Noord-Europese landen zijn niet happig op het idee van één groot fonds, en vervolgens geen condities. Zij willen liever leningen per land organiseren. “Wie gaat het anders allemaal betalen?”, klinkt steeds opnieuw. Morgen misschien duidelijkheid, al heeft de EU niet de gewoonte van in crisistijd snel te beslissen.