Vanaf dinsdag 7 januari om 21.20 uur is Brain Man te zien op Canvas. De reeks verschijnt meteen integraal op de streamingdienst VRT NU. In Brain Man onderzoekt Otto-Jan Ham of het mogelijk is de werking van je hersenen te verbeteren. Indien wel, hoe doe je dat dan? En hoe ver wil je daarin gaan? Om een antwoord te vinden op die vragen, onderwerpt Otto-Jan zichzelf als proefkonijn aan een reeks gewaagde experimenten. Wij vroegen hem hoe hem dat afging.
Wat is het concept achter Brain Man?
Bart Van Peer: “De laatste tijd is er veel te doen rond hersenwetenschap. Ik ben zelf een beetje een wetenschapper en had een proefkonijn nodig om proeven te doen binnen dat domein. Otto-Jan had zin om zichzelf te onderwerpen aan alle gekke dingen die gebeuren in die wereld.”
Otto-Jan Ham: “Ik wou een beter brein en Bart wou een proefkonijn, daar komt het op neer. Ik herinner me nog dat ik vroeger altijd gebuisd was op de wetenschappelijke vakken, maar ik ben wel nieuwsgierig. Toen we de gelegenheid kregen om aan dit programma te werken, dacht ik: ‘Er moet iemand bij zijn die er verstand van heeft en die persoon is Bart.’ We hebben samen van alles geprobeerd met als inzet een beter brein voor mezelf.”
Hoe kennen jullie elkaar?
Otto-Jan Ham: “Van De Ideale Wereld. Bart was één van de hardwerkende, nobele onbekenden die filmpjes maakte en daar af en toe ook in opdook. Nu is hij écht sidekick. Ik heb altijd geprobeerd om ervoor te zorgen dat hij niet zou doorbreken, maar nu Jan Jaap daar de baas is, is dat dan toch gebeurt (lacht).”
Om te bingewatchen?
Heel wat programma’s verschijnen tegenwoordig in één keer op VRT NU. Is Brain Man gemaakt om te bingewatchen?
Otto-Jan Ham: “Ik weet niet of er ooit series geweest zij die niet gemaakt zijn om te bingewatchen. Persoonlijk ben ik niet zo’n bingewatcher, van een goede reeks moet ik even bekomen. De eerste serie, die ik ooit gebingewatched heb, is 24. Ik was daarna kapot, dat was zo verslavend. Maar als je goed uitgerust bent, kan je Brain Man gerust in één keer bekijken. Je moet wel tegen heel veel informatie en mopjes kunnen.”
In de voetsporen van Lieven Scheire
Was het een uitdaging om dat droge, wetenschappelijke te combineren met ludieke elementen?
Otto-Jan Ham: “Ja. We doen eigenlijk wat Lieven Scheire al jaren probeert. We brengen wetenschap naar het gewone volk op een gewone, sexy en grappige manier.”
Bart Van Peer: “We komen in de reeks soms ook op plaatsen waar het naar pseudowetenschap ruikt, waar we het gevoel hadden dat het er helemaal niet zo wetenschappelijk aan toe ging. Het is een beetje van beiden.”
Van neurohackers tot extreme temperaturen
Er verschijnen vijf afleveringen van Brain Man?
Otto-Jan Ham: “De reeks is opgedeeld in vijf hoofdstukken op basis van de aard van de hersenwetenschap. Eén aflevering gaat over afzien. Je kan je brein verbeteren door extreem te sporten of jezelf bloot te stellen aan extreme temperaturen. Een andere aflevering gaat over de neurohackers en biohackers in San Francisco, mensen die zelf pillen maken en pakken, en elektronische golven door hun schedel jagen.”
Otto-Jan als proefkonijn
Laat je dat ook allemaal bij jezelf doen, Otto-Jan?
Otto-Jan Ham: “Ja.”
Bart Van Peer: “Af en toe doe ik ook mee.”
Otto-Jan Ham: “Als het er lekker uitziet, doet hij mee.”
Wat is het gekste dat je gedaan hebt?
Otto-Jan Ham: “Ik heb me een paar dagen in een boeddhistisch klooster teruggetrokken. Ik heb toen niet gepraat en enkel gemediteerd. Dat was een bijzondere ervaring.
Toekomstplannen
Wat zijn jullie toekomstplannen?
Otto-Jan Ham: “Ik vond het heel leuk om te doen. We hebben nu het brein behandeld, er zijn nog heel wat andere lichaamsdelen. Ik zou heel graag de knie onder de loep nemen (lacht). Knie Man, volgend jaar op Canvas.”
Dit mag je concreet verwachten in de vijf afleveringen:
Aflevering 1
In de eerste aflevering gaan Otto-Jan en Bart na of leren en studeren ons brein kan verbeteren. Maar eerst wordt het brein van Otto-Jan grondig onderzocht. Hij ondergaat een hele batterij psychologische tests en zijn hersenen wordt gescand.
Daarna gaan Bart en Otto-Jan op bezoek bij Daniel Tammet, een man die tienduizenden cijfers van het getal pi uit het hoofd kan opzeggen. Je weet wel: 3,14 enzovoort. Heeft Daniel goede tips voor Otto-Jan echt aan zijn hersenavontuur begint?
Otto-Jan besluit ook een nieuwe taal te leren: IJslands. Want studeren zou je brein verbeteren. Het zou ook helpen om je impulscontrole te verbeteren, met andere woorden om beter te kunnen weerstaan aan impulsen, stimulansen of opwellingen.
Om het allemaal wat vlotter te laten verlopen, gaan Otto-Jan en Bart daarna op zoek naar middeltjes om sneller en efficiënter te leren. Hij gaat daarvoor te rade bij toxicoloog Jan Tytgat én bij ervaringsexperten: studenten tijdens de blok. Otto-Jan probeert uiteindelijk drie medicijnen: Modafinil, Rilatine en een haargroeimiddel dat de bloeddoorstroming in de hersenen stimuleert. Kan je zo je brein optimaliseren? Of zijn de nadelen toch groter dan de voordelen?
Aflevering 2
In de tweede aflevering krijgt Otto-Jan het zwaar te verduren als hij de invloed onderzoekt van fysieke ontbering of activiteit op zijn hersenwerking.
Bij een eerste experiment moet hij drie dagen extreem vasten, tot hij een ‘ketose’-toestand bereikt. Dat is een tekort aan suikers waardoor zijn lichaam ‘ketonen’ gaat produceren, een stof die de hersenfuncties versterkt. Om het iets makkelijker te maken, probeert hij dat ook via een ketonendrank in het labo van professor Peter Hespel, inspanningsfysioloog aan de KU Leuven. Kan je zo hetzelfde effect bereiken, maar dan zonder honger te lijden?
Daarna onderzoekt Otto-Jan het effect van sport op de hersenen. Hij probeert daarvoor zelf twee sporten: fietsen en gewichtheffen.
Otto-Jan en Bart gaan ook naar IJsland voor een zogenaamde ‘Wim Hof expeditie’. Ze worden er blootgesteld aan extreme koude om zo het brein van Otto-Jan te optimaliseren. Een zinvolle interventie of pseudowetenschappelijke onzin?
Aflevering 3
De derde aflevering speelt zich helemaal af in Silicon Valley. Otto-Jan gaat er samen met Bart op zoek naar ‘shortcuts’ om snel en zonder veel moeite zijn brein te optimaliseren. Zo test hij kauwbare koffie en ‘nootropics’: voedingssupplementen om de werking van je hersens te verbeteren. Hij spreekt ook met een ‘brain hacker’, die dagelijks tientallen pillen neemt om zijn hersenen te versterken.
Otto-Jan onderzoekt ook de kracht van hersengolven. Hij leert een helikopter besturen door de kracht van zijn eigen hersengolven. Daarna gaat hij een uurtje drijven in een ‘flotation tank’ om zijn brein tot rust te brengen. En hij neemt ook deel aan een bizar ‘meditatietornooi.’ Wie daarbij de rustigste hersengolven kan produceren, is kampioen.
Aflevering 4
Ook virtuele werelden en suggestie kunnen je brein beïnvloeden. Daarover gaat het in de vierde aflevering. Otto-Jan Ham gooit zich daarbij op hypnose, virtual reality en psychedelica.
Eerst trekken Bart en Otto-Jan naar psychiater Dirk De Wachter. Die hypnotiseert Otto-Jan om hem zo wat meer tot rust te brengen. Hypnose blijkt geen onzin, maar een heel nuttige therapeutische techniek.
Bart en Otto-Jan gaan vervolgens naar Barcelona. Daar kan Otto-Jan met een VR-helm advies geven aan zijn virtuele alter-ego. Hij kruipt daarvoor in de virtuele huid van Sigmund Freud.
De zoektocht naar ultieme hersenervaringen brengt Otto-Jan en Bart ook naar een ‘psychedelisch weekend’. Onder deskundige begeleiding nemen ze een stevige dosis van het hallucinogene middel psilocybine, dat ook in sommige paddenstoelen zit. Is dat de ultieme brain hack? Of zijn de risico’s toch groter dan de voordelen?
Aflevering 5
In de laatste aflevering probeert Bart het woelige en chaotische brein van Otto-Jan tot rust te brengen.
Daarvoor onderzoeken ze eerst het effect van smartphones en de voortdurende connectiviteit op onze mentale vermogens.
Daarna wordt het brein van Otto-Jan onder een hersenscanner vergeleken met dat van de Tibetaanse lama Zeupa, een man met dertig jaar meditatie-ervaring. Otto-Jan gaat ook zelf mediteren.
Tenslotte wordt ook de balans opgemaakt van het avontuur. Heeft Otto-Jan na alle experimenten van de voorbije maanden zijn hersencapaciteiten verbeterd? Of vertoont zijn brein nog altijd dezelfde gebreken en zwakke punten als bij het begin van de reeks?