De plotse zet van PS en cdH verklaart een deel waarom N-VA en CD&V in elkaars armen vielen eind vorige week, en snel Vlaamse coalitie smeden. Maar de ‘Brazilian’ speelde ook: N-VA had wel degelijk contact met Open Vld én Groen, om de mogelijkheid van een onuitgegeven geel-blauw-groene coalitie open te houden. En dat maakte CD&V bloednerveus.

Lunchtijd in de hippe Dansaertwijk in Brussel. Restaurant Henri, bekende hotspot van de Vlamingen in Brussel, loopt vol. Ivo Belet, ex-VRT-coryfee en nu Europees parlementslid voor CD&V en Ivan De Vadder, nog steeds VRT-coryfee, komen samen binnengelopen. Tot zijn ontsteltenis ziet Belet aan een tafeltje niemand minder dan Wouter Van Besien en Gwendolyn Rutten zitten, verdiept in een geanimeerd gesprek. Op de agenda: vooral de Brusselse regering. Daar is Open Vld aan zet, en dreigt Guy Vanhengel de groenen te lozen. Maar het gesprek zal grotere gevolgen hebben dan Brussel: de ‘Braziliaanse droom’, een coalitie tussen N-VA, Open Vld en Groen wordt er zichtbaar voor heel de Wetstraat.

Beke neemt een risico: eerste federaal

We zitten op dat moment midden in de eerste fase van de regeringsvorming. N-VA is aan zet, als grootste Vlaamse partij hebben ze netjes iedereen een eerste keer ontvangen. En meteen heeft N-VA-voorzitter Bart De Wever ook federaal het initiatiefrecht gekregen: hij is door de koning aangesteld als informateur.

CD&V-voorzitter Wouter Beke steekt op dat moment zijn nek uit: hij wil niet Vlaams gaan onderhandelen, zonder dat er eerst federaal werk gemaakt wordt van gesprekken. En De Wever lijkt die eis te willen respecteren, hij schort de Vlaamse onderhandelingen op.

Tenminste, dat lijkt zo. Alleen zou de Wetstraat de Wetstraat niet zijn, als iets zou zijn wat het lijkt. Want Beke weet dat zijn strategie om N-VA te dwingen te wachten gevaren in houdt. Want CD&V ligt dan wel “midden in het bed”, zoals dat mooi heet, ze kunnen er nog altijd uitvallen. Door een zogenaamde “Braziliaanse coalitie”.

Samba in de Wetstraat: de coalitie zonder zuilen

Het idee is gelanceerd door Bert Schelfhout, de voorzitter van Jong Vld, vlak na de kiescampagne. Schelfhout, die eerder al zijn eigen selfies herdoopte tot “schelfies” is een goede marketeer. Want het kleurrijke en hippe Brazilië geeft perfect weer wat hij in gedachten heeft: een frisse coalitie met één centrale gedachte, die van vernieuwing. De jonge Vld’ers dromen ervan eens een regering zonder zuilen te vormen, zonder vakbond, boerenbond of andere standen. Al komt de naam “Brazilië” niet van Schelfhout, maar een Facebookgroep met een anonieme oprichter.

“Dit is een unieke opportuniteit om eindelijk te breken met de verzuiling van het verleden en een kans te geven aan die partijen die los staan van de klassieke belangengroepen, namelijk N-VA, Open Vld en Groen. Want hoewel ze sociaal-economisch en institutioneel verschillend denken, delen ze alvast een visie dat een samenleving vooral vorm moet krijgen in het parlement en niet in de achterkamertjes van de macht”, schrijft de Facebookgroep. Het stuk dat de groep in de Zoo van Newsmonkey post, wordt erg veel gelezen en gedeeld.

N-VA zegt niet “neen” tegen Brazilië: de oude droom van de zuil buiten te duwen leeft 

Schelfhout heeft zijn idee niet bij Open Vld-voorzitter Rutten afgetoetst, laat staan dat hij vooruit gestuurd is. Maar het komt handig uit dat er wat enthousiasme op sociale media is over het idee, want achter de schermen leeft het wel degelijk.

Rutten laat het vallen bij De Wever, en die pikt het handig op. Want natuurlijk is een onderhandeling met CD&V over een Vlaamse regering, ook al vindt die zogezegd nog niet plaats, veel makkelijker te voeren als er écht een alternatief op tafel ligt. Want dan kan Beke onder druk gezet worden: “Ofwel doe je mee, ofwel gaan we wel met anderen.”

Plus, het idee resoneert binnen N-VA. De Wever zelf heeft echt geen hoge pet op van de groene ideeën, maar het idee dat ze eindelijk de zuilen eens buitenspel zouden kunnen zetten, maakt velen bij de N-VA wild enthousiast. Het is een oud Volksunie-sentiment, waar de afkeer voor de zuilen gigantisch was, dat opleeft bij de N-VA’ers.

Anderzijds blijft de ideologische kloof tussen groen en N-VA gigantisch. Groen wil een links-ecologische samenleving, De Wever is rechts-conservatief. Groen wil institutionele vrede, N-VA droomt van confederalisme. Open Vld zit daar comfortabel tussenin: het wil een rechts economisch beleid, maar tegelijk hebben ze een soft-sociale kant en willen ze een ethisch progressieve “vernieuwing”. De liberalen trekken achter de schermen het hardst aan de Braziliaanse kar.

Die ochtend op het Antwerpse stadhuis

En Wouter Beke heeft gelijk om ongerust te zijn. Want in alle discretie loopt Groen-voorzitter Van Besien vorige week woensdag op de ochtend binnen in het Antwerpse stadhuis. Bedoeling: een afspraak met niemand minder dan Bart De Wever. Onderwerp: de Braziliaanse coalitie. De twee houden het realistisch, het zijn allebei no-nonsens politici. “Het is absoluut geen evidente coalitie voor ons, Bart”, zegt Van Besien. De groenen zouden, als ze al in een centrumrechtse coalitie met N-VA en Open Vld stappen, een zo links mogelijk akkoord willen. Van Besien somt zijn lijstje van verzuchtingen op. De Wever ziet de stapel groeien en zijn enthousiasme slinken. Conclusie van het gesprek: het is te vroeg om nu al deze formule te proberen. Beiden zeggen niet neen, maar het is meer iets voor als de situatie, ook federaal, vast zou komen te zitten. “Binnen een paar maanden misschien, nu niet”, zegt Van Besien.

De volgende morgen staat de ontmoeting tussen beiden in Het Laatste Nieuws. Gelekt. Van Besien belt de twee mensen die het wisten van zijn kant op: niemand heeft iets gelost. Conclusie: N-VA heeft hen gebruikt. Nochtans maakt N-VA van haar kant de omgekeerde conclusie: Van Besien heeft gelekt, dus hij wil helemaal geen Brazilië.

Alexander op restaurant met Johan

Feit is dat CD&V opnieuw reden heeft om wantrouwen te koesteren. Bovendien krijgen ze signalen dat de liberalen op nog een paard aan het wedden zijn: Alexander De Croo is op restaurant gesignaleerd met Johan Vande Lanotte, plus hun beider kabinetschefs. Willen de liberalen alsnog een tripartite, zonder N-VA? Volgens betrokken was het niets meer dan een amicaal etentje, al maanden op voorhand ingepland. Maar het vervelende is: ze zijn (opnieuw) gespot door een CD&V’er, die meteen terugkoppelt met zijn partijleiding. Gevolg: alweer zenuwachtigheid. 

In die drôle de guerre-situatie zitten de Vlaamse partijen vorige week: er wordt zogezegd niet gepraat met elkaar over de Vlaamse regering. Maar CD&V praat met N-VA en Open Vld, N-VA praat met CD&V en Open Vld (en pro forma ook met Groen) en Open Vld praat met iedereen. Tot de PS een nucleaire bom gooit: tegen alle afspraken en verwachtingen in gaan ze meteen in zee met het cdH in Brussel en Wallonië.

Nog een telefoontje naar Beke, die dan al met N-VA samenzit

Plots staat Beke onder gigantische druk: het confederale deel van zijn partij is woest op de PS en wil een snelle tegenzet. N-VA trekt nu héél hard aan zijn mouw om toch mee te springen en snel een Vlaams akkoord te maken. En De Wever wil nu zonder Open Vld gaan, wat CD&V altijd al liever had. Want zit je maar met twee partijen in de Vlaamse, dan krijgt CD&V veel meer gewicht en posten.

En dus zitten CD&V en N-VA donderdagavond al samen om een Vlaams akkoord te smeden. Tegelijk belt Rutten nog naar Beke. Ze stelt voor om samen een tegenzet in Brussel te doen: Guy Vanhengel heeft daar aan Vlaamse kant het initiatief en wilt laten voelen dat het FDF niet zomaar mee in de regering mag. Of Beke niet samen met Rutten één communiqué wilt opstellen, om dat veto te formuleren. Uitstekend, zegt Beke, en die avond nog gaat er één CD&V/Open Vld-statement de deur uit.

“Dan weet je wat dat betekent, Bart”

Maar ondertussen is de deal tussen CD&V en N-VA zo goed als rond. In de namiddag krijgt Rutten dan een telefoontje van De Wever. Geen Brazilië, daarvan is al lang geen sprake meer. Maar ook geen Open Vld in de Vlaamse regering. “De druk is onhoudbaar geworden Gwendolyn.” “Dan weet je wat dat betekent, Bart”. Een paar uur later kondigt De Wever zijn nieuwe Vlaamse coalitie aan. En nog een paar uur later zit Rutten op Terzake, om te vertellen dat ze ook niet in een federale regering stappen. Of hoe Brazilië plots Beieren werd.